УЯЛИ РАДИОТЕЛЕФОН АЛО=А ТИЗИМЛАРИ

 

    1991 йилда уяли радиотелефон ало=а тармо\и хизматларини кырсатиш быйича биринчи реклама еълонлари пайдо былди. 2000 долларга о\ирлиги беш килограмм, унчалик катта былмаган чемоданча (абонент радиотелефони) сотиб олиш ва яна шунча пул тармо==а улаш учун тылаш таклиф етилди. Щозир ана шу таклифга талаблар топилганига ишониш =ийин, негаки замонавий абонент радиотелефонлари чынтакка еркин жойлашади, о\ирлиги 200 г келади, уларни нархи бир неча юз доллар атрофида, тармо==а улаш тахминан 100 доллар былади, баъзида еса умуман текин.

    Радиотелефон ало=анинг уяли тизими унчалик катта былмаган кып зоналарга — уяларга (сот—селл—мумкатак) былинган щудудга  хизмат кырсатади, уларнинг щар бирига ызининг радиожихозлар  комплекти хизмат кырсатади. Бу зоналар шащар режасида асалари  уяси ячейкаларига ыхшаш сгруктурани шакллантиради, ана шу нарсадан бу турдаги радиотелефон ало=анинг номи келиб чи==ан.

Уянинг чегараси радиоало=анинг тур\ынлик зонаси билан ани=ланади ва =абул =илувчи-узатувчи радио=урилманинг =уввати, жой топологияси ва тизим ишининг частотали диапазонига бо\ли= былади. Тизим ишининг частота полосаси =анчалик ю=ори былса, уянинг радиуси шунчалик кичик, лекин сигналнинг деворлар ор=али ва бош=а тыси=лардан ытиш =обилияти шунчалик яхши былади ва яна мущими радиоаппаратура жуда ихчам ва катта ми=дордаги абонентлик радиоканалларини ташкил етиш имконияти яратилади. Замонавий уяли тизимлар 450, 800, 900 ва 1800 МГс частоталарда ишлайди.

    Уяли радиожихозлар комплекти ыз ичига ретранслятор (=абул =илувчи-узатувчи радио=урилма), базавий стансия, радиоантенна ва шу уя билан хизмат кырсатиладиган абонентларнинг ихчам радиотелефонларини олади. Абонент радиотелефонлари сони уяда доимий былмайди, негаки абонентлар щаракатда былиб кычиб юришларида бир уядан бош=а уяга ытади. Бунда уялар орасидаги чегарани кесиб ытганда радиотелефон аппарат бош=а уяга автоматик равишда ытади (я=ин орадаги ретрансляторга уланади). Уяли ало=а абоненти ызини =изи=тирган щамсухбат билан сызлашиш учун ызининг радиотелефони клавиатурасида мос телефон номерини теради ва базавий стансия воситасида щамсухбат билан бо\ланади.


Уяли ало=анинг стандартлари ва операторлари.

 

    Уяли радиотелефон ало=анинг кыпгина стандартлари мавжуд: НМТ, ГСМ, АМПС, НАМПС, СДМА, СТ-2, РТМС, ДСС, НАСС, СНЕТ ва б. Щар бир стандартга ызининг компанияси ор=али хизмат кырсатилади, одатда улар уяли ало=а операторлари деб аталади.

Россияда уяли радиотелефон ало=анинг учта стандарти жуда кенг тар=алган: НМТ—Нордис Мобиле Телепщоне (шимолий мобил телефон), Скандинавия мамлакатларида ызини яхши тавсия етган ва Россияда федерал ало=а сифатида =абул =илинган.

ГСМ—Глобал Сйстем фор Мобил соммунисатион (мобил ало=а учун глобал тизим) Европада енг кенг тар=алган; ГСМ стандарти — бу ра=амли телефония былиб, яхши сифатли ало=ани ва кенг хал=аро роумингни таъминлайди.

    АМПС — Адвансед Мобил Пщоне Сйстем (мобил телефоннинг ривожланган тизими), А=Шда таклиф етилган ва бошида регионал уяли тизимларни ташкил етиш учун тавсия етилган, лекин щозирги ва=тда регионлараро тизимларда кенг ишлатилмо=да, хусусан, Россиянинг кыпгина шащарларида мавжуд былиб улар орасида кенг роуминг (роуминг — дайдиб юриши, абонент базавий стансиянинг бир зонасидан бош=асига ытганда уни =айта рыйхатдан ытказиш тушунилади) ва роутинг (роутинг — бош=а зонага ытган абонентга тушган ча=ири=ни автоматик =айта адреслаш)га ега. Роуминг абонент учун ызининг радиотелефони билан бир операторнинг тармо\идан бош=а операторнинг тармо\ига щаракатланиб ытиш имкониятини билдиради, бунда у ызининг шахсий «уй» хизмат кырсатиш зонасида жойлашгандек щамма сызлашувларни =улай олиб бориш имкониятига ега былади.

