ЩИСОБЛАШ МАШИНАЛАРИ ВА УЛАРНИНГ ТАСНИФИ

 

    Електрон хисоблаш машинаси (ЕЩМ), компютер — бу техник воситалар мажмуи былиб, у щисоблаш ва маълумотли масалаларни ечиш жараёнида ахборотни автоматик ызгартириш учун мылжалланган.

    ЕЩМ нинг функсионал имкониятлари =уйидаги мущим техник-ишлатиш тавсифлари билан ызаро бо\лангандир:

• бирлик ва=т ичида машина томонидан бажариладиган амалларни ыртача ми=дори билан ылчанадиган тезкорлилиги;

• ЕЩМ амаллар бажарадиган сонларнинг разрядлилиги ва тасвирлаш шакллари;

• барча хотирада са=лаш =урилмаларининг рыйхати, си\ими ва тезкорлилиги;

• маълумотларни таш=и са=лаш, алмашиш ва киритиш-чи=ариш =урилмалари рыйхати ва техник-и=тисодий тавсифлари;

• ало=а ва ЕЩМ узеллари ва ызаро уланиш =урилмаларининг (машина ичидаги интерфейси) типлари ва ытказиш =обилияти;   

    ЕЩМ нинг бир ва=тнинг ызида бир нечта фойдаланувчилар билан ишлаш ва бир ва=тнинг ызида бир нечта дастурларни (кып дастурлик) бажариш =обилияти;

• машинада ишлатиладиган операсион тизимларнинг типлари ва техник-ишлатиш тавсифлари;

• дастурли таъминотнинг мавжудлиги ва функсионал имкониятлари;

• бош=а типдаги ЕЩМ лар учун ёзилган дастурларни бажариш =обилияти (бош=а типдаги ЕЩМ лар билан дастурли бир-бирига мослиги);

• машина буйру=лари тизими ва структураси;

• ало=а каналларига ва щисоблаш тармо=ларига уланиш имконияти;

• ЕЩМ нинг ишлатиш ишончлиги;

• ва=т быйича ЕЩМ нинг фойдали иш коеффисиента, бу ва=т фойдали иш ва=ти ва профилактика ва=тининг нисбати билан ани=ланади.

    ЕЩМ яратилиш бос=ичлари ва ишлатилаётган елемент базаси быйича шартли равишда авлодларга былинади:

• 1- авлод, 50- йиллар:
електрон вакуумли лампалардаги ЕЩМ;

• 2- авлод, 60- йиллар:
дискрет ярим ытказгичли асбоблардаги (транзисторлардаги)
ЕЩМ;

    • 3- авлод, 70- йиллар:

кичик ва ыртача даражали зичликдаги (битта корпусда юзлаб-минглаб транзисторлар) ярим ытказгичли интеграл схемалардаги ЕЩМ

( Интеграл схема — махсус вазифали електрон схема былиб, у бир бутун ярим ытказгичли кристалл кыринишида бажарилган, бу кристалл кып сонли диодлар ва транзисторларни бирлаштиради);

    • 4-авлод, 80- йиллар:

катта ва ыта катта интеграл схемаларда — микропросессорларда ЕЩМ (битта кристаллда УН нинг-миллионлаб транзисторлар);

    • 5-авлод, 90-йиллар:

билимларни ишлаб чи=адиган самарали тизимларни кыришга имкон берадиган ынлаб параллел ишлайдиган микропросессорлардаги ЕЩМ; параллел-вектор структурали ыта мураккаб микропросессорлардаги ЕЩМ. улар бир ва=тнинг ызида дастырни ынлаб кетма-кет кырсатмаларини бажаради;

    • 6- ва кейинги авлод:

оммавий параллелизмли ва "нейрон" структурали оптоелекгрон ЕЩМ  нейронли биологик тизимларнинг архитектурасини моделлаштирувчи кып сонли (ын минглаб) мураккаб былмаган микропро-сессорларнинг та=симланган тармо=ли ЕЩМ.

Щар бир кейинги авлод ЕЩМ ызидан олдингисига нисбатан жиддий яхшиланган тавсифларга егадир. ЕЩМ ва барча хотирада са=лаш =урилмаларининг унумдорлига, одатда биртартибдан ю=ориро= ортади.

    Ылчамлари ва функсионал имкониятлари быйича ЕЩМ ларни бундай былиш мумкин: ыта катта (супер ЕЩМ), катта, кичик, ыта кичик (микро ЕЩМ).

    Айтиб ытилган синфлар замонавий ЕЩМ ларининг баъзи тавсифлари 14-жадвалда кырсатилган.

 

 

14-жадвал

Замонавий ЕЩМ синфларнинг асосий табсифлари

Каталиклар
 

ЕЩМ синфлар

Супер ЕЩМ

Катта ЕЩМ

Кичик ЕЩМ

Микро ЕЩМ

Унумдорлик, МИПС

1000-100000

10-1000

1-100

1-100

Тезкор щотира си\ими, Мбайт

2000-10000

64-10000

4-512

4-256

ДЩ= си\ими, Мбайт

500-5000

50-100

2-100

0,5-10

Разрядлик, бит

64-128

32-64

16-64

16-64

 

    Тарихан биринчи былиб катта ЕЩМ пайдо былган, унинг елемент базаси електрон лампалардан жуда ю=ори даражали интеграсияли интеграл схемаларгача былган ёълни босиб ытди.

    Биринчи катта ЕНИАК ЕЩМ (Елестронис Нумерисал Интегратор анд Сомпутер) 1946 йилда яратилган (1996 йилда биринчи яратилган ЕЩМ нинг 50 йиллиги нишонланди). Бу машина 50 тоннадан о\ирро= еди; секундига бир неча юзлаб амал тезкорлиликка ега еди; тезкор хотира си\ими 20 та сон еди; 100 кв м дан орти=ро= катта зални егаллаган еди.

    Катта ЕЩМ унумдорлиги бир =атор масалаларни ечиш учун етарли былмай =олди: метеощолатни олдиндан айтиб бериш, мураккаб мудофаа комплексларини бош=ариш, екология тизимларини моделлаштириш ва б. Бу супер ЕЩМ ларни ишлаб чи=иш ва яратиш учун шарт-шароит яратиб берди, улар щозирда щам жадал ривожланаётган енг кучли щисоблаш тизимидир.

    70-йилларда кичик ЕЩМ ларнинг пайдо былиши, бир томондан, електрон елемент база сохасидаги тара==иёт билан, иккинчи томондан еса бир =атор тад=и=отлар учун катта ЕЩМ лар ресурсларининг орти=чалиги билан бо\лангандир. Кичик ЕЩМ лар кыпинча технологик жараёнларни бош=ариш учун ишлатилади. Улар жуда ихчам ва катта ЕЩМ га нисбатан жиддий даражада арзонро=дир.

Елемент базаси ва архитектура ечини сохасидаги келгусидаги муваффа=иятлар супермини ЕЩМ пайдо былишига олиб келди — бу архитектураси, ылчамлари ва нархи быйича кичик ЕЩМ синфига, лекин унумдорлиги быйича катта ЕЩМ га тенглашадиган щисоблаш машинасидир.

Hosted by uCoz