NORTON COMMANDER ОПЕРАСИОН +ОБИ/И

 

    Norton Commander (НС) дастури MS DOS операсион тизими билан ишлаш учун енг оммавий дастур-=оби=лардан биридир, у Windows тизимида MS DOS билан ишлаш сеанси ва=тида ишлатилади. НС ёрдамида фойдаланувчи каталогларни кыради, файлларни ычирадилар, нусха олади, =айта номлайди, дастурни ишга туширади ва щ.к.

    Фойдаланувчининг dos билан ызаро иши буйру=ли сатрга маълумотни киритиш асосига =урилган: фойдаланувчи клавиатурада керакли буйру=ли теради ва Ентер клавишасини босади, бундан кейин dos киритилган буйру=ни бажаради. Бундай усул кыргазмали ва етарлича =улай емас — фойдаланувчи dos нинг буйру=лар тизимини билиши керак ва асосийси уларни ты\ри ёзилишини ва структурасини билиши керак.

    Norton Commander компютер билан монитор екранидаги резидент сифатида щам, чи=ариладиган, шу жумладан очиладиган, о\ма матнли меню тизими асосида щам ишлаш имконини беради. Екранда буйру=ни ёки файлнинг номини танлаш етарли, Ентер клавишасини, функсионал клавишани ёки сич=ончани ши=ирлатиш керак ва керакли жараён бажарилади.

Norton Commander билан биргаликда матнли файлларни ва бош=а щужжатларни тахрирлаш ва кыриб чи=иш учун дастурлар етказиб берилади.

 

Norton Commander дастурини юклаш

 

    Norton Commander дастурини юклаш учун MS DOS га чи==андан кейин ва екранда киритишга таклиф пайдо былгандан кейин буйру=ли сатрда файл номини — НС ни киритиш керак.

    Norton Commander ни ишга туширилгандан кейин ойнанинг ю=ори =исмида иккита панел — =ыш рамка билан чегараланган ты\ри тыртбурчакли ойна пайдо былади (34-расмга =аранг).

    НС нинг щар бир панелида =уйидагилар былиши мумкин:

• диск каталогининг мундаражаси (панел тепасида диск номи, каталогга ёъл ва каталог номи чи=арилади) — 34-расмда ынгдаги панелда кырсатилган;

 • дискдаги каталоглар дарахти (панел сарлавхаси — Трее);

• бош=а панелда очилган тезкор хотира, диск ва каталог ты\рисидаги йирма маълумот (панел сарловхдси — Инфо), 34-расмда чап панелда кырсатилган.

    Панелга чи=ариладиган маълумот турини танлаш Ф9 функсионал клавишаси билан о\ма меню тизимидан чи=ариладиган Ригщт (ынг панел учун), Лефт (чап панел учун), менюси быйича амалга оширилади.

    Екраннинг пастки сатрларида dos таклифи, буйру=ли сатр ва Ф1 — Ф10 бош=ариш клавишаларининг вазифасини ани=ловчи ишчи меню полосаси жойлашади:

• Ф1 Ёрдам (Щелп) — маълумотнома маълумотини чи=ариш (ЩЕЛП), шуни назарда тутиш керакки, аксарияг кыпчилик дастурли махсулотлар учун Ф1 клавишаси шундай вазифага ега;

• Ф2 Ча=ариш (Мену) — фойдаланувчи менюсини чи=ариш — екранга фойдаланувчи ызи танлаган щамда уларга тезда мурожаат =илиш учун буйру=лар рыйхати чи=арилади;

• Ф3 ыкиш (Виеw) — курсор билан танланган файлни кыриб чи=иш;

• Ф4 Ты\рилаш (Едит) — курсор билан танланган файлни тахрир =илиш;

• Ф5 Нусха (Сору) — курсор билан танланган каталогни ёки файлларни нусхалаш (нусхалаш бош=а панелда очилган каталогда амалга оширилади);

