ТРАНКИНГЛИ РАДИОТЕЛЕФОН ТИЗИМЛАРИ

 

    Транкингли ало=а — икки томонлама мобил ало=анинг енг тезкор тури щаракатланадиган абонентлар гУРЫщини координасиялаш учун енг самарали усулдир.

    Ало=анинг транкингли тизимлари шахсий фойдаланувчилар учун унчалик =изи= емас (улар орасидаги ало=а уяли радиотелефон тизимларининг алощида имтиёзи былиб =олади); улар корпоратив ташкилотлар учун, гУРЫщди фойдаланувчилар: ташкилий белгилари ёки оддий «манфаатлари» быйича бирлаштирилган фойдаланувчилар гУРЫщлари ыртасида «бир зумлик» ало=а учун исти=болли ва самаралидир. Трафик (ахборотни узатиш) тез-тез асосан транкинг тизимлари ичида былади ва абонентларнинг умумий фойдаланиладиган телефон тармо=ларига чи=иши мумкин, лекин бу алощида щолатларда тахмин =илинади.

    Транкингли ало=а тизими (трунк — тана, поя) ыз ичига базавий стансияни (баъзида бир нечта ва ретрансляторлар билан) ва
телескопик антеннали абонент радиостансияларини (транкли радиотелефонлар) олади.

    Базавий стансия телефон линияси билан бо\ланган ва катта радиусда ишлайдиган (50—100 км гача) ретранслятор билан уланган. Транкли радиотелефонлар жуда ишончли, ихчам ва бир нечта вариантларда тайёрланади: олиб юриладиган — иш радиуси — 20—35 км, о\ирлиги 300 дан 500 граммгача; ташиб юриладиган — иш радиуси — 35—70 км, о\ирлиги 1 кг га я=ин; стасионар — иш радиуси 50—120 км, о\ирлиги одатда 1 кг дан кып. Транкингли ало=анинг территорияни =оплаш быйича ырталаштирилган имкониятлари 9-расмда кырсатилган.

    Умуман, транкингли тизимлар учун ю=ори технологиялардан фойдаланиб бажарилган яп-янги ускуналар (улар абонент учун щам, тармо= оператори учун щам яхши сервисга ега), щаракатланувчи  объектлар билан тыла=онли дуплексли ёки ярим дуплексли радиотелефон ало=асини таъминлайдиган ускуналар, аналог ва ра=амли режимларда ишлаш хосдир.

 

9-расм

 

    Транкинг ёрданида кичик сондаги радиоканаллар кып сонли фойдаланувчилар ыртасида динамик та=симланади. Битта каналга 50 тагача ва ундан орти= абонентлар ты\ри келади; абонентлар телефонни унчалик зыр бериб ишлатмаганлиги, базавий стансия консентратор режимида ишлаганлиги (яъни щамма радиоканалларни фа=ат унга мурожаат =илган абонентлар ыртасида та=симлайди) туфайли «банд» щолати ещтимоллиги ю=ори емас (битта каналга хаттоки бир нечта абонентни махкам бириктирилганга =араганга нисбатан камро=)

    Радиотелефонлар базавий стансияларнинг иш зонасида жойлаша туриб ва улар ор=али телефон тармо\ининг ихтиёрий абоненти (шу жумладан транкингли абонент билан щам) билан бо\ланиб, тизимда щам, бир-бири билан базавий радиостансияларнинг щам ичкарисида, щам зонасидан таш=арида муста=ил равишда щам ишлаши мумкин. Биринчи щолатда абонентларнинг бевосита ало=асида уланишлар катта тезкорлик билан таъминланади. Базавий стансияларнинг иштирокисиз абонентларнинг бевосита ало=ага кириш имконияти транкингли тизимларнинг уяли тизимлардан асосий, глобал фар=идир.

 

Транкинг ало=анинг стандартлари, операторлари ва аппаратураси

 

    Транкингли ало=анинг бир нечта иш стандартлари (баённомалари) мавжуд: Смарт Трунк, МПТ 1327, ЛТР (щаммаси аналогли каналлар учун) ва янги ТЕТРА стандарти (ра=амли каналлар учун), улар тизимнинг щам локал, щам та=симланган тармо= режимларида ишлашини таъминлайди.

    Россияда биринчи марта 1992 йилда та=дим етилган ва бутун жащонда маълум былган Смарт Трунк тизимининг ривожланиши былган Смарт Трунк ИИ тизими жуда оммавийдир, у бошланишда кенг фойдаланиш учун битта зонали (локал) сифатида ишлаб чи=илган. Щозирда Смарт Трунк ИИ тизимлари щам локал, щам тармо=ли режимларда ишлатилмо=да.

