WINDOWS 95 ОПЕРАТСИОН ТИЗИМИ

    ( Windows 95 — бу графикли фойдаланувчининг интерфейсли, шахсий компютернинг оммавий операсион тизимидир, унинг олдинги версиялардан — Windows 3.1 ва Windows for Wордгроупс 3.11 дастурли =оби=лардан фар=и ыз таркибига dos 7.0 операсион тизимини олади ва 32 разрядли операцион тизимларнинг янги авлодига мансубдир. У замонавий шахсий компютернинг =увватини тыли=ро= ишлатиш имконини беради ва Windows нинг бу версиядаги кыпгина амаллари оддийро= ва тезро= бажарилади. Windows 95 яхши щимоя =илинган кып масалали операсион тизимдир, у мултимедиа тизимларида ва маълумот-щисоблаш тармо=ларида (шу жумладан Интернет да щам) самарали ишлашни, електрон почта билан ишлашни таъминлайди.

    Windows 95 билан ишлаганда узун, етарли маълумотли файл номларини ишлатиш мумкин, уларда хатто пробелни ишлатиш мумкин, ихтиёрий объектни екраннинг исталган жойига кычириш ва екраннинг исталган жойига контекстни (МАТЩ парчасини) чи=ариш ва контекстли ёрдамни олиш мумкин.

    Windows 95 нинг самарали ишлаши учун керак былган компютер конфигурасияси:

• 486 ДХ ва ундан ю=ори (386 ДХ щам мумкин) микропросессори;

• 8 Мбайтдан ю=ори (4 Мбайт щам мумкин) си\имли тезкор хотира;

• винчестерда 60 Мбайтдан орти=ро= (Windows 95 минимал конфигурасиясида — 30 Мбайт) керакли еркин хотира сигам;

• хотираси 1 Мбайтдан кам былмаган ВГА ёки СВГА-видеоадаптери.

Windows 95 графикли интерфейси

    Фойдаланувчини графикли интерфейси (ФГИ) — бу фойдаланувчини ШК билан =улай муло=ат =илиш тизимидир, унинг асосида, кыпинча =ис=а тушунтириш ёзувлари билан олиб бориладиган турли хил графикли обектларни (файлларни, щужжатларни, дастурларни, =ийматларни, жихозларни) монитор екранида тасвирлаш ётади, фойдаланувчи буларга таъсир кырсатиб компютер ишини бош=ариши мумкин.

    Графикли операсион тизимларда ва =оби=ларда фойдаланувчининг графикли интерфейсига стандарт мавжудир, у ыз ичига =уйидаги ташкил етувчиларни олади:

• меню тизимлари — керакли жойни тиклаш учун клавиатурани ва "сич=он" типидаги кырсатгични ишлатади;

• ойналар тизими — дастурли ва матнли файллар щамда уларнинг лавщалари билан ишлаш учун;

• инструментлар панели — режимлар ва =айта ишлашларнинг кнопка-пиктограммаси билан;

• клавишалар комбинасияси ("долзарб клавишалар") — клавиатурадан талаб етилаётган буйру=ларни тезда киритиш учун;

• андазалар — щужжатлар шакллари ва екранли шакллар.

    Асосий сыз ва тушунчалар асосида =урилган контекстга бо\ли= ёрдам тизими.

    Windows 95 га ойналар тизими билан бир =аторда интерфейснинг яна иккита елементи - папкалар ва ёрли=лар киритилган;

    WЙСИWЙГ приншпи быйича, яъни "нимани кырсанг, шуни ола-сан ишловчи Windows 95 график интерфейсининг асосини 3-даражали ойналар тизими ташкил етади (Windows - ойна), у одат былиб =олган "иш столи" шароитини ишлатади. Тизимда ишлаш учун сич=он ёки трекбол график кырсатгичини (манипулятор) ишлатиш =улайдир, лекин клавиатура билан ишласа щам былади.

    Иш столи - бу дисплей екрани былиб, унга Windows 95 нинг щамма керакли объектларини: ойналар, папкалар, ёрли=ларни — одатдаги ёзув столидагидек жойлаштириш мумкин.

    Ойна ты\ри бурчакли рамка билан чегараланган иш столининг бир =исми былиб, унга ихтиёрий объектни (матн, расм, бош=а ойна) жойлаштириш ва унинг устида ишларни бажариш мумкин (матнни езиш, расм чизиш, кырсатмаларни ва буйру=ларни киритиш ва б.).

    Папка - бу манти=ий си\им былиб, унда ихтиёрий объектларни, щужжатларни, файлларни, бош=а папкаларни, ёрли=ларни ва ш. ы са=лаш мумкин. Папка dos нинг директорияси ёки каталогига ыхшашдир.

    Ёрли= — бу объектнинг (щужжат, дастур, =урилманинг) шартли белгиланиши былиб, объектга тезда мурожаат =илишни таъминлайди.

Windows ойналари

     Ойналар бир неча типда былади:

• амалий ойналар ёки дастурлар ойналари, улар дастурларни ишга тушириш учун ишлатилади;

• гурущли ойналар ёки щужжатлар ойнаси, у фойдаланувчининг windows мухити билан ало=аси учун ишлатилади;

• муло=ат ойналари — бу ойналарнинг алощида кыриниши былиб уларда муло=отни ташкил етиш ма=садида бажариладиган жараёнлар учун фойдаланувчи танлайдиган =ышимча параметрлар берилади- бу ойналар олдинги айтиб ытилганлардан фар=ли уларо= масштабланмайдиган ва кычирилмайдигандир.

    Амалий ва гУРЫщли ойналар учун уларни тасвирлашнинг учта стандарт шакли мавжуд:

• тыли= екранли, бунда ойна бутун екранни егаллайди;

• меъердаги — бу щолатда ойна екраннинг фа=ат бир =исмини егаллайди; унинг ылчамлари, шакли ва жойлашган жойи фойдаланувчи томонидан ызгартирилиши мумкин;

• кичрайтирилган, бунда ойна унча катта былмаган белгича (пиктограмма) кыринишда тасвирланиб, унинг жойлашган жойи яна фойдаланувчи томонидан танланиши мумкин.

Бош=ариш панели папкасининг меъердаги ойнаси 18-расмда курсатилган, бу расмнинг пастида кичрайтирилган ойнанинг белгичаси кырсатилган.

