Компютерда
ишлашда фойдаланувчн
амалда фа=ат
файллар билан
ызаро ишлаганлиги
учун файлли
тизимнинг
ташкил етилиши
билан батафсилро=
танишиб чи=иш
лозим.
Файллар,
уларнинг
турлари ва
ташкил етилиши
Файл
бу ахборотни
таш=и ташувчилардаги
номланган =ийматлар
йи\индисидир.
ШК да файл
тушунчаси
асосан
дискларда (камро=
кассетали магнит
лентасида)
са=ланаётган
=ийматлар учун
=ылланилади ва
шунинг учун
файллар шу ахборот
ташувчилардаги
хотира
участкаси (сохаси,
майдони) билан
бир-бирига тенглаштирилади.
Файлларда
са=ланаётган
=ийматлар бу
алгоритмик
ёки машина
тилидаги
дастурлар;
дастурнинг
ишлаши учун бошлан\ич
=ийматлар ёки
дастурларнинг
бажарилиш натижалари;
ихтиёрий матнлар;
кодланган
тасвирлар ва
ш.ы. dos
даги файл
тушунчаси =ийматлар
массиви билан
ишлайдиган
таш=и =урилмаларда
ва компютер блокларида:
принтер, клавиатура,
дисплей, тезкор
хотира (виртуал
дисклар) ва б.
умумлашади.
Файлли
тизим dos нинг
файллар
устида операсиялар
бажарилишини
таъминлайдиган
функсионал
=исмидир. dos
файлларни икки хил
форматга
(шаклга):
иккилик ва матнли
файлларга
ажратади.
Иккилик
файл одатда
=айд =илинган
узунликдаги манти=ий
ёзувларда
гУРЫщланган байтлар
кетма-кетлигидан
ташкил топган.
Иккилик
файлларда бажариладиган
дастурлар ва
=ийматлар
ички кыринишда
(иккилик,
кодли) са=ланади.
Бажариладиган
дастурли
файллар уларни
бажариш учун
ишга
туширилганда
ани= бир
структурага ега
былиши керак,
бу структурани
dos албатта
тащлил
=илади. Иккилик
файлни
дисплейга
ёки принтерга
чи=арганда унинг
ичидаги нарсани
ы=иб былмайди,
чунки бунда
у=илаётган 8
та разрядли
иккилик
кодлар (байтлар),
агар бу код
график кыринишга
ега былмаса ва
=урилмага щеч
=андай таъсир
кырсатмаса, ихтиёрий
график белгиларга,
товушли сигналларга
ытказилади
ёки умуман =абул
килинмайди.
Матнли
файл (АССИИ
файли) щар бири
файлнинг манти=ий
ёзуви былган,
ызгарувчан узунликдаги
сатрлар кетма-кетлигидан
ташкил топган.
Щар бир сатр
фа=ат матнли белгиларни
ыз ичига
опади ва сатр
охиридаги маркер
билан якунланади.
АССИИ нинг исталган
белгиси матнли
белги былиши мумкин,
лекин
иккилик
файлдан
фар=ли уларо= матнли
файлдаги белгилар
кетма-кетлиги
одам томонидан
екранда ёки
принтерда бевосита
=абул =илинади.
Матнли файл
алгоритмик
тилдаги
дастур матмини
(Ассемблер, Бейсик
ва б.), жадвални,
масалани
ечишнинг бошлан\ич
ва натижавий
=ийматларини,
щужжатларни,
илмий ахборотларни
ва ш.ы. ыз
ичига олиши мумкин.
,
dos
да щар бир
файл билан
=уйидагилар бо\ланган:
файлнинг
тыли= номи;
файлнинг
атрибутлари
(тавсифлари); ;
файлнинг
яратилиш санаси;
файлнинг
яратилиш ва=ти;
файлнинг
узунлиги.
Файлнинг
тыли=. номи dos
да умумий
щолла икки
=исмдан: идентификасияловчи
файл номидан
ва таснифловчи
файл кенгайтмасидан
ташкил топган.
Файл типини ани=ловчи
кенгайтма былмаслиги
щам мумкин.