• Ф6 Ном (РенМов) — курсор билан танланган каталогни ёки файлларни =айта номлаш ёки силжитиш (силжитиш бош=а панелда очилган каталогга амалга оширилади);

• Ф7 Янги (Мкдир) — янги каталогни яратиш;

• Ф8 Ычириш (Делете) — курсор билан танланган файлни (быш каталогни) ычириш;

• Ф9 Меню (ПулИДн) — о\ма меню тизимини чи=ариш — Ф9 клавишаси босилганда екраннинг ю=ори =исмида о\ма меню тизинининг мундаражаси пайдо былади: Чап ганел (Лефт), Файллар (Ффлес), Буйру=лар (Соммандс), Ты\рилаш (Оптионс), ынг панел (Ригщт); бу менюлар тизимни, унинг иш режимларини ва маълумотларни панелга чи=ариш режимларини созлаш учун ишлатилади [НС ни чи=арганда Windows 95 дан MS DOS билан ишлаш сеансида бир нечта бош=ача о\ма менюлар былиши мумкин, хусусан: Чап панел (Лефт), Файллар (Филес), Диски (Дискс), Буйру=лар (Соммандс), ынг панел (Ригщт)];

• Ф10 Чи=иш (=уит) — НС дастуридан чи=иш.

 

Панел каталогларннинг мундаражаси

 

    Каталоглар мундаражасида файллар номлари кичик щарфлар билан чи=арилади ва одатда, ынг томондан ном кенгайтмаси билан тылдирилади; =исмкаталоглар номлари бош (катта) щарфлар билан чи=арилади. =исмкаталог номининг ынг тарафига <СУБ-ДИР> ахбороти чи=арилади. Мундаражада енг ю=ори сатрни икки ну=та кыринишда «..» бош каталогга юбортма банд =илади (<УП-ДИР> — каталог усти), бу каталог усти номи панел сарлавхасида ынгдан охирида туради.

    Каталоги панелда тасвирланиши талаб етиладиган дискни танлаш учун чап панел учун Алт=Ф1 клавишасини ёки ынг панел учун Алт=Ф2 клавишасини босиш керак. Мос панелда щарфни - диск номини танлашни таклиф етувчи ойна пайдо былади. Бу муло=ат ойнаси ор=али керакли дискни танлашни, курсорни бош=ариш клавишалари воситасида кейин Ентер клавишасини босиш билан бажариш ёки оддийгина =илиб диск номига мос келувчи щарфли клавишани босиш билан амалга ошириш мумкин. Танланган диск номи ёритишнинг ызгарганлиги билан белгиланади.

Файллар ты\рисидаги маълумотларни чи=аришнинг икки шакли мавжуд: тыли= ва =ис=а. Тылик шаклда ынг тарафда файл ылчами байтларда, файлни яратиш ёки охирги ызгартирилган санаси ва ва=ти чи=арилади. =ис=а шаклда фа=ат файл номи чи=арилади.

    О\ма менюлар тизимининг Чап панел, ынг панел менюси быйича бажариладиган панелга чи=ариладиган файллар номларини созлашда =уйидаги имкониятлар мавжуд:

• номларни алфавит тартибида;
• кенгайтмаларни алфавит тартибида;

    • файлнинг яратилиш санаси ва ва=тининг камайиши тартибда;

    • файллар ылчанининг камайиши тартибида.

 

Файллар ва каталоглар устнда баъзи амалларнн бажариш

 

    Алмашган (инверсли) ранг билан тасвирланадиган (курсор билан ажратилган) файл ёки каталог актив ёки ажратилган дейилади. Ажратилган сатрни курсорни силжитиш клавишалари билан екран панели быйича силжитиш мумкин.

    Бирданига бир нечта файлларни ажратиш мумкин — Инс клавишасини бу файлларни номларига босиш ёъли билан жуда оддий бажарилади.