Ойнанинг шаклини ызгартириш ва ёпиш учун тыли= екранли ва меъёрдаги ойнанинг ю=оридаги ынг бурчагида учта кнопка мавжуд:

·        Тыли= екранли

·        меъёрдаги

     (Ырни келганда шуни айтиш керакки, тыли= екранли ойнанинг кыриниши меъердаги ойнанинг кыринишидан фа=ат ыртадаги кнопка белгичаси билан фар= =илади).

    "ёйиш" кнопкаси — меъёрдаги ойнани тыли= екранлига кенгайтириш учун;

    "тиклаш" кнопкаси — тыли= екранли ойнадан меъёрдаги ойнани тиклаш учун;

    "кичрайтириш" кнопкаси — ойнани белгичага кичрайтириш учун;

    "ёпиш" кнопкаси — ойнани ёпиш учун.

 

    Меъёрдаги ойнанинг щолатини ва ылчамини сич=онча билан мос равишда ойнанинг номини ва унинг ихтиёрий чегарасини ёки бурчагини кычириб олиб юриш билан ызгартириш мумкин.

Агар ойна унда бор былган барча маълумотларни акс етгириш учун камлик =илса, ойнанинг пастки ва ёки ынг =исмларига автоматик равишда айлантириш полосаси киритилади (19-расмга =аранг). Бу полосанинг югурдагини щаракатлантириб ёки полосада мавжуд былган стрелкали кнопкани активлаштириб, ойнада бор былган барча маълумотларни кетма-кет кыриб чи=иш мумкин.

Кыпинча бирданига бир нечта щужжатлар ёки дастурлар билан ишлаш =улай былади. Бу ма=сад учун кып ойналн режим мылжалланган, бунда иш столида бирданига бир нечта ойналар очилади — щар бир дастур ёки щужжат учун алощида ойна ажратилади. Объектларни ойналар ыртасида кычириш учун уларни сич=онча билан бевосита кычириш мумкин, объектларни нусхалаш щам уларни бевосита сич=онча ёрдамида кычириш билан бажарилади, фа=ат бунда Стрл клавишаси босилган былиши керак.

    Иш столида бир нечта ойналарни =улай вариантда жойлаштиришни уларнинг номларини сич=онча билан кычириш ор=али бажарилади; уларни стандарт шаклда жойлаштиришни (тартибга солиш) контекстли менюни ишлатиб щам бажариш мумкин, бу сич=ончанинг курсорини столнинг быш участкасига олдиндан ырнатиб, сич=ончанинг ынг кнопкасини ши=ирлатиш билан амалга оширилади: менюнинг "каскад билан" пункта ойналарни ызаро =опламаси билан шундай жойлаштириши мумкинки, бунда барча очилган ойналарнинг номлари кыринади, менюнинг "чапдан ынгга" пункта ойналарни ёнма-ён =опламасиз жойлаштириш учун ишлатилади.

    Ойнанинг мущим тури — муло=ат ойнаси. Бу ойна баъзи бир буйру=ларни бажариш ва=тида автоматик пайдо былади ва фойдаланувчига =ышимча параметрларни ва буйру=ларни бажариш вариантларини бериш ёки танлашни "таклиф етади".

    Дисплей екранининг муло=ат ойнасини созлаш 19-расмда кырсатилган.

    Муло=от ойнасининг баъзи елементлари:

• =ышимча иловалар — ойна номи сатрининг тагида жойлашган, Сич=ончани =ышимча иловалардан бирининг номига ты\рилаб, ши=ирлатилса, у оддинги планга чи=ади ва екранда муло=от ойнасининг мос бети пайдо былади;

• былимлар — бир мавзу билан бо\ланган ойна бетлари (=ышимча иловалардан фар=ди равишда улар екранда доимо жойлашади);

• рыйхатлар ойнаси — елементлар рыйхатини ыз ичига олган майдон, улардан сич=онча билан унинг номи быйича биттасини танлаш керак; кыпинча очиладиган рыйхатлар ойнаси ишлатилади — у янада ихчамро=дир ва одатда, ойнанинг ынг томонида жойлашган, алощида стрелкали кнопка быйича, фа=ат сич=ончани ши=ирлатгандан кейингина очилади;

• =айта улаш кнопкалари (танлаш кнопкалари) — бир нечта мумкин былган параметрлардан биттасини танлаш учун ишлатилади: айлана ичидаги ну=та танланган параметрга мос келади; сич=онча билан ши=ирлатилганда айлана ичида ну=та емас, балки чизи=ча пайдо быладиганга ыхшаш кнопка бир ва=тнинг ызида бир нечта параметрларни танлаш учун ишлатилади (охирги щолатда бундай танлаш кнопкасини байро=ча деб аталади);

• буйру=ли кнопкалар — буйру= номли унча катта былмаган ты\ри тыртбурчаклар; сич=онча билан бундай кнопка быйича ши=ирлатиш кырсатилган буйру=нинг бажарилишига олиб келади;

    Ёпиш кнопкаси — муло=ат ойнасини ёпиш учун ишлатилади;

• Маълумотнома кнопкасн — ойна елемента ты\рисидаги маълумотнома ахборотларини олиш имконини беради; маълумотномани олиш учун олдин сич=онча билан бу кнопка быйича, кейин еса ойнанинг =изи=тирилаётган елементи быйича ши=ирлатилади;

• киритиш майдони (матнли майдон) — ты\ри тыртбурчакли майндон былиб, унга клавиатурадан ани= бир матнли маълумотни киритиш мумкин (бу майдон 19-расмда кырсатилмаган).

Сич=онча графикли кырсаткични (манипулятор) ишлатиш

Сич=онча (трекбол ва б.) — киритиш курсорини кырсатиш ва турли амалларни бажариш учун Windows да асосий восита.

Курсор — дисплей екранидаги махсус белги былиб, у ани= бир вазиятларни ва елементларни кырсатиш учун ишлатилади.

Киритиш курсори — милтиллайдиган вертикал чизи=ча. Бу жойни кырсатиш учун хизмат =иладиган курсор белгисининг универсал кыриниши былиб, бу жойга клавиатурадан матнни киритиш мумкин, бош=а =ийматлар манбаидан матнни, кадр ёки расмни =ыйиш мумкин.

