АСОСИЙ
ХОТИРА
Асосий
хотиранинг
физик
структырам
Асосий
хотира ( АХ )
ыз ичига тезкор
(РАМ Рандом
Ассесс Меморй)
ва доимий (РОМ
Реад Онлй Меморй)
еслаб =олиш
=урилмаларини
олади.
Тез еслаб
=олиш =урилмаси
(ТеЕ==
ШК ишининг
жорий
бос=ичидаги
щисоблаш
жараёнида
бевосита
=атнашаётган
ахборотларни
(дастурлар ва
=ийматлар)
са=лаш учун. мылжалланган.
ТеЕ== енергиям
бо\ли= хотира: кучланиш
узилганда
унда
са=ланаётган маълумот
ёъ=олади. ТеЕ==, асосини
ярим
ытказгичли еслаб =олиш елементларининг
(триггерларни)
матрисасини
ыз ичига
олган катта
интеграл схемалар
ташкил етади.
Еслаб =олувчи
елементлар матрисанинг
вертикал ва
горизонтал
шиналарининг
кесишишида
жойлашган; маълумотларни
ёзиш ва ы=иш
танланган
хотира ячейкасига
тегишли
былган елементлар
билан
уланган матрисанинг
шиналари
быйича електр
импулсларни
бериш ор=али
амалга
оширилади.
Конструктив
жищатдан
тезкор
хотира елементлари
айрим хотира модуллари
кыринишда
бажарилади
катта былмаган
платага
битта ёки бир
нечта микросхемалар
кавшарланган.
=ылланиладиган
модуллар
типлари:
ДИП (Дуал Ин
Лине Паскаге)
ва СИПП
(Сингле Ин
Лине
Паскаге),
щозир жуда кам
=ылланилмо=да;
СИММ (Сингле
Ин Лине Меморй
Модуле); СИММ модуллари
256 Кбайт, 1, 4, 8, 16, 32 ёки
64 Мбайт си\имга
ега,
са=ланаётган
битлар
жуфтлигини
назорат
=илинади ва назорат
килинмайди;
компютернинг
бош платаси
разъёмларига
мос келувчи 30 -
(«=ис=а» ескирган
вариант) ва
72-контактли
(«узун») разъёмларга
ега былиши мумкин;
узун модуллар
РАМ ЕДО
хотирасини
ташкил етишда
щам =ылланилади.
ДИММ (Дуал Ин
Лине Меморй Модуле)
168-контактли
разъёмларга ега былган
янги типдаги модулдир;
шундай мос
разъёмларга ега былган
фа=ат янги
типдаги тизимли
платаларга
ырнатилиши мумкин.
ДИММ модуллари
РАМ ЕДО ва СД
РАМ
хотираларни
ташкил етишда
=ылланилади.
486 МП
учун бош
платаларда 30-
ва/ёки
72-контактли модуллар
ишлатилади,
Пентиум-машиналарда
еса одатда
72-контактли
СИММ модуллар
ёки
168-контактли
ДИММ модуллар
=ылланилади.
30-контактли
СИММ модулнинг
узунлиги 10 см
дан оши=ро=, ДИММ
модулнинг
узунлиги еса 13 см
атрофида. Бош
платала
хотира модулларини
ырнатиш учун
бир нечта разъёмлар
гУРЫщи
(банклар)
былиши мумкин,
битта банкка
бир хил си\имли
блокларни
=ыйиш мумкин, масалан,
фа=ат 1 Мбайтдан
ёки фа=ат 4 Мбайтдан,
турли хил
си\имли
блокларни
фа=ат турли
банкларда
ырнатиш мумкин.
Кыпчилик микросхемаларда
мурожаат
=илиш ва=ти 60
ёки 70 нс; агар
бош плата 60 наносекундли
модулларга мылжалланган
былса, унга 70
наносекундли
модулларни
ырнатиш мумкин
емас,
тескарисига еса мумкин.
Щозир
тез сахифали мурожаат
=илинадиган
ФПМ (Фаст
Паге Моде)
хотира билан
бир =аторда
Пентиум ва
Пентиум Про МП
лари учун
ишлаб
чи=илган
кыпайтирилган
тезкорликли
ДРАМ
хотирасининг
ушбу янги
типлари
пайдо былди:
РАМ ЕДО
(Ехтентед
Дата Оутпут)
ва СД РАМ
(Сйнчроноус
ДРАМ).
РАМ ЕДО
хотираси МП учун =ийматларни
ТеЕ==, нинг
ыкишига
керак
быладиган
ва=тни =ис=артиради,
хусусан, ЕДО
да регистр
«занжирлар» тыплани
=ышилган,
уларнинг
щисоботига
чи=ишдаги =ийматлар
микросхемага
кейинги
сыровгача
ушланиб
турилиши мумкин
(бугунги
кунда РАМ ЕДО
типидаги
хотира
ыртача 45
наносекунд мурожаат
=илиш ва=тига
ва 264 Мбайт/с
просессорхотира
=ийматларини максимал
узатиш
тезлигига егадир.
СД РАМ
хотираси тизим унумдорлигини,
ТеЕ==, ишлаш
тезлигининг
просессор
шинасини ишлаш
тезлиги
билан
бир-бирига мослашиши
щисобига
оширади (СД
РАМ щозир 200 МГс
частоталаргача
ишлаши мумкин).
Бу хотирада
=ийматларга мурожаат
=илиш ва=ти МП
нинг ички
тактли
частотасига
бо\ли=дир ва 6 10
нс га етади,
=ийматларни
просессорхотира
быйича максимал
узатиш
тезлиги 528 Мбайт/с
(!) (ща=и=атда
просессоркеш хотира
быйича
узатиш
тезлигига
тенг). СД РАМ
хотираси ШК
нинг унумдорлигини
умумий 25 %
кыпайтиради
ва айни=са
жонли
видеографикаларни
кыриб чи=ишда
ва уч ылчамли
графика
билан
ишлашда
=улайдир.