    Курсорни бош=а панелга кычириш учун Таб клавишасини босиш керак, =исмкаталог таркибини чи=ариш учун курсорни унинг номига ырнатиш ва Ентер клавишасини босиш керак.

    Файл ёки каталог устида бирор амални бажариш учун курсорни унинг номига ырнатиш ва функсионал клавишалардан битгасини ёки Ентер клавишасини босиш керак.

    Агар бирор файл ёки каталог ажратилган былса, Ентер клавишаси босилганда =уйидаги ишлар бажарилади:

• агар курсор ".." да былса, у щолда каталог устига силжиш бажарилади;

• агар курсор =исмкаталог номида былса, у щолда шу =имс каталогга силжиш бажарилади;

• агар курсор бажариладиган файл номида былса (файл .ехе, .сом ёки .бат кенгайтма типига ега былади), у щолда бу файл бажариш учун ишга туширилади;

• агар курсор матнли файл номида былса, у щолда мос келувчи созлаш бор былганда файл уни тахрирлаш учун екранга чи=арилади.

 

НС матн мущаррнрн

 

    Операсион кобикда созланган матнли мущаррири бор, у унча мураккаб былмаган щужжатларни (расмсиз, диаграммасиз ва б.) тузиш ва тахрир =илиш учун жуда =улайдир.

    Мущаррирлар билан ишлашда бажариладиган асосий жараёнлар =уйида тушунтирилган:

• ажратилган матнли файл билан ишлаш учун мущаррирни чи=ариш — Ф4 клавишасини босиш керак;

• янги файлни яратиш ва тахрир =илиш — Шифт + Ф4 клавишаларини босиш керак;

• тахрир =илинган файлни са=лаш — Ф2 клавишасини босиш керак;

• мущаррирддн чи=иш — Ф10 клавишасини босиш керак;

• матнда блокни ажратиш — Ф3 клавишасини босиш керак;

• блок ажратишни инкор =илиш — Шифт + Ф3 клавишаларини босиш керак;

• ажратилган блокни курсорнинг жорий щолати билан кырсатилган жойга силжитиш — Ф6 клавишасини босиш керак;

• ажратилган блокни курсорнинг жорий щолати билан кырсатилган жойга нусхалаш — Ф5 клавишасини босиш керак;

• ажратилган блокни ычириш — Ф8 клавишасини босиш керак;

• ажратилган блокни кырсатилган файлнинг охирига ёзиш — Алт + Ф10 клавишаларини босиш керак;

• бош=а файлдан матнни курсорнинг жорий щолати билан кырсатилган жойга =ыйиш — Алт + Ф5 клавишаларини босиш керак;

• матнни намуна быйича курсордан олдинда =идириш — Ф7 клавишасини босиш керак;

• матнни намуналар быйича курсордан олдиндан =идириш ва алмаштириш — Ф4 клавишасини босиш керак;

• жорий сатрни ычириш — Стрл + У клавишаларини босиш керак;

• быш сатрни =ыйиш (курсор сатр охирида) — Ентер клавишасини босиш керак;

• матн ичида курсорни щаракатлантириш курсорни бош=ариш клавишалари билан амалга оширилади;

• матндан таш=арида курсорни щаракатлантириш Ентер ва Спасе клавишалари билан амалга оширилади.

Мущаррир билан ишлаш быйича =ышимча тушунтиришларни Ф1 клавишасини босиб олиш мумкин.

Функсионал клавишаларнинг вазифалари ты\рисидаги маълумотларни матн мущаррири ойнасининг пастидаги ишчи менюда кыриш мумкин; функсионал клавишаларни Алт ва Шифт клавишалари билан бирга босилганда вазифаларининг =айта белгиланишини яна ыша ишчи менюда, лекин мос равишда Алт ва Шифт клавишалари босилганда кыриш мумкин.

Операсион кобикдан чи=иш Ф10 клавишасини босиш билан ча=ириладиган меню быйича амалга оширилади.

Hosted by uCoz