МИКРОПРОСЕССОРЛАР ВАТИЗИМ ПЛАТАЛАРИ
Мнкропросессорлар

 

    Микропроцессор (МП), бош=ачасига сентрал просессинг унит (СПУ), — дастурли бош=ариладиган, ахборотни =айта ишлайдиган функсионал тугалланган =урилма былиб, у битта ёки бир нечта катта (КИС) ёки жуда катта (ЖКИС) интеграл схемалар кыринишда тайёрланган.

    Микропросессор =уйидаги вазифаларни бажаради:

•асосий хотирадан (АХ) буйру=ларни ы=иш ва дешифрлаш (очиш);

• маълумотларни АХ дан ва таш=и =урилмалар (ТК) адаптерларининг регистрларидан ы=иш;

• сыровларни ва буйру=ларни адаптерлардан ТК, ларга хизмат кырсатиш учун =абул =илиш ва =айта ишлаш;

• маълумотларни =айта ишлаш щамда уларни АХ га ва ТК, адаптерларининг регистрларига ёзиш;

• ШК нинг барча бош=а узеллари ва блоклари учун бош=арувчи сигналларни ишлаб чи=иш.

    Микропросессор =ийматлар шинасининг разряолилиги ШК нинг  разрядлилигани ани=лайди; МП адреслар шинасини разрядлилиги  унинг адрес кенглигини ани=лайди.

    Адрес кенглиги — бу асосий хотира ячейкаларининг максимал сони  былиб, у бевосита микропросессор томонидан адресланиши мумкин.

Биринчи МП 4004 микропросессори Интел фирмаси (А=Ш) томонидан 1971 йилда чи=арилган. Щозирги ва=тда бир неча юзлаб турли микропросессорлар чи=арилмо=да, лекин енг оммавий ва кенг тар=алгани Интел ва Интел га ыхшаш фирмаларнинг микропросессорларидир.

    Барча микропросессорларни 3 та гУРЫщга былиш мумкин:

— СИСС типидаги (Сомплех Инструстион Сет Сомманд) тыли= тыпламли буйру=лар тизими билан МП;

— РИСС типидаги (Редусед Инструстион Сет Сомманд) =ис=артирилган тыпламли буйру=лар тизими билан МП;

— МИСС типидаги (Минимум Инструстион Сет Сомманд) минимал тыпламли буйру=лар тизими билан ва етарлича ю=ори тезкор МП (щозирги ва=тда бу моделлар ишлаб чи=иш бос=ичида турибди).

 

СИСС типидаги микропросессорлар

 

    ИБМ ПС типидаги кыпчилик замонавий ШК лар СИСС типидаги МП ларни ишлатади, улардан баъзиларининг тавсифлари 19- жадвалда келтирилган.

    Изохрар.

    1. МП 80386,80486 микропросессорларида СХ, ДХ, СЛ ва б. щарфли ызгартириш киритилганлари бор (80486СХ, 80486ДХ), улар базавий моделдан шиналар разрядлилиги, такгли частота, ишлаш ишончлилиги, ылчамлари, енергия истеъмоли, кучланиш амплитудаси ва бош=а катталиклар билан фар= =илади:

— ДХ базавий модел билан деярли мос келади;

— СХ ва СЛ, хусусан кичикро= шиналар разрядлилига ега;

— СЛ ва айни=са СЛЕ енергияни тежайдиган, ихчам ШК да (Лап Топ, Нотебоок) ишлатишга мылжалланган.

80486ДХ — бу МП 80486 нинг бошлан\ич версиясидир. У созланган математик сопросессор ва ылчани 8 Кбайт былган биринчи даражали кеш-хотирага ега. Унинг учун максимал частота — 50 МГс; частотани янада ортгариш у ва=тда МП учун маънога ега емас еди, чунки кыпчилик тизимли платалар бундай тезликларда ишлай олмас едилар.

    486СХ модели ДХ га ыхшаш, лекин унда сопросессор блокланган. Бу ишлаб чи=арувчига сопросессорни тестлаш щаражатларидан халос былиш ва шу билан махсулот нархини камайтиришга имкон берган.