    Сич=онча билан ишлаганда, сич=онча билан ишлаш турларини ва сич=онча курсорларининг турлари фар=ини билиш керак.

    Сич=онча билан щамма щаракатлар асосан ушбу тыртга амалга олиб келади:

• ырнатиш — сич=онча курсорини керакли жойга силжитиш (клавишаларни босмасдан) ва ырнатиш;

• ши=ирлатиш — сич=онча клавишасини тезда босиш ва =уйиб юбориш;

• икки маротаба ши=ирлатиш — сич=онча клавишасини тезда икки маротаба босиш ва =уйиб юбориш;

• кытариб олиб ытиш — клавишани босиб туриб, сич=ончани силжитиш.

    Енди шу щаракатлар ты\рисида батафсилро= тыхталамиз:

• сич=ончанинг чап клавишасини ши=ирлатиш кыпро= ойна шаклини активлаштириш ёки ызгартириш учун, менюни ёки Windows иловаларини активлаштириш учун, меню буйру=ларини бажариш учун, киритиш курсорини щолатини =айд =илиш учун ва б. ишлатилади. Сич=ончанинг ынг клавишасини ши=ирлатиш, масалан, контекстга бо\лик менюни чи=ариш учун ишлатилади;

• сич=ончанинг чап клавишасини икки маротаба ши=ирлатиш гУРЫщли ойнани унинг белгичаси быйича активлаштириш ва =айта тиклаш учун, унинг ёрлига быйича танланган объектга тезда мурожаат =илиш учун, гУРЫщли ойнани йи\иштириш учун, иловалар ишини тугатиш учун ва б. ишлатилади.

Кытариб олиб ытиш =уйидаги щолатда ишлатилади:

    а) чап клавиша босилганда матн лавщасини ажратиш учун; ойнани, белгичани, матн ёки бош=а объектнинг ажратилган лавщасини силжитиш учун; ойна, расм ёки кадрнинг ылчамларини ызгартириш учун чегараларни силжитиш ва б.;

    б) ынг клавиша босилганда объектни нусхалаш, ёрли=ни яратиш учун ва б.

Иш режимларига ва кырсатиладиган елемент типига бо\ли= равишда сич=ончадаги курсор кыриниши турличадир. Бош=ача айтганда, сич=онча курсорининг кыриниши у щозирги ва=тда ишлатилганда =андай ишлар =илиш мумкинлигини кырсатади.

    Тез-тез =ылланиладиган курсорларга =ис=ача тушунчалар:

• матнни ажратиш курсори ёки ырнатиш курсори — учлари чегараланиб кертилган вертикал чизи=ча навбатдаги белгини киритиш жойини (киритиш курсори кырсатиладиган жойга фа=атгина сич=ончанинг чап клавишасини ши=ирлатгандан кейингина ырнатилади) ёки матн лавщасини ажратишнинг бошланиш жойини кырсатади (ажратиш чап клавишани босиш билан ва курсор билан ажратиладиган лавщани охиригача судраб олиб юриш билан амалга оширилади, ажратиш клавиша =уйиб юборилгандан кейин мащ=амланади);

• асосий режим курсори ёки танлаш курсори — чапга ю=орига юналтирилган стрелка менюнинг, объектнинг (ойна, папка, Ёрли=, кнопка ва б.) буйрырини ёки щолатини танлаш имкониятини таклиф етади, сич=ончани вазиятга бо\ли= равишда ши=ирлатиш быйича буйру=ларни киритиш, объектни ажратиш ёки махсус режимларни ырнатиш амалга оширилиши мумкин;

• лавщаларни ажратиш курсори — ынгга ю=орига ёъналтирилган стрелка сич=ончанинг чап клавишаси босилганда сызларни, матн сатрларини, жадвал ячейкаларини ва ш. ы. ажратишни таъминлайди;

 

20-расм. Сич=онча курсорлари:

1—асосий режим; 2—маълумотномани танлаш; 3—фонли режим; 4-тизимга мурожаат =илиш мумкин емас; 5-графикли ажратиш; б—матнни ажратиш; 7— =ылда киритиш, 8—амални бажариш мумкин емас; 9-тик ылчамларни ажратиш; 10—ётик ылчамларни ажратиш; 11—1-диагонал быйича ылчамларни ызгартириш; 12— 2-диагонал быйича ылчамларни ызгартириш; 13—силжитиш;14— махсус ажратиш.

 

l манипулясия =илиш курсори — =ышимча кесишувчи стрелкалар (силжитиш курсори билан) билан танлаш курсори танланган расм ёки кадр билан манипулясия =илиш имконияти ты\рисида далолат беради — чап клавиша ши=ирлатилганда унинг ажратилиши ёки кытариб олиб ытиш ёъли билан дисплей екрани быйича унинг силжиши амалга ошади.

• ылчамларни ызгартирнш курсори — икки томонга ёъналган стрелка, ойналар, расм ёки кадрнинг ылчамларини, сич=ончани керакли юналишда олиб юрилганда, ызгартириш имконияти ты\рисида кырсатади.

Windows 95 иш столи

    Компютер монитори екранида Windows 95 юклангандан кейин пайдо быладиган кадр иш столи дейилади. Иш столида жойлаштирилган объектлар тыплани компютернинг созланганлигига бо\ли= — иш столининг мумкин былган вариантларидан бири 21-расмда кырсатилган.

    Иш столида кичрайтирилган (белгичалар) ва меъёрдаги ойналар жойлаштирилади, улар фойдаланувчининг =изи=тирган турли хил папкалар, дастурлар, щужжатлар, тармо=ли =урилмаларга тезда мурожаат =илишини таъминлайди, екран пастида еса, индамаслик быйича, Ишга тушириш кнопкасини ва очилган объектлар белгичасини (шу жумладан очилган, лекин ойналарнинг белгичаларига уралган) ыз ичига олган Масалалар панели сатри жойлашади.

     "Пуск" (Ишга тушириш) кнопкаси екранга бош менюни чи=ариш учун ишлатилади, у турли амалларни бажариш имконини беради.  Windows 95 ниш иш столи:

дастурни ишга тушириш, щужжатни очиш, маълумотномани олиш, керакли объектни =идиришни амалга ошириш, компютерни созлаш учун бош=ариш панелини чи=ариш ва б.