 

Абонентли радиотелефонлари

 

    Ю=орида кыриб ытилган стандартларда абонент радиотелефонларининг турли хиллари ишлатилади; мана улардан фа=ат баъзилари (стандарт доирасида улар нархларининг ортиб бориши буйича кырсатилган):

— НМТ стандартида: Нокиа 440, Нокиа 720, Нокиа 450, Бенефон Делта, Бенефон Сигма;

— ГСМ стандартида: Пщилипс 310, Моторола 7500, Нокиа 1610,
Панасонис 6500, Сиеменс С3 Сом, Нокиа 8110, Сонй ДХ1000;

— АМПС стандартида: Мобиле Пщоне, Аттаче Пщоне, Телетас 250,
ДПС-650, Ултра Лите, Мисро Тас Елите, Стар Тас.

    Кыпчилик аппаратлар жуда ихчам, 150—350 г о\ирликда, замонавий дизайнга ега. Масалан, бежирим Панасонис 6500 видеотелефон трубкаси стандарт батарея билан 212 г ва ясси батарея билан 190 г о\ирликка ега, рангли, икки хил вариантда бажарилган (тилла-сар\иш ва щаво ранг металл). Яхши таш=и кыринишдан таш=ари, у яхши хул==а щам ега — ты\ри келмаган щолатларда жирингламайди, бегоналарнинг ди==атини ызига тортмасдан ыз егасига ча=ирув ты\рисида тебранма сигнал билан хабар беради. Унда щар бирида 12 та белги былган уч сатрли дисплей (=ис=а матнли хабарларни ифодалаш учун) ва келгусида ешитиб кыриш учун 20 секундли хабарларни унга ёзиб =ыйиш имкониятига ега былган хотира бор. Кейинги ва=тларда ызининг имкониятлари быйича салобатлиро= касбдошларидан =олишмайдиган ихчам радиотелефонлар щам пайдо былди.

    О\ирлиги 135 г ва узунлиги 10 см былган 6Ф 788 уяли телефон  (ГСМ стандарти) шахсий дастурлаштириш имконияти мавжуд ноёб фойдаланувчи менюси, номерни тез териш ячейкаси ва 99 та номерли хотирага ега; унинг имкониятлари: охирги терилган номерни ва ытказиб юборилган =ын\иро=дарни еслаб =олиш, кышимча линияга хизмат кырсатиш (битта телефонда иккита номер), номерни автоматик ани=лаш ва хусусий (ыз) номерини ани=лашни таъкидлаш, =ын\иро=ни блокировкалаш ва =айта адреслаш, =ис=а матнли хабарларни 9600 бит/с гача тезлик билан узатиш ва =абул =илиш имконияти (СМС хизмати).

    Пщилипс Сонсумер Соммунисатион фирмасининг Гемие ыта ихчам ГСМ-телефони бор-ёъри 95 г, суриладиган микрофон ва автожавоб берувчига ега. Чи=арилаётган абонент номерини автоматик терувчи 9 клавишага ва абонентни чи=аришни товуш билан амалга оширишга имкон берувчи товушли териш вазифасига ега — микрофончага аппаратнинг хотирасида са=ланаётган абонент номи айтилади (ушбу сервис автомобил щайдовчиларига жуда фойдалидир). Чи=арув ты\рисида секин ва баланд хабар бериш тизимидан таш=ари, радиотелефон силкинувчи хабарлагичга щам ега. Гение електрон котибнинг баъзи бир вазифаларини бажариши щам мумкин: щафтанома ва ички таймер асосида керак былганда хабар бериладиган ишлар рыйхатини олиб бориш.