    80486ДХ ва ундан ю=ори микропросессорлар ички частотасини кыпайтириб ишлаши мумкин. Кыпайтирилган частота билан МП нинг фа=ат ички схемалари ишлаши мумкин. МП га нисбатан щамма таш=и схемалар, шу жумладан тизимли платада жойлашганлари щам, оддий частотада ишлайди.

    486ДХ2 — бу 486ДХ нинг ички иккиланган частотали вариантидир: масалан, 486ДХ266 таш=и 33 МГс ли частотага (тизимли плата ишлайдиган частота) ега (шу МП ли ШК 486ДХ50 ли ШК га тахминан ыхшаш), лекин периферия, тизимли плата, 2-даражали кеш-хотира, асосий хотира, видеокарта ва б. сифатига камро= =атий талаблар туфайли арзонро=дир.

    486ДХ4 бу 4-авлод микропросессоридир (тырт айнан шуни билдиради, тыртланган частотани емас); у ДХ2 дан ички кеш-хотирани 16 Кбайт гача кыпайтирилганлиги, уч марта орттирилган частотада ишлай олиш имконияти (486ДХ4 100) ва 5 В м емас, балки 3,3 В кучланишли таъминоти билан фар= =илади.

    2. Елементлар сони — бу МП интеграл схемасига жойлаштирилган оддий ярим ытказгичли елементлар сони. Технология одатда елементнинг микронлардаги ылчани билан тавсифланади.

    3. Пентиум Про МП иккита кристаллдан: МП нинг ызи ва кеш-хотирадан ташкил топган, иккинчи кристалл унинг 256 ёки 512 Кбайт хотирасига бо\ли= равишда 15,5 ёки 31 млн ярим ытказгичли елементларни ыз ичига олади. Бу 2-даражали кеш-хотира просессор частотасида ишлайди, одатда еса 2-даражали кеш-хотира тизимли плата частотасида ишлайди.

    =уйидагиларни таъкидлаш керак:

• 80386 ва ундан ю=ори МП да буйру=лар конвейерли бажарилади.

    Буйру=ларнинг конвейерли бажарилиши — бу натижаларни МП нинг бир =исмидан бош=а =исмига бевосита узатишда, МП ни турли =исмларида кетма-кет буйру=ларнинг турли тактларини бир ва=тда бажаришдир. Буйру=ларнинг конвейерли бажарилиши ШК нинг тезкорлилик быйича самарадорлигини 2—3 марта ортгиради;

• 80286 ва ундан ю=ори МП нинг щисоблаш тармо\ада ишлаш имконияти;

• 80286 ва ундан ю=ори МП нинг кып масалалар билан ишлаш
(кып дастурлар билан) имконияти ва бунга мос хотира щимояси.
    Замонавий микропросессорлар иккита иш режимига
ега:

• ща=и=ий (битта масалали), унда фа=ат биттп дастур бажарилиши мумкин ва компютер асосий хотирасининг фа=ат 1024 Кбайти бевосита адресланиши мумкин, =олган (кенгайтирилган) хотирага еса фа=ат махсус драйверлар улангандагина мурожаат =илиш мумкин;

• щимояланган (кып масалали), бу режимда бирданига бир нечта дастурларнинг бажарилиши, бевосита адреслаш ва ШК да бор былган барча асосий хотирага ты\ридан ты\ри мурожаат =илиш (=ышимча драйверларсиз), унинг бажарилаётган дастурлар ыртасида автоматик та=симланиши ва мос равишда уни, бегона дастурлар томонидан мурожаат =илинишидан щимоялаш таъминланади;

• 80386 ва ундан ю=ори МП ларда виртуал машиналар тизими режимини =ыллаб-=увватлаш.

    Виртуал машиналар тизими кып масалали иш режимининг янада ривожланиши былиб, унда щар бир масала ызининг операсион тизими бош=аруви остида бажарилиши мумкин, яъни битта МП да гуё, параллел ишлайдиган ва турли хил операсией тизимларга ега былган бир нечта компютерлар моделлаштирилади.

 

Пентиум микрооросессорлари

 

    80586 (Р5) микропросессорлари Интел фирмаси томонидан патентлантан Пентиум тавар маркаси быйича кыпро= маълумдир (бош=а фирмаларнинг 80586 МП бош=ача белгиланишга ега: АМД фирмасида К5, Сйрих фирмасида Мл ва б.).

