Телеграф
ало=а електр
симли ало=а
каналлари быйича
=ис=а матнли
щужжатлаштирилган
хабарларни автоматлаштирилган
=абул =илиш-узатиш
учун мылжалланган.
Телеграф
енг кадимги
ало=а
турларидан бири
щисобланади. Биринчи
електр
телеграф аппарати
1832 йилда рус
олини П.Л.
Шиллинг томонидан
кашф =илинган,
1837 йилда америкалик
С. Морзе ызининг
телеграфли
аппаратини
яратди. Бу
телеграф
аппаратларида
маълумот =о\оз
лентада ну=та
ва чизи=ча
(тире) белгилари
(«Морзе алифбоси»)
тыплани кыринишида
=айд =илинган.
Кейинро=,
ХИХ аср охирида
щарфларни
чоп =иладиган
телеграф
аппаратлари
телетайплар
пайдо былади.
Щозирги ва=тда
телеграфли
ало=адан
фойдаланувчи
фирмалар ва
корхоналарда
фа=ат
телетайплар
=ылланилмо=да.
Телетайпга маълумотни
киритиш =ылда
клавиатурадан
ва перфолентадан
автоматик бажарилиши
мумкин. Лентани
перфорасиялаш
телетайп
аппаратининг
ызида автоном
режимда бажарилиши
мумкин. Маълумотни
клавиатурадан
=ылда киритиш
ю=ори узатиш
тезлигини таъминламаганлиги
учун автоматлаштирилган
киритиш афзалро=дир.
Телетайпга узатилаётган
ахборот бош=а
манбалардан
щам, хусусан, модем
билан жихозланган
ШЕЩМ дан
киритилиши мумкин.
Узатишда щамма
ахборот =о\озли
ташувчида
чоп =илинади,
керак былганда
еса перфолентада
=айд =илинади.
=абул
=илаётган
аппаратда щам
маълумот босма
щужжатда ва
перфолентада
=айд =илиниши мумкин.
Маълумот
ало=а канали быйича
бевосита ШЕЩМ га
киритилиши
щам мумкин. Хамма
телетайп
аппаратлари
=айтарилувчан
щисобланади,
яъни маълумотларни
щам узатгич,
щам =абул
=илгич
сифатида
ишлатиш мумкин.
Кыпчилик
телетайп
аппаратлар
=уйидагиларга
ега: алфавит-ра=амли
клавиатура,
чоп етувчи
=урилма,
реперфораторли
=ышимча (лента
перфоратори) ва
трансниттерли
=ышимча
(перфолентадан
ыкийдиган)
=урилма.
Чоп
етувчи =урилма
типи быйича
телетайплар лентали
ва рулонли былади.
Лентали
телетайпларда
ахборотни кенглиги
10 мм былган енсиз =о\оз лентага,
рулонли
телетайпларда
еса кенглиги
210 мм ли рулонли
=о\озга чоп етилади.
Телеграф
ало=а канали быйича
узатишда
кыпинча ахборотнинг
щар бир белгиси
Иккинчи Халкрро
Телеграф
кодига (ХТК-2) мос
равишда бешта
турли =утбли
ты\ри тыртбурчакли
електр импулслар
билан кодланади
(импулсларнинг
ты\ри тыртбурчаклиги
телеграф каналларнинг
кенг ытказиш
полосасининг
кераклигини билдиради).
Ахборотни узатиш
тезлиги
кыпчилик
телетайпларда
50, 75 ёки 100 бит/с га
тент (минутига
400800 та белги).
Телетайпли
=абул =илувчи-узатувчи
аппаратура
учун ало=а канали
сифатида щам телеграф,
щам телефон каналлар
хизмат
килиши мумкин,
кейинги
щолатда мослаштириш
аппаратураси
(модем) кызда
тутилган былиши
керак.
Щужжатлаштирилган
матнли ахборотни
телефон каналлар
быйича узатишни
Кыпинча дейтефон
ало=а деб
аталади.