 

Уяли ало=анинг сервис хизматлари

 

    Барча компаниялар ва кыпчилик уяли радиотелефонлар ыз мижозларига жуда щам кып сервис хизматларини кырсатади, масалан:

    • факслар ва електрон почтани =абул =илиш ва жынатиш;

    • радиотелефоннинг кичик дисплейига (баъзида щатто рангли) =ис=а матнли хабарларни узатиш ва =абул =илиш (СМС-Шорт Мессаге Сервисе хизмат);

    • ёзиб оладиган товушли почта ва хабарларни почта =утисида са=лаш;

    • сызлашув ва хабарларнинг махфийлигини таъминлаш;

    • «=ын\иро=ли конференсияларни» ташкил етиш, яъни ало=ага бирданига бир нечта абонентлар гУРЫщини чи=ариш;

    • компютерлар, хусусан ихчам ШК лар билан бевосита маълумотлар алмашиш имконияти;

   • WЕБ серверларни кыриш учун радиотелефонга мослаштирилган браузерни ишлатиб (масалан, Нокиа 8110) Интернет га бевосита симсиз мурожаат =илиш;

    • =ын\иро=ларни =айта адреслаш ва кутиш;

   • ахборотларни ёзиб оладиган автожавоб берувчини ишлатиш имконияти (одатда 1—2 минутдан кып емас, Неw Стар ТАГ 8600 радиотелефонида — 4 мин.);

    • абонент номи быйича ёзувни =идирадиган шахсий телефон маълумотномасини ташкил етиш имконияти (Сиеменс Г1250 радиотелефонида 250 та номерга);

     • чи=арилаетган абонент номерини териш учун битга кнопкани босиш билан ёки щатто товуш билан дастурлаштириш имконияти;

     • радиотелефонда сызлашув ва=тини щисобга олиш имконияти;

 • радиотелефонни блокировкалаш кодини ызгартириш имконияти;

     • маълумотнома табиатли хизматлар.

    Кейинги йилларда блокнотли компютерлар ва компютер-електрон котибларнинг (ПДА) пайдо былишини алощида таъкидлаш керак, улар уяли телефон тармо=ларида, хусусан, маълумотларни узатиш ва =абул =илиш учун ишлаш имкониятига ега (8-расм). Агар 1996 йилда йирик хал=аро кыргазма Се БИТ да шуна=а ШК ларнинг фа=ат иккита модели (Нокиа 9000 ва Аппле Мессаге Пад 130) намойиш етилган былса, 1997 йилда уларга бевосита радиотелефондан ГСМ стандартидаги уяли ра=амли тармо=лар билан ызаро ишлайдиган ундан орти= моделлар =ышилди

 

8-расм. Ноте Боок ва тармо=да ишлаш учун модем билан
жихозланган абонентли радиотелефони.

 

    (Сасио ХЛ-7000, Щеwлетт Паскард Омни Го 700 ЛХ, Шарп ЗР-5800, Футуре Ноте МХ 200 ва б.).

Уяли радиотелефондан фойдаланишда пайдо быладиган баъзи бир муаммоларга тыхталиб ытаниз — улар кып емас (телефон муаммоларни келтириб чи=армасдан, балки =улайликни таъминлаши лозим), лекин бор.

    Тез-тез такрорланиб турадиган муаммолардан бири — мобил абонент билан тур\ун ало=ани ырнатиш =ийинлиги.

    Агар радиотелефон уланган былса, муаммолар чи=арилаетган абонентнинг жойлашган жойида =абул =илиш шароитлари билан бо\ланган. Тизим абонентни базавий стансия зонасида топа олмаса, у телефон ычирилганлиги ёки хизмат кырсатиш зонасидан таш=арида жойлашганлиги тыкрисида хабар беради. Радиотелефон тизимда «кыриниши» учун, унинг =абул =илгичи навбатчи канал быйича сыровларни =абул =илиш имкониятига ега былиши керак, унинг узатгичи еса базавий стансия =абул =илувчисида сигналнинг керакли даражасини таъминлаши керак. Буни =андай таъминлаш керак? Асосан, яхши антенна билан. Сигнал кучсиз былган щолларда антенна фа=атгина сызлашув чо\идагина емас, балки доимо чи=арилган былиши керак.

    Радиотелефондан офис ичида ёки автомашинада фойдаланилганда самарали антеннани ташкил етиш ты\рисида бирмунча тыхталиб ытаниз.

    Радиосигнал учун сизнинг чиройли, шинам офисингиз ёки яна щам чиройлиро=, серщашам автомобилингиз бу сигналнинг тар=илишига хала=ит берувчи щимоя екрани, ачинарли тыси= былади.

    Сигнал машина ёки офис ичига унчалик сынмасдан ытишини, айни=са, агар офис темирбетон бинонинг пойдевор =аватида жойлашган былса, =андай таъминлаш керак?