Бу микропросессорлар беш па\онали конвейерли структурага ега былиб, у кетма-кет буйру=ларнинг бажарилиш тактларини кып маротаба биргаликда ишлашини таъминлайди ва яна бош=аришни шартли узатиш буйру=лари учун кеш-буферга ега былиб, у дастурларни тармо=ланиш ёъналишини олдиндан айтиш имконини беради; самарали тезкорлиги быйича улар щар бир буйру=ни гыёки бир такт ичида бажарадиган РИСС МП ларига я=инлашади. Пентиум 32 разрядли адресли шинага ва 64-разрядли маълумотлар шинасига егадир. Тизим билан =ийматларни алмашиш секундига 1 Гбайт тезлик билан бажарилиши мумкин.

Щамма Пентиум МП ларида щар бирига 16 Кбайтдан алощида буйру=лар учун, алощида маълумотлар учун созланган кеш-хотира ва 2-даражали кеш-хотиранинг созланган назоратчиси (бу назоратчини МП нинг ички частотасида ишлашини таъминлайди) бор; махсуслашган конвейерли аппаратли =ышиш, кыпайтириш ва былиш блоклари бор былиб, улар силжиб юрадиган ну=тали амалларнинг бажарилишини жиддий тезлаштиради.

 

Пентиум Про микропросессорлари

 

    1995 йил сентябрда савдо маркаси Пентиум Про былган 80686 (Р6) МП нинг та=димот маросини былди ва савдога чи=арилди.

Микропросессор 2 та кристаллдан: МП ни ызидан ва кеш-хотирадан ташкил топган. Лекин у Пентиум билан тыли= мос келмайди ва хусусан, махсус тизимли платани талаб етади. Пентиум Про 32-битли иловаларда яхши ишлайди, 16-битли иловаларда еса хатгоки Пентиум га бирмунча ютказади.

    Янги схематехник ечимлар туфайли улар ШК лар учун янада ю=ориро= унумдорликни таъминлайди. Бу янгиликларнинг бир =исми "динамик бажарилиш" (динамис ехесутион) тушунчаси билан бирлаштирилиши мумкин, бу 14 та па\онали суперконвейерли структура (суперпи пелининг), бош=аришни шартли узатишларда дастурнинг тармо=ланишини олдиндан айтиш (бранч предистион) ва мылжалланган тармо=ланиш ёъли быйича (спесулативе ехесутион) буйру=ларнинг бажариш борлигини билдиради.

    Изох,. Кып масалаларни, айни=са и=тисодий масалаларни ечиш дастурларида кып сонли бош=аришни шартли узатишлар мавжуд. Агар просессор ытиш, тармо=ланиш ёъналишини олдиндан айта олса, у щолда унинг иш унумдорлиги щисоблаш конвейерларини юклашни оптималлаштириш щисобига сезиларли ортади. Пентиум Про просессорида олдиндан ты\ри айтиш ещтимоллиги 90%, Пентиум да еса 80%.

256 — 512 Кбайт си\имли кеш-хотира — Пентиум просессорларидаги ю=ори унумли тизимларнинг мажбурий хусусиятидир. Лекин уларда созланган кеш-хотира катта былмаган (16 Кбайт) си\имга ега, унинг асосий =исми еса просессордан таш=арида асосий платада жойлашади. Шунинг учун у билан маълумотлар алмашиш МП нинг ички частотасида емас, балки одатда 2-3 марта паст былган тактли генератор частотасида амалга оширилади, бу еса компютернинг умумий тезкорлигини пасайтиради. Пентиум Про МП да 1-даражали кеш-хотира щам (8 Кбайт дан буйру=лар ва =ийматлар учун) ва 256 ёки 512 Кбайт си\имли 2-даражали кристалл кеш-хотира щам бор былиб, улар микропросессорнинг ызини платасида жойлашган ва МП нинг ички частотасида ишлайди.

 

 

Пентиум ММХва Пентиум ИИ микропросессорлари

    1997 йил нинг январида ва июнида мултимедиа технологиясида ишлаш учун модернизасия =илинган ва мос равишда Пентиум ММХ (ММХ — Мулти Медиа еХтентион) ва Пентиум ИИ савдо маркаларини олган Пентиум Про микропросессорларининг та=димот маросини былди.