Файл
номида 1
тадан 8
тагача белгилар
былиши мумкин.
У мажбурий елемент
щисобланади ва
файлга мурожаат
=илинганда
щар доим
кырсатилиши
керак.
Кенгайтма
1
тадан 3
тагача белгиларга
ега былиши мумкин
ва файл номидан
"ну=та" (.) белгиси
билан ажратилади.
ДОС
файл номида ва
кенгайтмасида
турли белгилар
былишига рухсат
етса щам,
лекин лотин
алфавити
щарфларини ва
ра=амларни
ишлатиш, номни
еса албатта
щарфдан бошлаш
тавсия етилади.
Файл номини
белгилашда
улар файлнинг
маъносини ыз
ичига
оладиган =илиб
щосил =илиш
тавсия етилади.
Кенгайтма
файл типини
кырсатади, шу
билан бир
=аторда кенгайтмаларнинг
баъзи бирлари
dos
ёки дастурли
тизим учун
стандарт
щисобланади, масалан:
ЕХЕ (ЕХЕсутабле
бажариладиган)
бажаришга
тайёр былган,
машина
тилидаги
файл-дастур;
СОМ (СОМманд)
бажаришга
тайёр былган,
машина
тилидаги
файл-дастур
(унча катта былмаган
дастур);
ВАТ (БАТч
бо\лам, гУРЫщ)
пакетли бажариладиган
буйру=ли
файл;
БАС БАСИС
тилидаги
файл-дастур;
ПРГ Дбасе
тилидаги
файл-дастур;
ТХТ dos нинг
матнли файли;
dos Windows нинг матнли
файли;
ХЛС Ехсел
електрон жадваллар
файли;
ВАК
асл нусхани
=айта ёзишда
яратиладиган
файл нусхаси;
ЗИП архив
файли.
Ю=орида
келтирилган
кенгайтмалар
рыйхати енг
кып
учрайдиган
кенгайтмаларни
ыз ичига
олади ва щоли
унчалик тыли=
емасдир. Трансляторлар,
тизимли
дастурлар ва
амалий
дастурлар
пакетларида муайян
дастурли махсулот
учун стандарт
щисобланган
кенгайтмалар
=ылланилади.
Файл
номларида
стандарт кенгайтмаларнинг
ишлатилиши
компютерга
=ис=а сигналлар
быйича (масалан,
клавишани босиш
билан)
керакли =айта
ишлаш жараёнини
автоматик танлаш
имконини беради.
Дискли
хотирада
са=ланаётган
файлларни
тартибга
солишнинг
файл тизимини
манти=ий
ташкил етиш
деб аталади. Бунда
манти=ий
ташкил етишнинг
асоси
каталоглардир.
Каталог
бу
бош=а файллар
=айд =илинадиган
махсус
файлдир. "Каталог"
атамаси билан
бир =аторда dos
ахборотларида
ва унинг
щужжатларида
шу файлни идентификасиялаш
учун яна "былим",
"директория"
атамаяари щам
ишлатилади.
Каталогда
унга кирувчи
файлларни тавсифловчи
барча маълумотлар
ва дискнинг
=айси жойида
файл
жойлашганлиги
ты\рисидаги маълумотлар
жойлашади.
Файлнинг
ызи еса щеч =андай
=ышимча маълумотномали
ахборотсиз байтлар
кетма-кетлиги
каби са=ланади.
Каталог,
ыз навбатида,
бош=а каталог
таркибига
кириши мумкин,
унинг =исмкаталоги
былиши мумкин.
Бош=а щеч =андай
нарсанинг =исмкаталоги
щисобланмаган
енг ю=ориги
каталог ызакли
каталог (Роот
Диресторй) деб
аталади. Ызакли
каталог учун жой
дискни форматлашда
(белгилашда) банд
=илинади ва
стандарт узунликка
3584 байтга ега
(яъни 112 та 32 байтли
ёзувлар
сигади, агар
катта былсаыу
щолда уларни
олдиндан =имс
каталогларга
бирлаштириш
керак). Ызакли
каталог dos воситалари
билан ычириб
ташланиши мумкин
емас.