    Бош менюнинг вариантларидан бири расмда келтирилган. Менюнинг баъзи бир вазиятлари Унгидаги стрелкалар менюнинг бу пунктлари учун =ышимча =исм менюлар борлитини билдиради.

    Бундай менюни кыпинча каскадли меню деб аталади.

    Бош менюнинг кыринишини фойдаланувчининг истаги быйича мос созлаш ёъли билан ызгартириш мумкин.

Windows 95 билан ишлашни айнан шу менюни чи=ариш билан бошлаш мумкин, бу ты\рида, ёъл кырсатувчи: "Ишни шу кнопкани босиш билан бошланг (Слиск фуре то бегин)" ёзуви кыринадиган стрелка щам еслатиб туради.

Бош менюнинг щолатларига дойр =ис=ача тушунтириш.

    Менюнинг стандарт щолатлари:

• Дастурлар — менюнинг шу бандита киритилган дастурлар рыйхатини чи=аради ва сич=ончани у быйича ши=ирлатиш ёъли билан уларнинг исталганини ишга туширишга имкон беради.

• Щужжатлар — фойдаланувчи ишлаган охирги 15 та щужжатнинг рыйхатини чи=аради ва уларнинг исталганини сич=ончани ши=ирлатиш ёъли билан очиш мумкин (щужжатлар рыйхати улар яратилган иловаларга бо\ли= емас).

• Созлаш — фойдаланувчига созлаш мумкин былган тизим компоненталари рыйхатини чи=аради. Жумладан:

    а) бош=ариш панели — тизимни аппаратли ва дастурли конфигурасиясини, иш режимларини ва екранлар турларини ызгартириш имконини беради;

    б) масалалар панели — бош менюга янги дастурларни =ышиш ва ундан керакмас дастурларни ычириш имконини беради;

    с) принтерлар — принтерни, модемни ёки факсни улаш ва босилаётган щужжатлар ва босиш навбати ты\рисида ахборотларни олиш имконини беради.

• =идириш — папкалар, буйру=лар ва буйру=ларнинг почтали хабарлари рыйхатини чи=аради; =ышимча меню керакли объектни толиш ва очиш имкониятини яратади.

• Маълумотнома — Windows 95 маълумотномали тизимига мурожаат =илиш;

• Бажариш — компютернинг таш=и хотирасида (ёки хаттоки тармо=да) бор былган исталган дастурни ишга тушириш ёки исталган папкани очиш, щамда MS DOS буйру=ларини бажариш имкониятини таъминлайди.

• Ишни тугатиш — Windows 95 дан чи=иш учун, компютерни
=айта юклаш учун ва MS DOS мухитида ишлаш учун ишлатилади.
Фойдаланувчи киритган меню щолатлари.

• Мисрософт Оффисе — МС Оффисе тизимига кириш.

• Мисрософт Оффисе щужжатини очиш — фойдаланувчи ишлаган охирги щужжатни очишни таъминлайди.

• Мисрософт Оффисе щужжатини яратиш — янги щужжатни яратишни таъминлайди.

    Менюнинг кыпгина щолатлари =идирилаётган жараённи етарлича батафсил танлаш ва амалга ошириш имконини берувчи кып даражали =имс менюларни, ыз ичига олади.

    Масалалар панели Ишга тушириш кнопкасидан таш=ари тизимли соатни (19:20), клавиатуранингжорий та=симлаш индикаторини (РУ матн рус тилида ёзилиши; =арама-=арши Ен вариантида инглиз тилида ёзилишини билдиради) щамда щозирги ва=тда очилган папкалар: Портфел (С:/95WИН/Иш столи/портфел), Корзина, Менинг компютерим) белгичаларини ыз ичига олади.

    Бир очилган ойнадан бош=асига ытиш учун сич=ончани мос белгича быйича ши=ирлатиш етарли (керакли ойна иш столида кыринганлигига бо\ли= былмаган равишда), керакли дастурни ишга тушириш ёки щужжатни кыриб чи=иш учун уларнинг белгичалари быйича ши=ирлатиш керак. Соатни индикатори быйича икки маротаба ши=ирлатиш катта соатли, календарли ва менюли муло=ат ойнасини чи=аради, у тизимли соатдаги санани ва ва=тни ызгартириш имконини беради.

    Очилган объектларнинг сони кып былганда белгичаларнинг панелдаги ылчани кичраяди. Бундай кичрайишдан масалалар панелининг кенглигини унинг ю=ориги чегарасини силжитиш нули билан катталаштириш щисобига са=ланиш мумкин.   

    Масалалар панелини иш столининг бош=а чегаралари (четлари) быйлаб жойлаштириш мумкин, бунинг учун масалалар панели юзасининг быш участкасида сич=онча клавишини босиб, курсорни керакли жойга кычириш керак.

    21-расмда тасвирланган иш столида яна =уйидагилар жойлашган:

• Менинг компютерим, Кирувчилар, Портфел, Корзина папкаларининг белгичалари;

 

 

• ёрли=лар: Мисрософт Нетwорк ырнатишлари, Мисрософт Интернет Ехплорер 3.01, Мисрософт Оутлоок ырнатишлари;

• Мисрософт Оффисе (Оффисе Шортсут Ваг) панелининг гУРЫщли ойнаси, у ыз ичига фойдаланувчи жуда Кып ишлатадиган дастурларни ва иловаларни олади ва уларнинг исталганини сич=ончани икки маротаба ши=ирлатиш билан ишга тушириш имконини беради.

Иш столининг одатдаги папкалар тыпланига яна =уйидагилар киради:

    Менинг компютерим. Компютернинг барча дискларининг ичидагисини ва унинг баъзи =урилмалари тавсифларини кыриш имконини беради. Хусусан, сич=онча билан бу белгича быйича икки марта ши=ирлатганда иерархик менюли ойна очилади, бу ойна объекглар рыйхатини ыз ичига олади (меню гУРЫщли ойна кыринишига щам ега былиши мумкин — бу 23-расмда, ынгда кырсатилган).

Меню бандини танлашда, дискларнинг файлли струкгурасини батафсил текширадиган ва файлларни =идириш, уларни кыриб чи=иш ва ишга туширишни таъминлайдиган =имс меню чи=арилади.

