АЛО+А КАНАЛЛАРИ

     Алока каналлари (АК) исталган ахборот узатиш тизимининг, умумий бы\имидир.

Физик табиати быйича ало=а каналлари =уйидагиларга былинади:

        • механик — ахборотнинг моддий ташувчиларини узатиш учун ишлатилади;

        • акустик — товушли сигнал узатилади;

        • оптик — ёру\лик сигнали узатилади;

        • электрон — электрон сигнал узатилади.
Электрон ва оптик ало=а каналлари =уйидагича былиши мумкин:

    • симли, сигналларни узатиш учун физик ытказгичлар (электрон симлар, кабеллар, световодлар ва б.) ишлатилади;

   • Симеиз (радиоканаллар, инфра=изил каналлар ва б.), сигналларни узатиш учун ефир быйича тар=аладиган электрономагнит тылкинлардан фойдаланилади.

    Узатилаётган ахборотни тасвирлаш шакли быйича ало=а каналлари =уйидагича былади:

    • аналогли (узлуксиз ) — ахборот аналог каналлар быйлаб узлуксиз шаклда тасвирланган, яъни бирор физик катталикнинг узлуксиз =ийматлари =атори кыринишида узатилади;

    • ра=амли — ахборот ра=амли каналлар быйича у ёки бу физик табиатдаги ра=амли (дискрет, импулсли) сигналлар кыринишида узатилади;

    Ахборот узатилишининг мумкин былган ёъналишларига бо\ли= равишда =уйидаги ало=а каналлари былади:

    • синилексли — ахборотни фа=ат бир ёъналишда узатишга имкон беради;

    • ярим дуплекс — ахборотнинг ты\ри ва тескари ёъналишларда галма-гал узатилишини таъминлайди;

    • дуплексли — ахборотни бир ва=тнинг ызида щам ты\ри, щам тескари ёъналишларда узатишга имкон беради.

    Ало=а каналлари, нихоят, бундай былиши мумкин:

    • коммутасияланадиган;

    • коммутасияланмайдиган.

    Коммутасияланадиган каналлар ахборотни фа=ат узатиш ва=тига алощида участкалар (сегментлардан) тузилади; узатиш тугагандан кейин бундай канал тугатилади ( ажратилади ).

    Коммутасияланмайдиган (ажратилган) каналлар узо=, ва=тга тузилади ва узунлиги, хала=итлардан щимояланганлиги, маълумотни ытказиш =обилияти быйича доимий тавсифларга ега былади.

Маъмурий-бош=арув ало=а тизимларида кыпинча электрон симли ало=а каналидан фойдаланилади.

Ытказиш =обилияти быйича =уйидаги ало=а каналлари былиши мумкин:

    • паст тезликли, уларда ахборотни узатиш тезлиги 50 дан 200 бит/с гача; бу щам коммутасияланадиган (абонентли телеграфлар), щам коммутасияланмайдиган телеграф ало=а каналлари;

    • ыртача тезликли, уларда аналогли (телефон) ало=а каналларидан фойдаланилади; уларда узатиш тезлиги 300 дан 9600 бит/с гача, телеграф ва телефония быйича Ха=аро маслахат =ымитасининг янги В.32-В.34 стандартларида еса 14400 дан 56000 бит/с гача;

    • ю=ори тезликли (кенг =утбли), улар ахборот узатиш тезлиги 56000 бит/с дан ю=ори былишини таъминлайди.

Изохлар

    1. Шуни алощида таъкидлаш керакки, телефон ало=а канали телеграф каналига =араганда тор =утбли былади, лекин у ор=али маълумотларни узатиш тезлиги, махсус мослаштириш =урилмаси

     • модем щисобига бирмунча ю=оридир.

    2. Телефон линиялари асосида Ташкил етилган ра=амли ало=а каналлари быйича маълумотларни узатиш тезлиги ю=ори — 64 Кбит/с былиши мумкин, бир нечта ра=амли каналларни битта шундай таркибли АК га мултиплекслашда узатиш тезлиги икки, уч ва щ.к. марта ортиши мумкин; тезлиги секундига бир неча ынлаб мегабит былган шундай каналлар мавжуддир.

Паст тезликли ва ырта тезликли АК ларида ахборот узатишнинг физик мухити сифатида симли ало=а линиялари: ёки параллел, ёки ешилган («Урилган жуфтлик») симлар гУРЫщи ишлатилади.