    Ишлашнинг тармо=ли варианти ихчам территорияни =амраб олиш учун я=ин жойлашиши шарт былмаган, лекин хизмат кырсатилаётган щудудларнинг жойлашишига мос равишда жойлашган нечта базавий стансиялар ва ретрансляторларнинг былишлигини кызда тутади. Мумкин былган вариантлардан бири, масалан, фирманинг марказий офиси жойлашган ва абонентлар зичлиги ю=ори былган шащар туманларида битта ёки бир нечта ретрансляторларни щамда фирма филиаллари, дам олиш зоналари ва фирма ходимларининг дала ховлилари ва ш.ы. жойлашган зоналарда алощида ретрансляторларни ырнатишдан иборат.

    Та=симланган тармо=ли транкингли ало=а абонентни битта базавий стансия зонасидан бош=асига ытганда (роуминг), автоматик =айта =айд =илиш ва абонент бош=а зонага ытганда унга келаётган чи=арувларни автоматик =айта адреслашни таъминлайди.

Ало=ани ташкил етишда абонентлар мущимлилиги щисобга олиниши мумкин, ало=а щимояланганлиги таъминланади (абонентлар бош=а сызлашувларга аралаша олмайди ва банд былган каналларда ишлай олмайди). Щар бир транкли радиотелефон ызининг ноёб идентификасияловчи номерига ега былади, шу туфайли тармо==а бегона абонентларнинг рухсат етилмаган мурожаат =илишларининг олди олинади.

    Смарт Трунк ИИ учун =уйидаги параметрлар щарактерлидир:

• каналлар сони — 16 тагача, щар бир транкли канал 1 ёки 2 телефон линияларига уланиши мумкин;

• абонентлар сони — 1100 тагача (СТ-853 назоратчисини янги турида — 4000 тагача абонентлар);

• абонентлик радиотелефонлари — дуплексли ва ярим дуплексли, щар бир транкли радиотелефонга ягона 4-хонали номер ва гУРЫщли ало=а учун код берилади;

• ишчи частоталар — 146—174, 453—670 ва 824—960 МГс орали=ларидаги ихтиёрий рухсат етилган.

    Тармо=ларда =уйидаги асосий ало=ани ташкил етиш вариантлари таъминланади:

    • абонент (шу жумладан уяли) — телефон тармо\и - мобил абонент;

    • мобил абонент — мобил абонент (ту\ри радиоканал быйича);

• гУРЫщли ало=а;
• авария чи=арувлари.
Тизимнинг сервис имкониятлари:

• радиотелефон каналларига мурожаат =илишнинг 10 та даражасини ташкил етиш имконияти, бу щамма каналлар банд былганда мущимро= былган абонентлар шошилинч щолатларда мущимро= былмаган абонентлар сызлашувини тыхтатиб кыяди ва тезда ало=ага чи=ади;

• алощида абонентларга, уларнинг мущимлик даражасига бо\лик равишда тизимга мурожаат =илиш ва=ти быйича, шащар ва хал=аро телефон линиясига мурожаат =илиш быйича чекланишларни ырнатиш имконияти;

• абонентларни гУРЫщларга былиш ва гУРЫщ рахбарлари ёки щамма абонентлар даражасида гУРЫщли ало=а режимида гУРЫщ ичида ва таш=арисида ишлаш имконияти;

• тизимга алощида абонентларнинг мурожаат =илишини тезкор чеклаш имконияти, масалан, радиотелефон ёъ=олганда унинг шахсий номерини блокировка =илиб =ыйиш мумкин;

• фав=улодда ва ыта мущим хабарларни узатиш учун енг мущим навбатчи канални ташкил етиш ва ишлатиш имконияти;

• транкли радиотелефонларга керакли былганда уланадиган маскиратор (скремблер) ырнатиш ёъли билан, бегоналарнинг сызлашувини ешитиб =олишидан щимоя =илиш имконияти;

• щамма кыринишдаги сызлашувлар ва=тини тезкор щисобга олиш имконияти, бу турли абонентлар ва ташкилотлар билан транкинг ало=адан фойдаланганлик учун тыловни амалга оширишда жуда =улайдир.

    Баъзи режимларда абонентларнинг ишлашини батафсилро= кыриб чи=аниз.