Дейтефон
ало=ада ахборотни
узатиш учун
телефон ало=а
каналларидан
фойдаланилади,
=абул =илувчи-узатувчи
аппаратура
сифатида
оддий
телетайп аппаратураси
модем билан
щам, махсус
аппаратура
щам
ишлатилиши мумкин.
Дейтефон
ало=а абоненти
аппаратурасининг
тахминий
таркиби
=уйидагича:
телефон
аппарати абонентни
дастлаБ=и
чи=ариш учун хизмат
=илади;
фотоы=ийдиган
=урилма узатишда
ахборотни
перфолентадан
автоматик
ы=иш учун мылжалланган;
лента
перфоратори
=абул =илинган
маълумотни
перфолентада
=айд =илиш учун
мылжалланган;
модулятор-демодулятор
(модем) =абул
=илувчи-узатувчи
аппаратура
телефон ало=а
канали билан мослаштириш
учун мылжалланган;
хатоликлардан
щимоя =илиш
=урилмаси (ХЩ==)
унинг вазифаси
маълумотларни
ишончли узатишни
таъминлаш;
алфавит-ра=амли
чоп етиш
=урилмаси
(принтер,
телетайп).
Дейтефон
ало=а тизимининг
телеграф каналидан
фойдаланувчи
телетайп
ало=адан афзалликлари:
маълумотларни
узатишнинг
ю=ориро= тезлиги:
6009600 бит/с, компютерли
вариантда еса 56000 бит/с
гача;
маълумотларни
узатишнинг
ю=о\иро= ишончлилиги;
мавжуд
кенг тармо=ланган
телефон ало=а
каналлари
тармо\идан
фойдаланиш мумкинлиги;
бир
=атор
щолатларда
каналларни
частотали
ажратиш хисобига
бир жуфт симдан
бир ва=тнинг
ызида бир нечта
абонентлардан
(частотали зичлаштириш),
шу жумладан
дейтефон,
факсимил ва
телефон ало=а
абонентларидан
маълумотларни
узатиш имконияти.
Шундай =илиб,
телеграф
ало=а бир неча
кыринишларга
ега: маълумотларни
кодлаш учун Морзе
таклиф =илган
кодларни
ишлатувчи
телеграфли
ало=а,
телетайп ва
дейтефон
ало=а. Лекин
шуни таъкидлаш
керакки,
телеграф
ало=анинг щамма
турлари ендиликда
факсимил
ало=а томонидан
си=иб чи=арилмо=да.
Телеграф
ало=а тизимлари
ва
аппаратураси
Телетайплар бир-бири
билан щам бевосита,
щам коммутатор
ор=али уланишлари
мумкин.
Телетайп
аппаратларининг
бевосита уланиши
махкам кейд =илинган
абонентлар
ыртасида (фирма
ичидаги
ало=а) катта былмаган
масофаларга маълумотларни
узатишда ма=садга
мувофи=дир. Ахборотни
катта масофаларга
узатишда
телеграф
ало=ани
аппаратураларни
умумдавлат
абонеетлик
телеграфлаш
тизимига улаш
билан ташкил етиш мумкин.
Россия
территориясида
АТ-50, «Телекс», СКС
абонеетлик
телеграф тармо=лари
ишлатилади.
АТ-50
тармо\а (баъзида
уни оддийгина
=илиб
«телеграф»
дейилади) 100 нингдан
орти= абонентга
ега, лекин
фа=ат МДЩ, мамлакатларида
амал =илади ва
хал=аро
ало=ага чи=иш
имкони ёъ=-Бу
тармо=дан
асосан вазирликлар,
саноат, транспорт,
молия муассасалари
ва щарбий =исмлар
фойдаланади.
Ахборотларни
бош=а мамлакатларга
узатиш учун хал=аро
телеграф «Телекс»
ишлатилади. Бу
тармо=дан
кыпро=
тижорат муассасалари,
банклар, биржалар,
су\урта компаниялари,
ахборот агентликлари,
хусусий ва давлат
фирмалари
фойдаланадилар.
Бу тармо=
ор=али берилган
щужжатлар ху=у=ий
кучга ега
былади: барча
мамлакатларда
мунисипал, давлат
ва банк
идоралари томонидан
тан олинади.