    Кирувчилар. Електрон почта быйича ёки факс быйича олинаётган ёки юборилаётган кирувчи ва чикувчи щужжатларни бош=ариш механизмини ыз ичига олади.

    Корзина ычирилган файлларни ва=тинча са=лаш учун ишлатилади. У хато =илиб ычирилган файлларни тиклаш имконини беради (файллар фойдаланувчининг ызи корзинани бышатгандан кейингина, ёъ=олади).

    Портфелга бир хил щужжатнинг бир нечта версиялари жойлаштирилади, бу уларнинг вариантларини та==ослаш ва оптималини танлаш имконини беради.

 

WINDOWS 95 ДА ИШЛАШ ТЕХНОЛОГИЯСИ

 

Ишнинг бошланишн

 

    Компютер тармо==а улангандан ва операсион тизим Windows 95 юклангандан кейин компютер дисплейи екранида, ю=орида айтилгандек, тизимнинг иш стали пайдо былади .

    Тизимда ишни бошлашни масалалар панелидаги Ишга тушириш кнопкасини босишдан бошлаш тавсия етилади, бунинг натижасида екранда тизимнинг бош менюси пайдо былади ( Дастурлар бандини танлагандан кейин очиладиган =имс менюли тизимнинг бош менюси кырсатилган).

    Бош меню быйича кераклича иш тури танланади.

 

Иловалар билан ншлашнинг асосий усуллари

 

    Машинадаги исталган ишда фойдаланувчи бажарадиган биринчи ишлар бирон-бир иловаларни бажариш учун ишга туширишдан ёки машина хотирасида са=ланаётган щужжатни келгусида улар билан ишлаш учун очишдан иборат былади.

Илова — бу компютерда бажарилиши керак былган фойдаланувчи дастуридир.

 

24-расм. Дастурлар =имс менюли тизимининг бош менюси.

 

    Жужжат -бу бирор ишчи файлнинг тыли= мазмумидир.

    Щужжатни очиш жужжат яратилган дастурни ишга тушириш ва екранга щужжат матмини чи=аришни билдиради.

    Яъни щужжатни очиш жараёнининг биринчи =исми дастурни (иловани) ишга тушириш жараёни билан тыли= мос келади, дастурни ишга туширишдаги ёки щужжатни очишдаги фойдаланувчининг иши, аслини олганда, объект типини — дастурли ёки матнли файлни танлаш билан фар= =илади.

    Иловани ишга тушириш кыпгина усуллар билан бажарилиши мумкин, лекин уларнинг щаммаси ушбу учта турли технологияга бирлашади:

• Екранга буйру= сатрини чи=ариш (масалан, бош менюнинг Бажариш банди быйича) ва бу сатрга керакли файлнинг тыли= спесификасиясини киритиш — тыли= ёълни (дискни номини ва "тескари слеш" - | белгиси билан ажратилган файл ёълидаги кетма-кет папкалар (каталоглар) номини) ва ишга тушириладиган дастурнинг номини киритиш. Киритиш, агар файл спесификасияси унчалик узун былмаса ва фойдаланувчи уни ани= билса, клавиатура ор=али амалга оширилиши мумкин ёки агар =ылда клавиатурадан киритиш =ийин былса, бош=а менюдан (илова ойнасидан) амалга оширилиши мумкин (бундай меню, масалан, Шарщ кнопкасини босиш билан "Бажариш" =имс менюсининг ойнасидан чи=арилиши мумкин).

• Битга ёки бир нечта кетма-кет менюлардан ва =имс менюлардан, уларнинг охиргисидан керакли файлни толиш билан ытиш.

• Агар керакли файл иш столида, шу жумладан масалалар панелида (сич=ончани бир марта ши=ирлатиш) ёки бирор амалий ёки гУРЫхли ойнада бор былса, унинг белгичаси ёки ёрлига быйича икки марта ши=ирлатиш.

Баъзи бир тез-тез ишлатиладиган дастурларни ишга тушириш ва щужжатларни очиш вариантларини =ис=ача кыриб чи=аниз.

 

Дастурни (иловани) ишга тушириш

 

    1. Бош менюнинг Дастурлар банди быйича дастурларни ишга тушириш.

Дастурлар =имс менюсида (24-расм) тизимнинг енг кып ишлатиладиган дастурлари (Windows ёъл бошловчиси, MS DOS билан сеанс ва б.) щамда фойдаланувчи дастурлари жойлаштирилган папкалар бор.

Керакли дастурни ишга тушириш учун:

• Дастурлар =имс менюсида керакли дастурни ыз ичига олган папкани танланг ва бу папкани очинг;

• Огалган папкала керакли дастурни танланг ва сич=ончани ши=ирлатиб уни ишга туширинг;

• Масалалар панелида ишга туширилган дастурга мос кнопка — белгича пайдо былади.

    Изощ. Вир ва=тнинг ызида бир нечта дастурлар ишга туширилиши мумкин ва уларнинг щамма кнопка-белгичалари масалалар панелида жойлашади.

 

 

Бир дастурданбош=асига ытиш шу панелдаги мос кнопка быйича сич=ончани ши=ирлатиш ёъли билан амалга
оширилиши мумкин.

    1. Дастурни бош менюнинг Бажариш банди быйича ишга тушириш. Менюнинг бу банди быйича дастурни, уни таклиф етилаётган рыйхатдан танлаб олиб щам, файл номининг тыли= спесификасиясини киритиб щам ишга тушириш мумкин: Диск номи:/дастур файлига ёъл (папкаларнинг уларнинг иерархии кетма-кетликдаги номлари)/Дастур-файл нани.

    Керакли дастурни ишга тушириш мумкин:

• Бажариш =исм менюсини очгандан кейин пайдо быладиган Дастурни ишга тушириш муло=ат ойнасида (25-расмда кырсатилган), ёки бирданига файл номини тыли= спесификасиясини киритиш керак, ёки Шарщ кнопкасини босиш керак;

• Шарщ кнопкаси босилгандан кейин компютер дискларида бор былган каталоглар (папкалар) ва файллар рыйхати билан янги муло=атли ойна пайдо былади (рыйхатнинг лавщаларидан бири 26-расмда кырсатилган), бу рыйхатда оддий ёъл билан керакли дастурни толиш, танлаш ва Очиш кнопкасини босиш керак; бундан кейин Дастурни ишга тушириш ойнасининг матнли майдонида топилган файлнинг номи пайдо былади;

• Матн майдонида файл номи пайдо былгандан кейин ОК кнопкасини босиш керак.

