Маъмурий бош=арув тизимларида ахборот, маълумотли щужжатларни чопар билан (ёки почта ор=али) етказиш (ташиш) ёъли ор=али щам, ало=а каналлари быйича ахборотни узатишнинг автоматлаштирилган тизимидан фойдаланиб щам узатилади.
Щужжатларни =ылда кытариб бориш ва механик ташиш муассасаларда маълумотларни узатишнинг кенг тар=алган усулидир. Бу
усулда капитал
щаражатлар минимал
былгани щолда,
щужжатларда олдиндан
=айд =илинган ва
уни бевосита =айд
=илиш пунктларида
назорат =илинган
маълумотларнинг
узатилишини тыли=
таъминлайди. Узатиш
тезкорлиги (тезлиги)
жуда паст ва унча
щам талабчан былмаган
фойдаланувчинигина
=аноатлантириши
мумкин. Ахборотни
тезкор узатиш
учун маълумотларни
узатишнинг автоматлаштирилган
системалари —
маъмурий-бош=арув
ало=а тизимларидан
фойдаланилади.
Ахборотни
узатиш учун хизмат
=иладиган воситалар
тыпламини ахборотларни
узатиш тизими
(УТ) деб атайниз.
4-расмда ахборотни
узатиш автоматлаштирилган
тизимининг умумлашган
структурали схемаси
келтирилган.
Ахборотни
манбаи ва истеъмолчиси
узатиш тизимининг
абонентларидир.
Абонентлар сифатида
ЕЩМ, ахборотни
са=лаш тизимлари,
турли хил датчиклар
ва бажарувчи =урилмалар
щамда одамлар
мисол =илиб келтирилиши
мумкин.
УТ структураси
таркибида =уйидагиларни
ажратиш мумкин:
• узатиш
канали (ало=а канали);
• ахборотни
узаткич;
• ахборотни
=абул =илгич.
Узаткич
абонентдан келаётган
ахборотни ало=а
канали быйича
узатиладиган
сигналга айлантириш
учун =абул =илгич
абонентга келаётган
сигнални =айтадан
хабарга айлантириш
учун хизмат =илади.
4-расм.
Ахборот
узатиш автоматлаштирилган
тизимининг сгрукгурали
схемаси.
Идеал
щолатда узатишда
узатилаётган
ва олинаётган
хабарлар орасида
бир =иймати мослик
былиши керак.
Лекин ало=а каналида
пайдо быладиган
щола=итлар таъсирида
=абул =илгич ва
узаткичда бу мослик
бузулиши мумкин
ва унда маълумотларни
ты\ри (ща==оний) узатилмаганлиги
ты\рисида сыз
юритилади.
Ахборотни
узатиш тизимининг
асосий сифат кырсаткичлари
=уйидагилардир:
• ытказиш
=обилияти;
• ща==онийлик;
• ишончлилик.
Ахборот
узатиш тизимининг
ытказиш =обилияти
- бирлик ва=т орали\ида
тизим быйича узатилиши
мумкин былган
енг катта назарий
еришиладиган
маълумот ми=доридир.
Тизимнинг бу =обилияти
узаткичдаги ва
=абул =илгичда
ахборотни ызгартириш
тезлиги билан
ва ало=а канали
быйича ахборотни
узатишнинг ало=а
канали ва сигнални
физик хоссалари
ор=али ани=ланадиган
ёъл =уйиладиган
тезлиги билан
белгиланади.
Ахборот
узатишнинг ща==онийлиги
— ахборотни,
уни бузмасдан,
узатишдир.
Ишлаш
ишончлилиги -
тизимни ызининг
щамма вазифаларини
тыли= ва ты\ри бажаришидир.
Ало=а
канали быйича
дискрет ахборотни
узатиш тезлиги
bodларда ылчанади.
Бир bod — бу шундай
тезликки, бунда
бир секундда бир
бит узатилади
(катъий айтганда,
бит/с ало=а каналидаги
сигналнинг бирлик
ызгаришига мос
келади, лекин
сигнални оддий
кодлаш усулларида:
1bod¤1 бит¤с; 1Кbod¤103 бит¤с; 1Мbod¤10* бит¤с деб
=абул =илиниши
мумкин; агар щар
бир ва=т орали\ида
маълумотлар елементи
иккита емас, балки
сигнал бирон-бир
параметрининг
кып сондаги =ийматлари
билан тасвирланган
щолда, 1 bod> 1 бит¤с).