Пентиум ММХ МП аудио- ва видеомаълумотларни =айта ишлашга мылжалланган =ышимча 57 та буйру=, икки марта катталашган (32 Кбайт гача) кеш-хотира, Пентиум Про МП дан олинган тармо=ланишларни олдиндан айтиш янги блокини ва б. ыз ичига олади. Шунинг щисобига унда Пентиум МП га нисбатан 1 миллионта транзисторли елемент кыпро=дир.

    Бу микропросессорларнн самарали ишлатиш учун барча ески дастурларга (шу жумладан Windows 95, Windows НТ операсион тизимларига щам) мослаштирувчи дастурли лавщаларни =ышиш керак; аслида еса, уларсиз щам Пентиум ММХ МП оддий Пентиум МП дан бирмунча унумлиро=дир. Пентиум ММХ МП оддий иловаларни бажаришда Пентиум МП га =араганда 10-15% тезкорро=дир, янги 57 та буйру=ни ишлатиб мултимедиа иловаларини бажаришда еса у 30% га тезкорро=дир (та==ослаш учун Пентиум Про МП оддий иловаларни бажаришда Пентиум МП га =араганда, тахминан 20% тезкорро=дир). Пентиум ММХ нинг хоналарини щисобга олган щолла ёзилган дастурлар оддий Пентиум МП ли ШК ларда ишлай олмайди.

    Пентиум ММХ МП учун Соскет 7 разъёмли (ажратгич), ММХ =ыллаб-=увватлайдиган янги БИОС ли ва иккита таъминот кучланишли (2,8 ва 3,5 В) тизимли плата талаб етилади.

    Пентиум ИИ МП бош=а щамма МП ларга нисбатан ызгача тузулишга ега, хусусан, у унча катта былмаган плата-картриж кыринишида бажарилган былиб, унга просессорнинг ызи (Пентиум Про да 5,5 млн та транзистор былса, унда 7,5 млн та транзистор бор) ва умумий щажми 512 Кбайт былган иккинча даражали кеш-хотиранинг тыртта микросхемаси жойлаштирилган. Просессорнинг ыз микросхемасида жойлашган 1-даражали кеш-хотира Пентиум Про МП да бор былган 16 Кбайт ырнига 32 Кбайт си\имга ега, лекин 2-даражали кеш-хотира МП нинг ички частотасида емас, балки икки марта кичик частотада ишлайди.

    Пентиум ИИ МП 0,35 микронли технология асосида ишлаб чи=арилади ва 2,8 В таъминот кучланишини ишлатади. Унинг учун, табиийки, бош=а барча Пентиум ларга нисбатан ызгача тизимли плата талаб етилади.

    Шундай =илиб, ММХ-тизимни яратиш учун =уйидагилар мавжуд былиши керак:

• пентиум ММХ ёки Пентиум ИИ микропросессорлари;

• ушбу микропросессорларни =ылловчи тизимли плата;

• бу просессорларнинг =ышимча буйру=ларини ишлатишга ёъналтирилган дастурли таъминот.

    Буларнинг щаммасини микропросессорни танлашда инобатга олиш керак.

 

Овер Дриве микропросессорлари

 

    Я=инда ишлаб чи=арилган, мохияти быйича ызига хос сопросессор былган Овер Дриве щам =изи=арлидир, у 80486 МП учун ишлаш режимини ва Пентиум МП учун самарали тезкорлиликни, Пентиум МП учун еса уларнинг унумдорлигини оширишни таъминлайди (хусусан, Пентиум 75,90 ва 100 учун мос равишда Овер Дриве 125,150 ва 166, улар унинг ички частотасини Овер Дриве да кырсатилган катталиккача оширади).

 

РИСС тинидаги микропросессор

 

    РИСС типидаги микропросессорлар оддий, дастурларда енг кып учрайдиган буйру=ларни ыз ичига олади. =ийинро= буйру=ларни бажариш керак былганда микропросессорда уларни оддийларидан автоматик йи\иш амалга оширилади. Бу МП ларда щар бир оддий буйру=ни бажаришга, уларни ёзиб =уйилганлиги ва параллел бажарилиши щисобига 1 машина такти сарфланади (СИСС тизимидаги хатто енг =ис=а буйру=ни бажаришга щам одатда 4 такт сарфланади).