    «Мобил абонент—телефон» уланиши. Телефон тармо\ига чи=иш учун транкли радиотелефон клавиатурасида телефон номерини (14 та ра=амгача) териш керак ва 1- ёки 2- телефон линияси быйича АТС га мурожаат =илиш учун «1*» ёки «2*» режим кнопкаларини босиш керак. Радиотелефон назоратчиси ишчи частоталар диапазомини сканерлайди, быш канални топади ва радиотелефонни базавий стансияга улайди. Улангандан кейин номерни охиригача тоналли териш имконияти бор, масалан, офис АТС ининг =ышимча номерларига мурожаат =илиш ёки телефонингизнинг автожавоб берувчисини бош=ариш учун.

    Бунда радиотелефон ра=амли кыринишда рыйхатдан ытган фойдаланувчининг уланиш кодини узатади; кейин 1- ёки 2-телефон линиясига мурожаат =илади ва чи=арилаётган телефоннинг код номерини узатади. Агар жынатилган хабар фа=ат телефон линияси (1 ёки 2) кодининг номерини ыз ичига олса, у щолда транкли аппаратда оддий телефон гудоги янграйди ва абонентда, автоматик ажратиб юбориш амалга ошмасдан олдин, чи=арилаётган телефон номерини теришни бошлаш учун, яна 8 секунд ва=т былади.

    Транкли радиотелефон назоратчиси =уйидагича дастурлаштирилган былиши мумкин:

• телефон коди номерини импулсли ёки тоналли териш;

мобил абонент терган ра=амлар назоратчининг ростланганлигига

бо\ли= равишда импулсли ёки тоналли тыпламга ызгартирилади;

• номерни термасдан олдин телефон линиясидан гудокни кутиш, бу, масалан, шащар телефон линиясига чи=иш учун =ышимча теришни талаб етадиган офис АТС билан ишлашда керак;

• телефон номерларида ани= бир ра=амлар бирикмасини теришни таъ=и=лаш, бу, масалан, хал=аро номерларни теришни таъ=и=лашни таъминлаши мумкин.

    Транкли аппарат назоратчисини дастурлаштиришнинг щамма вариантлари, табиийки, фа=ат битта шу аппаратга хосдир.

    Мобил абонентнинг телефон линияси билан ало=а сеансининг тугаши мобил радиотелефондан узиб =ыйиш кодини =абул =илинганда былиб ытади.

    «Телефон-мобил абонент» уланиши. Шащар телефонидан мобил транкингли абонентни чи=ариш учун Смарт Трунк телефон
номерларидан бирини териш ва базавий стансия назоратчисининг иккита =ис=а гудок кыринишдаги жавобидан кейин керакли мобил абонентнинг =ышимча номерини териш керак. =ышимча номер ихтиёрий телефон аппаратидан импулсли режимда щам,
тоналли режимда щам терилиши мумкин.

Абонент назоратчи жавоб боргандан кейин мобил абонент номерини теришни бошлагунга =адар 6 секунд ва=тга ега. Агар мавжуд былмаган абонент номери терилган былса, у щолда «банд» хабари берилади. Ты\ри номер олингандан кейин базавий стансия назоратчиси ишчи частоталар орали\ини сканерлайди, быш канални топади ва у быйича мобил абонентни чи=аришни бошлайди. Транкли радиотелефонлар хизматдаги чи=арув сигнали =абулида доимий равишда навбатчи режимда жойлашади. Ча=ирилаётган абонент жавоб бергандан кейин уланиш коди шакллантирилади ва иккала абонентга уланиш былганлигини тасди=ловчи сигнал берилади. Ало=а сеансининг тугаганлиги мобил абонентдан узиб =ыйиш кодини олинганда амалга оширилади.

    «Мобил абонент — мобил абонент» уланиш. Мобил абонентни чи=ариш учун транкли радиотелефон клавиатурасида чи=арилаётган абонент номерини териш керак ва "3*" режим кнопкасини босиш керак. Агар фа=ат режим кнопкаси босилган былса, у щолда гудок ешитилади ва чи=араётган абонентга чи=арилаётган абонент номерини теришни бошлаш учун 6 секунд ва=т берилади. Абонентни чи=ариш, телефон линиясини ишлатмасдан, радиоканал быйича амалга оширилади.