Кенг =утбли АК ни Ташкил етиш учун турли кабеллар ишлатилади, хусусан:

    • нис симлардан ешилган жуфтликлардан =илинган, екранлашган (Шиеллед Тwистед Паир-СТП);

• нис симлардан ешилган жуфтликлардан =илинган, екранлашмаган (Уншиеллед Тwистед Паир — УТП);

    • оптик толали ( Фибер Оптис Сабле - ФОС);

• коаксиал (Соахиал Сабле);
щамда симсиз радиоканаллар.

   Ешилган жуфтлик — ытказгичлар орасидаги кесишувчи ытишларни камайтириш учун ызаро жуфтлаб урилиб изолясияланган ытказгичлардир. Одатда катга былмаган сондаги ешилган жуфтликлардан Ташкил топган бундай кабел ю=ори частоталарда узатишда сигналнинг кам сыниши ва электрономагнит ытишларга кам сезгирлиги билан тавсифланади. СТП-кабеллар яхши техник тавсифларга ега, лекин нархи =иммат ва ишлатишда но=улайдир. УТП кабеллар маълумотларни узатиш тизимларида хусусан, щисоблаш тармо=ларида бош=а кабелларга нисбатан кыпро= ишлатилади. Ешилган жуфтликларни беш категорияга ажратилади: биринчи ва иккинчи категориялар маълумотларни паст тезлик билан узатишда ишлатилади; учинчи, тыртинчи ва бешинчи категориялар узатиш тезлиги мос равишда 16, 25 ва 155 Мбит/с былганда ишлатилади. Техник тавсифлари яхши былган бу кабеллар нисбатан =иммат емас, улар ишлатишда =улай, ерга уланишни талаб етмайди.

    Коаксиал кабел диэлектроник билан =опланган ва екранловчи щимоя =оби=ли ингичка нис ытказгичлардан ыралиб ешилган нис ытказгичдан (симдан) иборат. Коаксиал кабел быйича маълумотларни узатиш тезлиги етарлича ю=оридир (300 Мбит/с гача), лекин у билан ишлашда маълум бир но=улайликларни ва унинг сезиларли нархини щисобга олган щолда, уни маълумотларни узатиш тармо=ларида ишлатиш щар доим щам тавсия етилавермайди.

    Оптик толали кабел щимоя кобигига жойлаштирилган ва =атти= тылдирувчи билан =опланган бир неча микрон диаметрли шишали ёки пластик толалардан Ташкил топган. Оптик толали кабел быйича таркатилаётган ёруклик еурининг манбаи электрон сигналларни оптик сигналларга ызгартирувчи светодиоддир. Ахборотни кодлаш ёру\лик нури интенсивлигини ызгартириш билан амалга оширилади. Тола быйича ёру\лик еурини узатишнинг физик асоси нырнинг тола деворларидан тыли= ички =айтиш тамойилига асосланган, у сигналнинг минимал сынишини, таш=и электрономагнит майдонлардан ю=ори даражадаги щимояланишини ва ю=ори узатиш тезлигини таъминлайди. Кып сондаги толаларга ега былган оптик толали кабел быйлаб улкан ми=дордаги хабарларни узатиш мумкин. Кабелнинг бош=а учидаги =абул =илувчи асбоб ёру\лик сигналларини электрон сигналларига айлантиради. Оптик толали кабел быйича маълумотларни узатиш тезлиги жуда ю=ори ва 1000 мбит/с катталикка етади, лекин у жуда =иммат ва масъулиятли ало=а магистрал каналларини ёт=азиш учунгина ишлатилзди. Бундай кабел дунёдаги кып мамлакатларнинг пойгахтларини ва катта шащарларини, шу жумладан, Атлантика океаки тубидан Ытказилгак кабел Европани Америка билан бо\лаб туради. Оптик толали кабел Санкт-Петербург шахрини Москва билан, Прибалтика ва Скандинавия мамлакатлари билан бо\лайди, бундан таш=ари, у метро тоннелларидан ытказилган ва шащарнинг щамма туманларини бо\лаб туради. Щисоблаш тармо=ларида оптик толали кабел уларнинг ыта мущим участкаларида, хусусан, Интернет тармо\ида ишлатилади. Оптик толали кабелларнинг имкониятлари ща=и=атан щам чексиздир: битга ёъ\он магистрал оптик толали кабел быйича бир ва=тнинг ызида бир неча юз нинг телефон каналларини, бир неча нинг видеотелефон каналларини ва нингта я=ин телевизион каналларни Ташкил етиш мумкин.