    РИСС типидаги биринчи МП лардан — АРМ (унинг асосида ИБМ ПС РТ ШК яратилган) 118 та турли хил буйру=ларга ега былган 32-разрядли МП. Замонавий РИСС МП лари (80860, 80960, 80870, Поwер ПС) 150 млн. амал/секунд тезкорли, 64-разрядлидир. Поwер ПС микропросессорлари (Перфомансе Оптимизед Wитщ Енщансед РИСС ПС) жуда исти=боллидир ва щозирнинг ызидаёк машина-серверларда ва Масинтош типидаги ШК ларда кенг =ылланилмо=да. Поwер ПС микропросессорлари 300 МГс гача тактли частотага ега, Алпща микропросессорлари еса щозирги ва=тдаги енг ю=ори тактли частота — 600 МГс моделига ега.

    РИСС типидаги микропросессорлар жуда ю=ори тезкорликка ега, лекин дастур жищатдан СИСС-просессорлар билан мослашган — ИБМ ПС ШК лари учун ишлаб чи=илган дастурларни бажаришда, улар СИСС типидаги МП ларни дастурли даражада, фа=ат емулясия (моделлаштириш, инитасия =илиш) =илиши мумкин, бу еса улар самарали унумдорлигини кескин пасайишига олиб келади.

    Барча янги МП лар 0,35 мкм ва ундан кичик тартибли чизи=ли ылчамли елементларнинг шаклланишини таъминловчи технология асосида яратилади (анъанавий 80486 ва Пентиум МП ларида 0,8 микронли елементларни ишлатилган).

Елементлар ылчамларининг кичиклашиши =уйидагиларга имкон беради:

• МП тактли частотасини 100 МГс гача ва ундан ю=оригача ошириш, чунки тезкорликни оширишдаги тыси= «ёру\ликнинг» етарли былмаган (!) тар=алиш тезлигидир (300 000 км/с);

• пасайтирилган манба кучланиши 3,3 ни В ни ишлатиш имконияти (стандарт 5 В ырнига) щисобига МП =изиб кетишини камайтириш.

МП функсионал жищатдан икки =исмдан иборат:

• амалли, у ыз ичига бош=ариш =урилмаси (Б=), арифметик-мантикий =урилма (АМК) ва микропросессорли хотирани (МПХ) олади (бир нечта адресли регистрлардан таш=ари);

• интерфейсли, улар ыз ичига МПХ нинг адресли регистрларини; буйру=лар регистрлари блокини — машинанинг я=ин тактларида бажариладиган буйру=лар кодларини са=лаш учун хотира регистрларини; шиналарни ва портларни бош=ариш схемасини олади.

    Иккала =имс параллел ишлайди, лекин интерфейсли =имс амалли =исмдан узиб кетади, шунинг учун хотирадан навбатдаги буйру=ни танлаб олиш (уни буйру=лар регистри блокига ёзиш ва олдиндан тащлил =илиш) амалли =имс олдинги буйру=ни бажариш ва=тида бажарилади. Замонавий микропросессорлар интерфейсли =исмида бир нечта гУРЫщ, регистрларга ега, улар турли даражадаги ызиб кетиш билан ишлайди, бу еса амалларни конвейер усулида бажариш имконини беради. МП нинг бундай ташкил етилиши унинг самарали тезкорлигини сезиларли ошириш имконини беради.

 

Бош=ариш =урилмаси

 

    Бош=ариш =урилмаси (Б=) функсионал жищатдан ШК нинг енг мураккаб =урилмасидир — у кодли кырсатмалар шинаси (ККШ) быйича машинанинг барча блокларига келувчи бош=арувчи сигналларни ишлаб чи=аради.

Б=нинг соддалаштирилган функсионал схемаси 35-расмда кырсатилган.

Расмда асосий блоклар келтирилган.

 

Кодли кырсатмалар шинаси

35-расм. Бош=ариш курмямкининг йириклаштирнлпш функсионал схемаси.