    Енг самарали усул — репитер деб аталувчи махсус =урилмани ёки оддий айтганда такрорловчини ишлатишдир. Бу =урилма икки =исмдан: ички ва таш=и кучайтиргичлардан ташкил топган. Таш=и кучайтиргич офис биноси деворининг таш=и томонига (ёки автомобилнинг ор=а ойнасига) мащкамланади ва унга таш=и ёъналтирилган радиоантеннани уланади; репитернинг ички кучайтиргичи офис деворининг ички томонига (автомобилнинг таш=и =исмга =арама-=арши ырнатилган ойнасига) махкамланади ва унга ички антенна уланади. Репитер =исмлари орасидаги ало=а симли щам, симсиз щам (масалан, автомобил щолатида) былиши мумкин. Репитерни ишлатиш радиотелефон билан офис ичида щаракатланиш еркинлигини ва автомобилнинг «герметиклигини» таъминлайди.

    Офис ёки автомобил томига ырнатилган (магнит билан мащкамлаш ёрдамида ёки томда очилган тешик ор=али) таш=и антеннага радиотелефонни бевосита симсиз улаш имконияти бордир.

    Иккинчи муаммо аккумулятор зарядинн тежаш муаммосидир. Бунинг учун енг самарали восита—дисплейни ва клавиатурани ёритиб туришни, бу мумкин былганда, ычириб =ыйиш (ёритиб туришда истеъмол токи 10—20 марта ошади; кичик тежашни товушли сигнални (=ын\иро=ни ва динамикнинг баландлигини) пасайтириш билан таъминлаш мумкин).

    Ва нихоят, охирги, мущим муаммо ГСМ стандартидаги радиотелефонларга хосдир, улар завод-тайёрловчи томонидан тикиб =уйилган щимоя кодига егадир, бу код телефоннинг баъзи вазифаларига мурожаат =илишни чеклаш учун ишлатилади (сызлашувлар ва=тини щисобга олувчи щисоблагични ычириш, блокировкалаш кодини алмаштириш ва б.). Бу кодни унутмаслик керак, негаки баъзи щолатларда радиотелефондан фойдаланиш имкониятини ёъ=отиш мумкин (бундай радиотелефонларни сотиб олишда унинг щужжатларида шундай код борлигини текшириш лозим).

    Хулосада уяли ало=а тизими ривожланишининг баъзи исти=болларини ва фойдаланувчи томонидан стандартни ва операторни танлаш муаммосини кыриб чи=аниз.

    Уяли радибтелефон тизимлари ривожланишининг биринчи бос=ичида бутун дунёда, АМПС, НМТ ва б. стандартларга асосланган, аналогли технологиялар кенг тар=алди, лекин щозирги ва=тда уларни ГСМ, СОМА стандартлари асосидаги ра=амли технологиялар фаол си=иб чи=ара бошлади. Биринчи пайдо былган ГСМ ра=амли стандарти \арбий Европада мустахкам ырнашиб олди, Хитой, Хиндистон, Австралия ва Россияда ривожланмо=да; СДМА америкача стандарт А=Ш, Бразилия, Япония ва Жануби-Шар=ий Осиёнинг бир =атор мамлакатларида фаол татби= етилмо=да.

    Я=ин келажакда янги ёълдошли ало=а тизимларига асосланган янги технологиялар пайдо былади:

• Индиум ва Глобал Стар;

• Одйссей ва ИСО Глобал.

    Тад=и=отларга биноан 2005 йилларга келиб, Россия радиотелефон ало=аси тармо\идан умумфойдаланиш бозори тахминан =уйидагича былиши =утилмо=да (10-жадвал).

 

10-жадвал

 Россияда 2005йилда ало=а бозори

Тизим

Абонетлар сони, млн.киши

Бозор улуси, %

НМТ стандарти тармо=лари
АМПС стандарти тармо=лари
ГСМ стандарти тармо=лари
Ёълдошли ало=а тармо=лари
Бош=а типдаги тармо=лар

1,1-1,5
0,7-0,9
1,8-2,4
0,7-0,9
0,2-0,3

25
15
40
15

5

 

Уяли ало=а операторини танлаш быйича тавсиялар

 

    Уяли радиотелефон тармо\ининг мижози былишни истаган тадбиркорга хизмат кырсатадиган операторни танлаш быйича нималарни тавсия етиш мумкин?

    Операторни танлашда =уйидагиларни щисобга олиш керак;

• территорияни =амраб олиш зонаси ва мумкин былган роуминг

• сигнал сифати;

• сервис хизматлари ва уларга мурожаат =ила олишлик;
 • хизмат кырсатиш даражаси;

 • кырсатилаётган хизматлар нархи ва улар учун щисоблашиш схемасини танлаш имконияти.

    Агар уяли ало=а тизими бозорининг ахволи щисобга олинса, у щолда танлаш учун ыз радиотелефомини ишлатиш даражасини ани=лаш асос былиши керак.

 

Hosted by uCoz