АТ-50
ва «Телекс»
тармо=лари ызининг
мижозларига
кып сонли сервисли
ахборот хизматларини
кырсатади.
Електромеханик
телетайплар
ытмишга айланмо=да.
Бутунда
телеграф тармо=лари
ыз абонентларига
телеграммалар
ва телекслар
=абул =илиш ва
узатишнинг
компютер технологиясига
асосланган замонавий
воситаларини
таклиф =илмо=да.
Хусусан, АТ-50,
«Телекс», СКС
тармо=ларида
ишлаш учун
телеграф
аппарат
дастурли «ТЕЛГКОМ»
ва «ТАРСМ» комплексларини
тавсия етиш
мумкин.
Улар
=уйидагиларни
таъминлайди:
телеграммаларни
=абул =илиш-узатишни
автоном режимда
щам (ШК узилган),
компютер билан
биргаликда
щам тыли= автоматлаштириш;
100 000 та белгига ега былган
ички тезкор хотира;
електр манба
узилганда маълумотни
хотирада
са=лаш;
бир нечта
телеграф каналлар
быйича бир ва=тда
ишлаш;
ихтиёрий
типдаги стансияга
(=имс стансияга)
созлаш;
щозир енг кенг
тар=алган Новелл
Нет Wаре
локал тармо=да
ишлаш;
криптограммаларни
=абул =илиш ва
узатиш;
«почта
=утилари»
ор=али узо=даги
абонентлар билан
ишлаш;
=абул =илинган
телеграммаларни
принтерда фонли
режимда чоп етиш;
телеграф каналининг
носозлиги
ты\рисида
операторни
огощлантириш.
«Телекс» тизими
«Телех Нет»
компютерли вариантга
ега, у стандарт
телекс тармо\ини
имконияларини
кенгайтиради:
компютер
дискетасида
са=ланаётган маълумотларни
автоматик узатиш;
ахборотни
алмашиш
чо\ида муло=ат
=илиш;
локал хиоблаш
тармо\да
ишлаш;
ахборотни
фонли режимда
доимий (сир=уяр
равишда) юбориш;
абонентлар
номерларининг
електрон маълумотномаси
мавжудлиги ва
б.
Таш=и
телеграфли
адаптер билан
тыдирилган
шахсий компютер
бундай
телеграф тармо\ининг
охирги жихози
щисобланади ва
фойдаланувчига
=улай ало=а
=урилмасини
таклиф етади.
«Раш», «ТЕЛЕХ-НЕТ»
ва «ТАГ-43»
адаптерлари бу
классдаги
аппаратуранинг
енг ю=ори талабларига
жавоб беради.
«Флаш»
адаптери универсалдир,
щам 2 та, щам 4 та
симли АТ-50 ва
Телекс ало=а линияларида
ишлаши мумкин.
«ТЕЛЕХ-НЕТ»
адаптери ызида сервис
вазифаларининг
ноёб мажмуини
ва хизмат
кырсатишнинг
соддлигини мужассамлаштирган.
«ТЕЛЕХ-НЕТ» комплекси
шахсий компютер
былиб, стандарт
телетайп
аппаратининг
щамма вазифаларини
бажаради ва
кыпгина =ышимча
сервис имкониятларини
та=дим етади,
масалан,
=уйидагича:
локал
ва корпоратив
щисоблаш тармо=ларида
ишлаш;
абонентлар
муло=ати режимини
ва дискда са=ланаётган
маълумотларни
автоматик узатиш;
телеграмма ва
телексларни берилган
кун ва ва=тда
узатиш;
телеграмма ва
телексларни
фонли режимда
узатиб, компютерни
бу узатиш
пайтида бош=а
ишлар учун ишлатишга
имкон яратиш;
сиркуляр
(айланма) узатиш
телексни бирданига
бир неча абонентларга
узатиш;
кып сонли електрон маълумотномаларни
шу жумладан,
абонентлар
адреслари маълумотномасини
та=дим етиш.