 

    Буйру=лар регистри — еслаб =олувчи регистр былиб, унда буйру= коди: бажариладиган амал коди (БАК) ва амалда =атнашувчи операндлар адреслари са=ланади. Буйру=лар регистри МП нинг интерфейсли =исмида, буйру=лар регистрлари блокида жойлашган.

    Амаллар дешифратори — манти=ий блок былиб, у буйру=лар регистридан келаётган амалнинг кодига (БАК) мос равишда унда мавжуд былган чи=ишлардан битгасини танлайди.

    Микродастурларни доимий еслаб =олувчи =урилма (ДЕ==) ызининг ячейкаларида бош=арувчи сигналларни (импулсларни) са=лайди, улар ШК блокларида маълумотларни =айта ишлаш амаллари жараёнини бажариш учун керак. Импулс амаллар дешифратори танлагани быйича амаллар кодига мос равишда микропрограммаларни ДЕ==, дан бош=арувчи сигналларнинг керакли кетма-кетлигини ы=ийди.

    Адресни шакллантириш узели (МП нинг интерфейсли =исмида жойлашган) буйру=лар регистридан ва МПХ регистрларидан келувчи реквизитлар быйича хотира ячейкасининг (регистрининг) тыли= адресини щисобловчи =урилмадир.

    Маълумотларнинг, адресларнинг ва кырсатмаларнинг кодли шиналари — микропросессор ички интерфейсли шинасининг =исми.

    Умумий щолатда Б=, =уйидаги асосий жараёнларни бажариш учун бош=арувчи сигналларни шакллантиради:

• МПХ нинг буйру=лар адресининг регистр-щисоблагичидан дастурнинг навбатдаги буйру\и са=ланаётган ТЕ==, ячейкасининг адресини танлаб олиш;

• ТЕ== ячейкаларидан навбатдаги буйру=лар кодини танлаб олиш ва ы=илган буйру=ни буйру=лар регистрига =абул =илиш;

• амаллар кодини ва танланган буйру=лар белгиларининг нималигини айтиб бериш (шифрини очиш);

• мос келган нималиги билинган (шифри очилган) амаллар коди билан микродастур ДЕ== ячейкаларидан бош=арувчи сигналларни (импулсларни) ы=иш, улар машинани барча блокларида берилган амални бажариш жараёнини ва бу блокларга бош=ариш сигналларини юборишни ани=лайди;

• буйру=лар регистридан ва МПХ регистрларидан щисоблашларда =атнашувчи операндлар адресларининг алохида ташкил етувчиларини (сонларни) ы=иш ва операндларнинг тыли= адресларини шакллантириш;

• операндларни танлаб олиш (шакллантирилган адреслар быйича) ва бу операндларнинг =айта ишлашни берилган амалларини бажариш;

• амаллар натижаларини хотирага ёзиш;

• дастурнинг кейинги буйру= адресини шакллантириш.

 

Арифметик-манти=ий =урилма

 

    Арифметик-манти=ий =урилма (АМК) ахборотни ызгартиришни арифметик ва манти=ий амалларини бажариш учун мылжалланган.

    Функсионал жищатдан АМК, (36-расм) одатда 2 та регистрдан, =ышувчидан сумматор ва бош=ариш схемасидан (мащоллий бош=ариш =урилмаси) ташкил топади.

    =ышувчи — унинг киришига келаётган иккилик кодларни =ышиш жараёнини бажарувчи щисоблаш схемасидир; =ышувчи иккиланган машина сызи разрядлилигига егадир.

Регистрлар турли узунликдаги тез щаракат =илувчи хотира ячейкаларидир: Регистр 1 (Рг 1) иккиланган сыз разрядлилигига, Регистр 2 (Рг 2) еса сыз разрядлилигига егадир.

    Амалларни бажаришда Рг1 га амалда =атнашувчи биринчи сон, амал тугагандан кейин еса натижа жойлаштирилади; Рг2 га — амалда =атнашувчи иккинчи сон жойлаштирилади (амал тугагандан кейин ундаги маълумот ызгармайди). Регистр 1 маълумотларни кодли шиналаридан =абул =илиши ва унга маълумотларни бериши мумкин; регистр 2 бу шиналарддн маълумотларни фа=ат олиши мумкин.