    3. Дастурни Масалалар панелидан ишга тушириш.

    Бу дастурни ишга туширишнинг енг оддий ва тезкор усулидир, лекин у фа=ат олдин бажарилган дастурни =айтадан ишга тушириш учун мумкин (уларнинг белгичалари масалалар панелида жойлашиши керак).

    Дастурни ишга тушириш масалалар панелидаги дастурнинг белгичаси быйича сич=ончани ши=ирлатиш билан амалга оширилади.

 

Щужжатни очиш

 

    1. Щужжатни бош менюнинг Щужжатлар банди быйича очиш.
Щужжатлар бандини танлангандан кейин
екранда сиз охирги марта ишлаган щужжатлар рыйхати билан муло=ат ойнаси пайдо былади (27-расмда бош меню ва унинг Щужжатлар банди учун мумкин былган =имс меню кырсатилган).

Щужжатни очиш учун рыйхатда мавжуд былган унинг номи быйича сич=онча билан ши=ирлатиш керак.

    2. Щужжатни у яратилган амалий дастурдан очиш.

    Олдин щужжат яратилган (щужжат яратиладиган ёки ты\риланадиган) дастурни (масалан, Wорд, Ехсел ва б.) ишга тушириш тавсия етилади.

Бу дастурнинг бош менюсида Файл бандини танлаш керак, пайдо былган ты\ри келувчи =имс менюда еса Очиш бандини танлаш керак (ушбу вариантлар былиши мумкин: агар янги щужжат яратилаёттан былса, у щолда Яратиш бандини танлаш керак; агар ты\ри келган

 

 

 

 

=имс менюда пастда керакли щужжат номи бор былса (бу щужжат билан сиз я=инда ишлагансиз), шу ном быйича сич=онча билан ши=ирлатиш етарлидир).

    Пайдо былган муло=ат ойнасида дискни, керакли папкани ёки папкаларнинг (каталогларни) иерархик кетма-кетлигини ва нищоят щужжатнинг ызини танлаш керак.

    3. Менинг компютерим папкаси ор=али щужжатни очиш.

Менинг компютерим папкаси компютернинг щамма дисклари мундаражасини кыриш, керакли щужжат файли танлаш ва уни очиш имконини беради.

    Щужжатни очиш учун, ушбу ишларни бажариш керак:

• Иш столида Менинг компютерим белгичасини танлаш ва у быйича сич=ончани икки марта ши=ирлатиш керак.

• Пайдо былган =имс меню ойнасида керакли дискни танлаш керак (Бош=ариш панели ва Принтерлар белгичалари мос равишда тизимни ва принтерларни созлашни бажариш имконини беради).

• Танланган дискда изланаётган щужжат ёълидаги керакли папкаларни кетма-кет очиш керак.

• Навбатдаги ойнада изланаётган щужжатнинг белгичаси пайдо былгандан кейин шу белгича быйича сич=ончани икки марта ши=ирлатиб уни очиш мумкин.

    4. Щужжатни бош менюнинг =идириш банди быйича очиш.
Щужжатни очиш учун ушбу ишларни бажариш керак:

• Бош менюнинг =идириш =имс менюсида Файллар ва папкалар бандини танлаш керак.

• Муло=от ойнасини Ном матнли майдонида (28-расм) изланаётган щужжат файлининг номини киритиш керак.

• Пажа матнли майдонида, агар щужжатнинг жойлашганжойини билсангиз =идириш сохасини кырсатиш керак (диск номини) ёки бу нарса номалум 6ылса, Шарщ кнопкаси быйича сич=ончани ши=ирлатиш керак.

• =идиришни бошлаш учун Топилсин кнопкаси быйича сич=онча клавишасини ши=ирлатиш керак.

• Керакли щужжатнинг номи екранда пайдо былгандан кейин у быйича сич=ончани икки марта ши=ирлатиш керак.

    5. Щужжатни ёъл бошловчи* дастури ор=али очиш.

Керакли файлни кыриб чи=ишни ва =идиришни Ёъл бошловчи дастурини ишлатиб =улай бажариш мумкин, у бош менюнинг Дастурлар бандидан ёки контекстли меню быйича — Менинг компютерим папкасининг белгичаси быйича сич=ончанинг ынг клавишасини ши=ирлатиш билан ишга туширилади.

    Ёъл бошловчи (29-расм) ыз ойнасининг чап =исмида каталоглар "дарахти" кыринишда папкаларни акс еттиради, ойнасининг ынг =исмида еса чапдаги танланган папканинг ичидагисини кырсатади. Бу керакли щужжатни тезда толиш имконини беради.

    Щужжатни унинг номи быйича сич=ончани икки марта ши=ирлатиб очиш мумкин.

    Щужжатни Файллар диспетчери дастуридан очиш учун шундай ишларни бажариш керак, бу дастур щам Ёъл бошловчи каби файллар тизимини бош=ариш учун мылжалланган.

 

Дастурни ишга туширипши ёки
щужжатни очишни уларнинг ёрли=лари быйича бажариш

 

    Ёрли=лар — бу дастурлар ёки щужжатларнинг белгичалари былиб, у уларни тезда ишга тушириш учун яратилади ва ишлатилади.

Ёрли=лар, масалан, =уйидаги тарзда яратилиши мумкин:

• керакли файл номини толиш (керакли файлни кыриб чи=иш ва
толишни бош менюнинг Дастурлар бандидан ишга тушириладиган
Ёъл бошловчи дастуридан фойдаланиб ёки контексли меню быйича);

• Менинг компютерим белгичаси быйича сич=ончанинг ынг клавишини ши=ирлатиб бажариш =улайдир;

• унинг номи быйича сич=ончанинг ынг клавишасини ши=ирлатиб екранга контекстли менюни чи=ариш (30-расмда бундай меню кырсатилган);

• бу менюда сич=ончани ши=ирлатиб Ёрли=ни яратиш бандини танлаш — ёъл бошловчи ойнасида танланган файл учун Ёрли= пайдо былади;

• бу Ёрли=ни бевосита иш столига ёки керакли ойнага олиб ытиш (сич=ончани ынг клавишаси билан олиб ытишда режимни танлашга имкрн берувчи меню пайдо былади).