Експертларнинг
бащолашига сараганда
«ТЕЛЕХ-НЕТ»-ШК
комплексини
ишлатиш анъанавий
аппаратларга
нисбатан
операторнинг
мехнат унумдорлигини
710 марта
оширади, уни ескирган ишлардан
щолос етади,
ало=а линиясининг
ытказиш кобилиятини
1,52 марта
оширади, абонент
билан уланиш ва=тини
кис=артиради.
«ТАГ-43»
адаптера телеграф тизимларида
фа=ат компютер
адаптери
сифатидагина
емас, балки автоном
ишлаш =обилиятига
щам егадир.
"ТАО-43"-ШК комплекси
таркибида щам
сервис вазифаларининг
кенг мажмуи
таъминланади,
лекин автоном
ишлатишда бу
жиддий
=ис=аради.
Телеграф ало=анинг
мущим камчилиги
маълумотларни
узатиш ишончлилигининг
пастлигидир.
Коммутасияланадиган
ало=а каналлари
быйича узатишда
белгининг бузулиш
ещтимоллиги
0,001 катталиккача
боради, баъзида
еса ундан щам
катга былади.
Шунинг учун
телеграф ало=а
каналлари быйича
маълумотларни
узатишда ишончлиликни
ошириш чораларини
кыриш керак, бу
чоралар, хусусан,
бундай былиши
мумкин:
маълумотли
тескари ало=ани
ишлатиш;
щал =илувчи
тескари ало=ани
ишлатиш;
назорат
йи\андиларини
ва сонларини
узатиш;
хатоликларни
автоматик
пай=айдиган ва
ты\рилайдиган
корректловчи
кодларни ишлатиш.
Компютер технологиясига
асосланган барча
телеграф тизимлари
узатилаётган
ахборотнинг
ишончлилигини
таъминлаш воситаларига
ега. Електромеханик
телетайп тизимларига
ран келганда,
саноат бир
=атор
аппаратуралар
комплексини
ишлаб чи=арган
былиб, улар хатоликлардан
щимоя =илувчи
=урилмалар (ХХЖСК)
билан жихозланган,
телеграф ва
телефон ало=а
каналлари быйича
маълумотларни
узатиш учун мылжаллангандир.
Масалан:
«Аккорд 50» аппаратура
комплекси Коммутасияланадиган
ва коммутасияланмайдиган
телеграф ало=а
каналлари быйича
50 ва 100 бит/с тезлик
билан маълумотларни
узатиш учун мылжалланган.
5 ва 8 ёълакли
перфолента
ишлатилади.
Комплекс
таркибига
фотоы=ийдиган
Ф-1500 =урилма,
перфорасияловчи
ПЛ-150 =урилма, ХЩ==,
«Аккорд-50»,
перфолента
=урилмалар билан
уланувчи блок
киради;
«Аккорд-50» РТА-60
телетайпи билан
биргаликда
ишлаши мумкин.
«Онега-КС» комплекси
телеграф ало=а
канали быйича
узатилаётган
ра=амли ахборотни
узатиш ва ишончлилигини
назорат =илиш
учун мылжалланган,
узатиш тезлиги
50 бит/с, 5 ёълакли
перфолентадан
фойдаланади.
Дейтефон
ало=а
аппаратура
комплекслари
орасида «Аккорд-
1200», «Аккорд СО, «Онега
АТП» каби комплексларни
таъкидлаш
керак.
Кырсатилган
комплекслар
универсал
щисобланади ва
маълумотларни
бевосита ЕЩМ га
киритиш билан
бир =аторда, маълумотларни
перфолентада
(«Онега АТП» комплекси
магнит лентада)
=айд =илишни амалга
ошириш имконини
беради, маълумотларни
узатиш тезлиги:
600 ёки 1200 бит/с. Маълумотларни
узатиш ишончлилигини
ошириш учун
кыпро= хатоликларни
автоматик
пай=айдиган ва
ты\рилайдиган
корректловчи
кодлар ишлатилади.
ТТХМК тавсияларига
мос равишда
дейтефон ало=а
тизимларида сиклик
корректловчи
кодларни ишлатиш
ма=садга мувофи=дир.