Бошсариш схемаси кырсатмаларнинг кодли шинаси быйича бош=ариш сигналларини бош=ариш =урилмасидан =абул =илади ва уларни регистрларнинг ва АМ= =ышувчисининг ишлашини бош=ариш учун сигналларга ызгартиради.

    АМ==, -, х,: арифметик амалларини фа=ат охирги разряддан кейин =айд =илинган вергулли иккилик маълумот устида, яъни фа=ат бутун иккилик сонлар билан бажаради.

    Кычиб юрадиган вергулли иккилик сонлар ва иккилик-кодланган ынлик сонлар устида амалларни бажариш ё математик сопросессорни жалб етиб, ёки махсус тузилган дастурлар быйича амалга оширилади.

Микропросессорли хотира

 

    Микропросессорли хотира (МПХ) — унча катта былмаган си\имли, лекин ыта ю=ори тезкор хотира — ШК нинг еслаб =олувчи =урилмалари бобида =ис=ача кыриб чи=илган (233-бетга =аранг).

 

МПнинг интерфейсли =исми

 

    МП нинг интерфейсли =исми МП нинг ШК тизимли шинаси билан ало=аси ва мослашиши, шунингдек бажарилаётган дастурнинг буйру=ларини =абул =илиш, олдиндан тащлил =илиш щамда операндлар ва буйру=ларни тыли= адресларини шакллантириш учун мылжалланган.

Интерфейсли =имс ызининг таркибига МПХ нинг адресли регистрлари, адресни шакллантириш узели, МП да буйру=лар буфери щисобланган буйру=лар регистрлари блоки, МП нинг ички интерфейсли шинаси ва киритиш-чи=ариш шинасини ва портларини бош=ариш схемасини олади. (Айтилган =урилмаларнинг баъзилари, гыёки: адресни шакллантириш узели ва МП бевосита бажарадиган буйру=лар регистри функсионал жищатдан бош=ариш =урилмаси таркибига киради — 35-расм.)

    Киритиш-чи=ариш портлари — бу ШК тизимли интерфейсининг бандлари былиб, улар ор=али МП бош=а =урилмалар билан маълумот алмашади. МП да щамма портлар сони 655361 та былиши мумкин (сыз формата сони билан тасвирланиши мумкин былган турли адреслар ми=дорига тенг). Щар бир порт адресга — порт номерига ега; мохияти быйича, бу хотира ячейкасининг адреси былиб, у шу портни ишлатувчи киритиш-чи=ариш =урилмасининг бир =исмидир, лекин у компютер асосий хотирасининг бир =исми емас.

    =урилма порти бириктириш аппаратурасини ва иккита хотира регистрини =ийматларни алмашиш ва бош=арувчи маълумот алмашишни ыз ичига олади. Баъзи таш=и =урилмалар алмашиниши керак былган катта щажмдаги маълумотларни са=лаш учун асосий хотирани щам ишлатади. Кыпчилик стандарт =урилмалар (МДЙ, ЕМДЙ, клавиатура, принтер, сопросессор ва б.) уларга доимий бириктирилган киритиш-чи=ариш портларига ега.

    Шинани ва портларни бош=ариш схемаси =уйидаги вазифаларни бажаради:

• порт адресини ва унинг учун бош=арувчи малумотни шакллантириш (портни =абул =илишга ёки узатишга =айта улаш ва б.);

• портдан бош=ариш маълумотини, портнинг тайёрлиги ва унинг щолати ты\рисида маълумотларини =абул =илиш;

• киритиш-чи=ариш =урилмаси порти вд МП ыртдсида =ийматларни узатиш учун тизимли интерфейсда туппа-ты\ри канални ташкил етиш.

    Шинани ва портларни бош=ариш схемаси портлар билан ало=а учун кырсатмалар, адреслар ва маълумотларнинг кодли шиналарини ишлатади: портга мурожаат =илишда МП КХШ быйича сигнал юборади, бу сигнал барча киритиш-чи=ариш =урилмаларига А=Ш даги адрес порт адреси еканлиги ты\рисида хабар беради, кейин еса порт адресининг ызини юборади. Порт адреси мос келган =урилма тайёрлик ты\рисида жавоб беради. Бундан кейин ККШ быйича маълумотларни алмашиш амалга ошади.

Hosted by uCoz