    Радиоканал — ефир ор=али ытказиладнган симсиз ало=а каналидир. Радиоканал радиоузатгич ва радио=абул =илгичдан Ташкил топган. Радиотылкинли диапазон каълумотларни узатиш учун фойдаланиладиган электрономагнит спекгрнинг частотали полосаси билан ани=ланади. Ызаро щола=итларни бартараф етиш учун щар бир радиоканалнинг узаткичи ва =абул =илгичи турли частоталарда ёки галма-гал бир хил частотада ишлайди. Радиоканал быйича маълумотларни узатиш тезлиги амалда чекланмаган (улар =абул =илувчи-узатувчи аппаратуранинг полосаси билан чекланади). 3-жадвалда радиотылкин диапазонларининг номлари ва уларга мос частотали полосалар келтирилган.

3-жадеал

Радио тыл=индиапазонлари 

 

Т/р

Тыл=ин диапазон номи

Частота полосаси

 

 

1

Ыта узун тыл=ин

3-30 кГс

 

 

2

Узун тыл=ин

30-300 кГс

 

 

3

Ыртача тыл=ин

300-3000 кГс

 

 

4

=ис=а тыл=ин

3-30 кГс

 

 

5

Ултра=ис=а тыл=ин

30 МГЦ-300 кГс

 

 

6

Субмилиметрли тыл=ин

300-6000 кГс

 

 

    Тижорат телекоммуникасион тизимлари учун кыпиича 902— 928 МГс ва 2,4-2,48 ГГс частогали диапазонлар ишлатилади (баъзи мамлакатларда, масалан, А=Ш да, жуда кичик нурланиш =уавватларида - 1 Вт гача, бу диапазонларни ишлатиш давлат лисензиясисиз рухсат етилган).

    Симсиз ало=а каналларининг хала=итлардан щимояланганлиги ёмон, лекин фойдаланувчига максимал ча==онликни ва щозиржавобликни таъминлайди. Щисоблаш тармо=ларида маълумотларни узатиш учун симсиз ало=а каналлари анъанавий кабелли технология =ийин былган ёки умуман имкон былмаган жойларда ишлатилади.

    Телефонли ало=а линиялари жуда тармо=ланган ва кенг ишлатилади. Телефонли ало=а линиялари быйича товушли (тоналли) ва факсимил ахборотларни узатиш амалга оширилади, улар маълумотли-ахборот тизимлари, электронон почта тизимлари ва щисоблаш тармо=ларини =уришнинг асосидир.

    Телефон линиялари быйича ахборотни узатишнинг щам аналогли, щам ра=амли каналларини Ташкил =илиш мумкин. Бу масала жуда долзарб былганлиги учун уни бирмунча батафсилрок кыриб чи=аниз.

«Оддий ески телефон тизими», ёки, инглиз тилидаги аббревиатурада, ПОТС (Примитиве Олд Телепщоне Сйстем) икки =исмдан Ташкил топган: магистрал ало=а тизими ва унга абонентларнинг мурожаат =илиш тармо\и.

Абонентларнинг магистрал тизимга мурожаат =илишининг енг оддий варианти-абонентли аналогли ало=а каналидан фойдаланишдир. Телефон аппаратларининг кыпчилиги айнан шундай =илиб магистрал тизимнинг елементи щисобланган автоматик телефон стансияга (АТС) уланади.

    Телефон микрофони товуш тыл=инларини аналогли электрон сигналга айлантиради ва у абонент линияси быйича АТС га узатилади. Одам товушини узатиш учун талаб етиладиган частота полосаси 300 Гс дан 3,3 кГс гача былган диапазонда тахминан 3 кГс ни Ташкил етади.

    Телефон трубкаси кытарилганда «офф щоок» сигнали шаклланади, у АТС га чи=ариш ты\рисида хабар беради ва агар телефон стансияси банд былмаса, керакли телефон номери терилади, бу номер АТС га кетма-кет импулслар кыринишида (импулсли терилганда) ёки товушли частота сигналлари тыплани кыринишида (тоналли терилганда) узатилади. Сызлашув трубкани =ыйганда шаклланадиган «он щоок» хабари билан тугалланади. Ча=ири=нинг бундай типдаги жараёни «ин банд» деб аталади, чунки ча=ири= сигналларини узатиш нут=ни узатиш канали быйича амалга оширилади.