Ёрли=ни яратишнинг ызгартирилган варианти:

• керакли файлни толиш (керакли файлни кыриб чи=ишни ва =идиришни Ёъл бошловчи дастурини ишлатиб =улай толиш мумкин, у бош менюнинг Дастурлар бандидан ёки контекстли меню быйича — Менинг компютерим папкасининг белгичаси быйича сич=ончанинг ынг клавишасини ши=ирлатиш билан ишга туширилади);

• сич=ончанинг ынг клавишасини босган ходда файлни иш столига олиб ытиш (30-расм);

• пайдо былган контекстли менюда Ёрли=ни яратиш банди быйича сич=ончани ши=ирлатиш.

    Ёрли= Windows билан ишлашнинг щамма кейинги сеанслари учун щам са=ланиб =олади. Файл ёрлигини ычириш ёки ызгартиришни сич=ончанинг ынг клавишасини шу Ёрли= быйича ши=ирлатиб контекстли менюни чи=ариб бажариш мумкин.

Бор былган Ёрли= быйича дастурни ишга тушириш ёки щужжат очишни унинг белгичаси быйича сич=ончани икки марта ши=ирлатиб бажариш мумкин.

 

Windows 95 да маълумотномали ахборотларни олиш

 

    Windows 95 =улай кып даражали маълумотномали тизимга (Щелп) ега былиб, бу тизим фойдаланувчига тизим билан ишлаш быйича =ышимча тушунтириш маълумотини щамда унинг алощида елементлари, иловалари, буйру=лари ты\рисидаги маълумотларни олиш имконини беради.

Маълумотнома ойнаси сарлавща сатрини ва учта иловани: мазмун, предметли кырсатгич ва =идиришни ыз ичига олади.

    Асосий маълумотлар Мазмун былимида жойлашган. расмда очилган Мазмун иловали ойна кырсатилган, унинг ичида еса Windows га кириш былими очилган.

    Маълумотнома тизимининг Мазмун былими китоб мундаражаси каби тузилган. Мавзуни ва бобни кырсатиб, сиз унга кирувчи =исмий былимлар рыйхатини кырасиз ва ыз танловингизни ани=лайсиз.

    Махсус савол быйича маълумотни Предметли кырсатгич ва =идириш иловалари ор=али олиш =улайро=дир.

    Предметли кырсатгич иловаси тизим тушунтириб берадиган юзлаб атамалар ва тушунчаларни ыз ичига олади; =идириш иловаси маълумотнома тизимининг матнида мавжуд былган сызлар ва белгиларнинг бирикмаси быйича маълумотнома ахборотини толиш имкомини беради.

 

Керакли маълумотларни Мазмун иловаси быйича олиш

 

    Мазмун иловасини танланг. Ойнада мавзу быйича тартибга солинган былимлар рыйхати ва былимлар билан ишлаш кетмакетлиги ты\рисида риоя =илиниши керак былган кырсатмалар пайдо былади.

    Бирор былимга ёки =имс былимга кириш учун ёки танланган савол быйича маълумот олиш учун мундаражани мос банди быйича сич=ончани икки марта ши=ирлатиш керак. Баъзи былимлар ажратилган сызларни ёки матн лавщаларини ыз ичига олади. Ажратилган лавхд быйича тушунтиришни олиш учун у быйича сич=ончани ши=ирлатиш керак.

    Былимлар рыйхатига =айтиш учун Былимлар кнопкаси быйича сич=ончани ши=ирлатиш керак.

 

Керакли маълумотни Предметли кырсатгич иловаси быйича олиш

 

    Предметли кырсатгич иловасини танланг. Екранда алфавит быйича тартибга солинган асосий сызлар рыйхати ва риоя =илиниши керак былган ишлар кетма-кетлиги ты\рисида кырсатмалар пайдо былади.

    Сиз, ёки бутун рыйхатни кыриб чи=иб, у быйича керакли сызни танлашингиз, ёки керакли сызни киритиш майдонига теришингиз мумкин. Сызнинг ёки хаттоки, изланаётган сызнинг биринчи бир нечта щарфини киритиши екранда номлари шу сыздан бошланадиган былимларнинг пайдо былишига олиб келади. Агар изланган сыз топилмаса, унга синомимларни танлаб уларни галмагал киритишга щаракат =илинг.

Былимлар рыйхатига =айтиш учун былимлар кнопкаси быйича сич=ончани ши=ирлатиш керак.

 

Керакли маълумотни =идириш иловаси быйича олиш

 

    =идириш иловасини танланг ва изланаётган сызни киритинг. Екранда риоя =илиниши лозим былган ишлар кетма-кетлиги ты\рисидаги кырсатмаларни ва кырсатилган сызни ыз ичига олган маълумотнома тизимининг щамма былимлари рыйхати пайдо былади.

Былимлар рыйхатига =айтиш учун Былимлар кнопкаси быйича сич=ончани ши=ирлатинг.

 

Муло=от ойналарида ва дисплей екранида мавжуд былган
елементлар ва инструментлар ты\рисидаги керакли
маълумотларни олиш

 

    Бу режим ю=орида кыриб чи=илган маълумотнома ойнаси билан бевосита бо\ланмаган ва Windows билан ишлашнинг исталган ва=тида бош менюга чи=масдан амалга оширилиши мумкин. Кырсатилган маълумотни олиш учун муло=ат ойнасининг ёки инструмент панелининг ю=ориги ынг бурчагидаги ? кнопкаси быйича сич=ончани ши=ирлатиш керак, кейин еса ?  кыринишига ега былган сич=онча курсорини сизни =изи=тираётган ойнанинг ёки екраннинг елементига ыт=азиш керак ва у быйича сич=ончани ши=ирлатиш керак—екранда шу елемент ты\рисида маълумотнома хабарли ойна пайдо былади.

    Баъзи елементлар учун ушбу алтернатив варианта былиши мумкин: екранни сизни =изи=тираётган елемента быйича сич=ончани ынг клавишасини ши=ирлатиб контекстли менюни чи=ариш ва пайдо былган менюда "Бу нима" бандини танлаш керак. Екранда =ал=иб чи==ан тушунтириш пайдо былади. Уни олиб ташлаш учун екраннинг быш жойи быйича ши=ирлатиш керак.