    Номер ты\ри терилгандан кейин чи=араётган аппарат назоратчиси ишчи частоталар орали\ини сканерлашни бошлайди, быш канални топади, радиоузаткичини улайди ва шу радиоканал быйича чи=арилаётган абонентга сигнал юборади. Чи=арилаётган абонент жавоб бергандан кейин уланиш коди шакллантирилади ва иккала абонент ало=а сеанси ырнатилганлигини хабар берувчи товушли сигнални ешитади. Ало=а сеансининг тугаши ихтиёрий абонентдан узиб =ыйиш кодини =абул =илинганда амалга оширилади.

    Ало=анинг гУРЫщри режимпари. Бир нечта мобил абонентларини гУРЫщга бирлаштириш ва уларга ягона гУРЫщли номерни бериш мумкин. Бу номер быйича шакллантирилган гУРЫщнинг барча абонентларини бирданига чи=ариш мумкин. Чи=ариш тартиби якка абонентни чи=ариш кабидир. Шундай =илиб, кыпчилик абонентлар ыртасида бирданига «конференс-ало=а» ва битга абонентнинг кыпчилик абонентлар билан «айланма ало=аси» амалга оширилиши мумкин.

    Фалокатли ча=ирувлар. Базавий стансиядаги тизим операторини тезда чи=ариш "9*" режимлар кнопкасини босиш билан амалга оширилади. Фалокат ёки хавфли щолат былганда "О*" режимлар кнопкасини босиш билан олдиндан дастурлаштирилган фалокатли телефон номерини автоматик узатиш мумкин. Агар фалокатли номерни теришга щаракат =илинганда щамма каналлар банд былса, у щолда назоратчи фалокатли =ын\иро=нинг ытиб кетиши учун сызлашувлардан битгасини узади.

    Транкли радиотелефон транкингли тизимнинг хизмат доирасидан таш=арида ишлаши учун уни оддий радиостансия сифатида ишлаш режимига ытказилиши мумкин. Масалан, транкли радиотелефонлар билан жихозланган иккита автомобил сафарга юборилган, транкингли тизимнинг хизмат доирасидан чи=ишда радиотелефонлар транкли режимдан оддий режимга =айта уланади ва автомобиллар ёълда бир-бири билан тезкор ало=ани ушлаб туришлари мумкин.

    Смарт Трунк ИИ тизимлари одатда корпоратив тизимлар сифатида яратилади: улар ани= бир фойдаланувчига мылжалланган ва ани= бир муаммо асосида махсус фирма (масалан, «Т-Хелпер» ХД) томонидан щисоблаб чи=илади ва =урилади. Бундай ёндашув воситаларни максимал и=тисод =илиш (хеч =андай орти=ча нарса сотиб олинмайди) ва ва=тни (ишлайдиган тизим тезкор яратилади) тежашга имконият яратади. Шу билан бирга жорий молиявий имкониятлар ва ало=а хизматларига былган талабларга бо\ли= равишда =ис=а кыринишли тизимни кыриш, кейин еса уни ривожлантириш мумкин.

Транкли радиотелефонларга мисоллар. Олиб юриладиган: НХ-240В/У, ЩХ-242В/У (иккаласининг о\ирлиги 345 г дан). Ташиб юриладиган ва стасионар: ГХ-1608В/У (о\ирлиги 1 кг).

    Кыпчилик Европа транкингли тизимлари асосига кыйилган МРТ 1327 транкингли стандарт щам оммавийдир. Бу баённоманинг енг асосий афзаллиги стандартлаш жищатдан мурожаат =илиниши ва очи=лигидир, хусусан унга миллий талабларни киритиш имконияти мавжуд.

    Радиоало=а тизимлари бу баённома асосида щам шахсий ва гУРЫщли чи=арувлар, умумий фойдаланиш телефон тармо\ига чи=ишлар имкониятини таъминлайди. Баённома абонентни унга щозирги да=и=ада хизмат кырсатаётган базавий стансияга бо\ли= емаслигини ва абонентни унга я=ин турган стансияга автоматик =айд =илишни таъминлайди.

    МРТ 1327 стандартининг Смарт Трунк дан жиддий фар=и шундаки, унинг ишини марказий компютер бош=ариб, у оператор учун ихтиёрий =улай жойда туриши мумкин. Компютернинг базавий стансиялар билан ало=аси баъзида кабелли ало=а линиялари быйича амалга оширилади.

    Тизимга щар бирида 24 та радиоканал былган 10 тагача базавий стансия кириши мумкин; щаммаси былиб 1 млн тагача радиоабонентларга хизмат кырсатилиши мумкин. Абонентларни чи=ариш операсиясини енгиллаштириш учун тизимга кирувчи барча радиотелефонлар турли ало=а гУРЫщлари быйича та=симланиб, бу гУРЫщлар чегарасида уларни автоном адреслаш бажарилади.