 

Ра=амли ало=а каналлари
 

    Ра=амли сигналларни аналог сигналларга нисбатан самаралиро= =айта ишлаш ва узатиш мумкин былганлиги учун ра=амли
ало=а каналлари
ривожлана бошлади.

    Бундай каналга аналог сигнални киритишдан олдин у дискретланади — ра=амли шаклга айлантирилади: щар 125 мкс да (дискретлаш частотаси 8 кс га тенг) аналог сигнал нинг жорий =иймати 8 разрядли иккилик коди билан тасвирланади. Базавий ра=амли канал быйича маълумотларни узатиш тезлиги, шундай =илиб, 64 Кбитс ни Ташкил етади; лекин баъзи бир техник топ=ирлик ёъли билан бир нечта ра=амли каналларни битта каналга бирлаштириш (мултиплекслаш), яъни янада тезкор каналларни яратиш мумкин. 128 Кбитс узатиш тезликли канал енг оддий мултиплекслашган ра=амли канал щисобланади, янада мураккабро= каналлар, масалан, 32 базавий канални мултиплексловчи канал 2048 Мбитс ытказиб юбориш =обилиятига ега. Ра=амли каналлар базавий ёки мултиплекслашган замонавий магисграл тизимларда щамда уларга офис ра=амли АТС ларини бириктириш учун щамма жойда ишлатилади.

    Кейинги йилларда ра=амли абонентли мурожаат =илиш щам ривожлана бошлади, унда товуш сигнал ини дискретлаш енди интерфейсли ра=амли адаптерни ыз ичига олган абонент телефон тизимида бажарилади.

    Щозирги замонда енг исти=болли ва гуркираб ривожланаётган тармо=лардан бири ра=амли абонент каналларидан фойдаланадиган, хизматларни интеграсияловчи ИСДН ( Интегратед Сервисед Дигитал Нетwорк) тармощдир. У пайдо былганидан бери 13 йилдан кыпро= ва=т ытди. Яратувчиларни \оялари быйича ИСДН тармо\и, щам офисларни, щам уй компютерларини бирлаштирувчи ва уларнинг егаларига маълумотни ю=ори тезлик билан узатиш имконини берадиган, глобал ра=амли магистралга айланиши керак.

ИСДН тармо=ларининг асосий афзаллиги шундаки, улар турлихил ало=а турларини (видео-, аудио-, маълумотларни узатиш)
бир бутун =илиб бирлаштириш имконини беради; масалан, бир ва=тнинг ызида бир неча ало=а турини амалга ошириш мумкин:
видеотелефон быйича сызлашиш мумкин ва сызлашиш давонида компютер екранига схемаларни, графикларни, матнларни ва б.
чи=ариш мумкин. Тармо=да амалга ошириладиган маълумотларни узатиш тезлиги : 64 Кбит/с, 128 Кбит/с, =имматбащо тизимларда еса 2 Мбит/с гача.

    Ра=амли коммуникасиялар аналогли коммуникасияларга нисбатан ишончлиро=дир, ало=а каналларининг катта яхлитлигини таъминлайди, маълумотларни шифрлаш ёъли билан уларни щимоя =илиш механизмини самаралиро= татби= =илиш имконини
беради.

    ИСДН ни яратиш учун мавжуд телефон тармо=ларининг инфраструктурасидан фойдаланиш мумкин, албатта, =ышимча ускуналарни ырнатиш ва уни созлашнинг мураккаблиги щисобига ало=а тизимларини Ташкил етишга кетадиган щаражатлар ортади. Лекин ИСДН тармо=ларининг ю=ори ытказиш =обилиятини щисобга олинса, улар ыз-ызини етарлича тез =оплайди.

Буни 6-жадвалда келтирилган маълумотлардан ани= кыриш мумкиндир.

    Масъул тад=и=отларда сезиларли катта даражали щаражатларда ИСДН билан я=ин келажакда синхрон-ра=амли иерархиялик ра=амли магистраллар СДН (Сунчроноус Дигитал Щиерарчй) ра=обатлашиши мумкин. СДН системасида =ийматларни узатиш тезлигининг бутун бир иерархияси бор: 155,52 Мбит/с (СТМ-1), 622,08 Мбит/с (СТМ-4) дан тортиб то 2488,32 Мбит/с (СТМ-16) гача ва хаттоки я=ин келажакда ваъда =илинган 10000 Мбит/с гача (СТМ-64). СДН магистраллари оптик толали ало=а линиясидан, уларни ытказиш =ийин былган жойларда еса радиолиниялардан фойдаланади.

Hosted by uCoz