 

Файллар ва папкалар билан манипулясия =илиш

 

    Файллар ва папкалар билан манипулясия =илишнинг барча жараёнлари турли усуллар билан бажарилиши мумкин. Бу ерда уларнинг фа=ат баъзиларини кыраниз.

    Янги папкани яратиш.

• Менинг компютерим папкасини ишлатиб:

    а) Менинг компютерим папкасини унинг белгичаси быйича сич=ончани икки марта ши=ирлатиб очинг;

    б) янги папкани =ыймо=чи былган дискни ва папкани танланг ва
уни сич=ончани икки марта ши=ирлатиб очинг;

    в) Файл менюсида Яратиш бандини очинг, пайдо былган =имс менюда еса Папка бандини очинг;

    г) янги папка номини киритинг ва Ентер клавишасини босинг.

    Файлни ёки папкани нусхалаш ва силжитиш.

• Менинг компютерим папкасини ишлатиб:

    а) Менинг компютерим папкасини унинг белгичаси быйича сич=ончани икки марта ши=ирлатиб очинг;

    б) нусхалашни (силжитишни) истаган объектни (файл ёки папка) танланг ва уни сич=ончани ши=ирлатиб актив =илинг;

    в) Тузатиш менюсида нусхалаш учун Нусхалаш бандини, силжитиш учун еса Кесиб олиш бандини танлаш керак;

    г) объектни жойлаштиришга мылжалланган папкани очинг ва Тузатиш менюсида сич=онча билан =ыйнш бандини ши=ирлатинг.

• Контекстли менюни ишлатиб:

    а) Менинг компютером папкасида ёки Ёъл бошловчи ёки Файллар диспетчери дастурини ишлатиб нусхалашни (силжитишни) мылжалланган объектни топинг ва у быйича сич=ончани унг клавишасини ши=ирлатинг;

    б) пайдо былган контекегли менюда Нусхалаш (Кесиб олиш) бандини танланг;

    в) объектни жойлаштиришга мылжалланган папкани очинг ва унинг ойнасининг быш жойида сич=ончанинг ынг клавишасини ши=ирлатинг;

    г) пайдо былган контекстли менюда сич=онча билан =ыйиш бандини ши=ирлатинг;

    д) объектларни уларни сич=онча билан бир очилган ойнадан бош=асига кытариб олиб ытиш билан щам нусхалаш ёки силжитиш мумкин.

 

Файлни ёки папкани ычириш

 

• Менинг компютерим папкасида ычирмо=чи былинган объектни топинг ва у быйича сич=ончани ши=ирлатинг.

• Файл менюсида Ычириш бандини танланг.

    Файлни ёки папкани ычиришни Ёъл бошловчи ёки Файллар диспетчери дастурлари ёрдамида объектни топиб бажариш щам мумкин, лекин бу щолатда объектни сич=ончанинг ынг клавишасини ши=ирлатиб танлаш керак. Контекстли менюда Ычириш бандини ши=ирлатинг.

Шуни назарда тутиш керакки, ычирилган файллар Корзинага (Сават) жойлаштирилади — аслида файлларни ычириш корзина тозаланмагунга =адар амалга оширилмайди. Бу адашиб ычирилган файлларни енгилгина тиклаш имконини беради. Корзинада щар доим ычирилган файллар йи\илиб бориши сабабли, =атти= диск тылиб кетмаслиги учун уни даврий равишда тозалаб туриш керак.

 

Дискларни форматлаш

 

    Мумкин былган вариантлардан бири:

• Менинг компютерим папкасида форматламо=чи былган диск быйича сич=ончанинг ынг клавишасини ши=ирлатинг.

• Контекстли менюда Форматлаш банда быйича сич=ончани ши=ирлатинг.

• Пайдо былган форматлаш ойнасида (32-расм) форматламо=чи былган диск си\имини ва форматлаш усулини кырсатинг:

    а) тезкор — олдин форматланган дискдаги щамма нарса ычирилади,

    б) тыли= — бузилган секторларнинг борлигини текшириб, дискни реал форматлаш,

    в) фа=ат тизимли файлларни кычириш — олдин форматланган дискка операсион тизимнинг юклаш файллари кычирилади (диск тизимли былиб =олади).

 

MS DOS да иш сеансини ташкил етиш

 

    MS DOS билан иш сеанси =уйидагича ташкил етилиши мумкин:

• Ишга тушириш кнопкасини босиб, екранга бош менюни чи=ариш, унда еса сич=ончани ши=ирлатиб, Дастурлар бандини танлаш керак.

• Дастурлар бандининг =имс менюсида MS DOS билан сеанс бандини сич=ончани ши=ирлатиб танлаш керак, бундам кейин екранда MS DOS билан ишга таклиф пайдо былади:

    а) агар Norton Commander =оби\и билан ишлаш щощиши былса, буйру= сатрида НС ни териш керак;

    б) Norton Commander да ишлашни тугатиш учун, одатда MS DOS да =илингандек, пайдо былган муло=ат ойнасида ЙЕС ни танлаш     керак.

• MS DOS дан Windows га =айтиш учун буйру= сатрида Ехит буйру\ийи териш керак.

 

 

 

Windows 95 дастури ва иловалар билан ишлашни тугатиш

 

    Иловалар билан ишлашни тугатиш учун бу илова ойнасининг ю=ориги чап бурчагида жойлашган Ёпиш кнопкасини босиш керак.

Щужжат билан ишлаш сеансини ёпишни синчиклаб бажариш щам мумкин: менюнинг Файл банди быйича кетма-кет са=лаш, щужжатни ёпиш ва дастурдан чи=иш жараёнларини бажариш керак.

    Windows 95 билан ишлаш сеансини тугатиш учун Масалалар панелида Ишга тушириш кнопкасини босиш ва кейин бош менюнинг Ишни тугатиш бандини танлаш керак. Пайдо былган Windows 95 билан ишни тугатиш муло=ат менюсида (расм) тугатиш режимини ёки ты\ри келган компютерни =айта юклаш режимини танлаш керак.

 

Hosted by uCoz