    МРТ 1327 стандартидан фойдаланувчи тизимларнинг асосий функсионал имкониятлари:

• частотали орали=ни сканерлашнинг ёъ=лиги щисобига еришиладиган ало=а ырнатишнинг кичик ва=ти (гУРЫщлар ичида уланишда 0,4 с дан орти= емас ва гУРЫщлараро уланишида 1,0 с; ало=ани ырнатиш компютердан бош=арилади);

• бош=а радиотелефондан щам, шащар телефон тармо\идан щам ихтиёрий абонентни якка тартибда чи=ариш;

• ихтиёрий мобил абонентнинг шащар телефон тармо\ага чи=иш имконияти;

• ало=а гУРЫщига кирувчи абонентларни гУРЫщли чи=ариш имконияти;

• аппаратда битта кнопкани босиш ёъли билан олдиндан дастурлаштирилган абонентни чи=арувларнинг, мущимлик тизимининг ва шошилинч (енг мущим) чи=аришнинг мавжудлиги;

• сиркуляр хабарлар бериш имконияти (селекторли чи=аришлар), бунда щамма абонентлар фа=ат чи=араётган абонентнинг хабарини ешитиши мумкин;

• кириш чи=арувларини бош=а абонентга =айта адреслаш имконияти;

• радиотелефон билан ча=араётган абонентлар номерларини =айд =илиш, ёритиш ва еслаб =олиш;

• хизматдаги ра=амли хабарларни радиоканаллар быйича, шу жумладан, компютердан щам узатиш.

    Бошида МРТ 1327 баённомаси 174-225 МГс частоталар диапазонига мылжалланган еди, лекин щозир 66-88, 136-174, 330-380 ва 400-512 МГс диапазонларда ишлаш учун щам аппаратуралар чи=арилмо=да.

Моторола фирмаси томонидан бу стандартда ишлаш учун олиб юриладиган (6Р/200) ва ташиб юриладиган (ГМ/200) радиотелефонлар чи=арилмо=да.

    Ра=амли транкингли тизимларига ТЕТРА стандарти (Транс-Еуропеан Трункед Радио) щаракатланувчан ало=анинг махсус тизимлари учун ягона Европа технологияси сифатида Европа телекоммуникасион стандартлар институти томонидан ишлаб чи=илган. Янги стандарт нут=ни щам, маълумотларни щам 28 Кбит/с гача тезлик билан узатиш ва ю=ори щимояланганлик ва махфийланганлик даражасини таъминлайди. Стандартда абонентларни шахсий ва гУРЫщли чи=ариш, тасди=довчи гУРЫщли чи=ариш ва кенг оммага радиоешиттириш режими («мени ешитаётган щаммага») имкониятлари мавжуддир. Баённома умумевропа жамоат хавфсизлиги хизмати учун ишлаб чи=илганлиги сабабли, унда =уйидагилар кызда тутилган: тизимга кафолатли ва тезкор мурожаат =илиш, мущимлик быйича чи=арувлар, ю=ори даражали махфийлик, абонентлар ыртасида бевосита ало=а. Маълумотларни узатиш быйича кенг имкониятлар тизимга турли кыринишдаги терминал ускуналарни: ихчам компютерлар, факсимил аппаратлар, принтерларни ва б. улаш имконини беради.

    Стандартнинг кышимча функсионал имкониятлари орасида =уйидагиларни таъкидлаш керак: диспетчер ор=али чи=арув, мухимлилик быйича чи=арув (шу жумладан олдиндан ташлаб юбориш билан), чи=арувни ушлаб туриш, ча=ирувни =айд =илиш, ча=ирувни идентификаснялаш, чи=арувни =айта адреслаш, танлаб олиб ешитиб кыриш, сызлашувга уланиш, чи=адиган чи=арувларни блокировкалаш ва б.

    Янги стандарт кенг частоталар диапазонида — 60 дан 1000 МГс гача орали=да ишлаши мумкин. Хавфсизлик хизмати учун 380 дан 400 МГс гача частоталар диапазони белгиланган, тижорат ма=садлари учун 410, 450 ва 870 МГс орали=даги частоталар ажратилган.

Транкингли ало=анинг корпоратив тизимларини ишлаб чи=иш ва ишлатиш билан бир =аторда умумий мурожаат =илинадиган транкингли тармо= щам мавжуддир.

Hosted by uCoz