17-расм. Каталоглар
дарахти мисоли.
Ызакли
каталогнинг
щар бир елементи
(файл ёки =исмкаталог)
32 байт ылчамга
ега ва 8 та майдонни
ыз ичига олади,
файллар учун бу:
файл номи
8 байт;
файл номи
кенгайтмаси
3 байт;
файл
атрибута 1 байт;
захира
10 байт;
файлни
яратиш ёки охирги
ызгартирилган
ва=ти (соат, минут,
секунд) 8 байт;
файлни
яратиш ёки охирги
ызгартирилган
санаси (йил,
ой, кун) - 2 байт;
файлнинг
дискда бошланадиган
кластер номери
2 байт;
файлнинг
байтлардаги
ща=и=ий узунлиги
4 байт.
dos нинг
файл тизими
иерархик, кып
даражали ёки
тескарисига
айлантирилган
дарахт кыринишдаги
файлли
структурани
шакллантиришни
таъминлайди,
унинг
асосида ызакли
каталог жойлашган,
каталоглар ва
файллар еса унинг
шохлари щисобланади.
Каталоглар
дарахти мисолини
кыриб чи=аниз
(17-расм).
Бу мисолнинг
файл
структураси
ызакли каталогда
АСМ, ВИР ва ДБАСЕ
=исмкаталогларини
ыз ичига олади,
улар компиляторлар,
вирусга =арши
щимоя дастурларини
ва Ассемблер
тилида ва =ийматлар
базасини бош=арадиган
тизимнинг Дбасе
тилида ёзилган
дастурларни
ыз ичига олади.
Ыз навбатида,
АСМ =исмкаталоги
масм.ехе Ассемблерини
(компилятор) ва
АСМПРОГ =исмкаталогини
ыз ичига олади,
уларда Ассемблер
тилида ёзилган
дастурли файллар
жойлашган. ВИР
=исмкаталоги
аидстест.ехе ва
дир.ехе файлларини
ыз ичига олади.
ДБАСЕ
=исмкаталоги слиппер.ехе
дастур-компиляторни,
ДБПРОГ =исмкаталогини
ва баъзи бир бош=а
файлларни ыз
ичига олади.
Файлларни
каталогларга
бирлаштириш
уларни =андайдир
ёъл билан
дискда битта
жойда гУРЫщланганлигини
билдирмайди. Бундам
таш=ари, битта
файл бутун
диск быйлаб
"сочиб ташланган"
(лавщоланиб
ташланган) былиши
мумкин.
Файлнинг
алощида =исмларини
жойлашган
жойи
ты\рисидаги ахборот
шу дискда жойлашган
файлларнннг
жойлашиш жадвалида
(FATFile Allosation Table) са=ланади.
Файл
спесификасияси.
dos файлга мурожаат
=ила олиши
учун ушбуларни
кырсатиш
керак:
дискни;
каталогни;
файлни
тыли= номини.
Бу маълумот
=уйидаги форматга
ега былган
файл спесификасиясида
былади:
[дриве:]
[/][патщ/] Филенаме
[.тйпе].
ёки ызбек
тилидаги варианта:
[дискдан
киритиш =урилмаси:]
[/] [й/л] [файлнинг
номн [кенгайтма].
Квадрат
=авслар уларнинг
ичига киритилган
елементлар былмаслиги
мумкинлигини
билдиради. Квадрат
=авсларнинг ызи
синтаксис белги
щисобланади ва
спесификасияда
ишлатилмайди.
Спесификасиянинг
щаммаси пробелларга
(быш жойларга)
ега былмаслиги
керак. дриве елемента
(дискдан
киритувчи
=урилма) файл
жойлашган
ёки у ёзилаётган
дискни англатади,
масалан, А, В:, С:,
Д: ва х,к.
Патщ
(ёъл)
бу каталог
ёки каталоглар
кетма-кетлиги
былиб, бу
каталоглардан
каталоглар
дарахти быйича,
файл жойлашган
каталоггача бориш
керак.