Аслида таъкидлаш
керакки,
охирги ра=ам
ШК кеш-хотирасиз
ишлашга
хосдир
кучли кеш
бор былганда
унумдорликдаги
юту= бир неча
фоизларни
ташкил етиши
мумкин.
Хотиранинг
бу турларини
умумий
=ыллашни
Интел 430 ТХ, ВИА
Аполло 580 ва
уларга ыхшаш
бош платадаги
микросхемалар
тыплани амалга
оширади (баъзида
жаргонда
уларни
Тритон 3 деб
аташади).
Доимий еслаб =олиш
=урилмаси (ДЕКД) щам бош
платада
ырнатилган модуллар
(кассеталар)
асосида
=урилади ва
ушбу ызгармайдиган
ахборотларни
са=лаш учун
ишлатилади:
операсион
тизимнинг
юкловчи
дастурлари,
компютер
=урилмаларининг
тестлаш
дастурлари
ва киритиш-чи=ариш
базавий тизимининг
(БИОС) бази
драйверлари
ва б. ДЕ==
дан фа=ат маълумотларни
ы=иш мумкин, ДЕ== га маълумотни
ёзиш ЭЩМ дан
таш=арида
лаборатория
шароитларида
бажарилади. ДЕ== нинг модуллари
ва
кассеталари,
одатда, бир
неча юз
килобайтдан
ортмайдиган
си\имга ега.
ДЕ==, енергияга
бо\лик, былмаган
еслаб =олиш
=урилмасидир.
Изох,. Кейинги
йилларда баъзи
ШК ларда ярим
доимий, =айта дастурланадиган
еслаб =олувчи
=урилмалар
Флаш-хотира
ишлатила
бошланди. Флаш-хотиранинг
модуллари
ёки
карталари
ту\ридан
ты\ри бош плата
разъёмларига
ырнатилиши мумкин
ва =уйидаги
параметрларга
ега: си\им 32
Кбайтдан 15 Мбайтгача;
ы=иш быйича мурожаат
=илиш ва=ти 0,06 мкс;
бир байтни
ёзиш ва=ти
тахминан 10 мкс;
Флаш-хотира енергияга
бо\ли= былмаган
еслаб =олиш
=урилмасидир.
Маълумотни
=айта ёзиш
учун
Флаш-хотиранинг
махсус
киришига
дастурлаш
кучланишини
бериш керак (12
В), бу маълумотнинг
тасодифий
ычиб кетиш имкониятининг
олдини олади.
Флаш-хотирани
=айта
дастурлашни
бевосита
дискетадан
ёки ШК
клавиатурасидан
махсус
назоратчи
бор былганда
ёки ШК га уланадиган
таш=и
дастурлагич
ор=али
бажариш мумкин.
Флаш-хотира
жуда тез
щаракат
=иладиган, ихчам,
алтернатив МДЙ
еслаб =олиш
=урилмаларини
«=атти= жисмли
дискларни»
яратиш учун
щам, БИОС
дастурларини
са=лайдиган ДЕ==, ни алмаштириш
учун щам жуда
=улай былиб, у
ШК ни модернизасия
=илишда бу
дастурларни
«ты\ридан
ты\ри
дискетадан»
янгилаш ва
янгиро=
версияларга
алмаштириш имконини
беради.
Тузулиш
жищатдан асосий
хотира щар
бири 1 байт
си\имга ега
былган миллионлаб
алощида
хотира
ячейкаларидан
ташкил
топади. ШК
лар асосий
хотирасининг
умумий си\ими
1 Мбайтдан 128 Мбайт
орали=да
былади. ТеЕ==, си\ими ДЕ==, си\имидан
бир-икки
тартиб
ю=оридир: ДЕ==, 64,128, (камро= 256)
Кбайтни банд етади, =олган
си\им бу ТеЕ==, дир.
Хотиранинг
щар бир
ячейкаси
ызининг
ягона
адресига
(=олган щаммасидан
фар=
=иладиган) егадир.
Асосий
хотира ТеЕ== ва ДЕ==,
учун умумий
адрес
кенглигига егадир.
Адрес
кенглиги
асосий
хотиранинг
бевосита
адресланадиган
ячейкаларини
имкон борича максимал
сонини
белгилайди.
Адрес
кенглиги адресли
шиналар
разрядлилигига
бо\ли=дир, негаки
турли
адресларнинг
максимал
сони иккилик
сонларнинг
щар хиллиги
билан
ани=ланиб, бу
сонларни п та
разряд билан
тасвирлаш мумкин,
яъни адрес
кенглиги 2п га
тенг, бу ерда
я адрес
разрядлилиги.
ШК да асос
=илиб
узунлиги
быйича машина
сызи
ылчанига
тенг былган
16-разрядли адресли
код олинган.
16-разрядли
адрес коди бор
былганда
бевосита
жани 216=65536=64К (К=1024)
хотира
ячейкасини
адреслаш мумкин.
Мана шу сегмент
деб аталувчи
64 килобайтли
хотира майдони
АХ манти=ий
структурасининг
асосидир. Таъкидлаш
керакки, щимоя
=илинган
режимда сегмент
ылчани
бош=ача ва 64
Кбайтдан бирмунча
кып былиши мумкин.
Замонавий ШК
лар (оддий маиший
компютерлардан
таш=ари) си\ими
1 Мбайтдан
сезиларли
катта былган
асосий
хотирага ега: 1 Мбайт
си\имли
хотира АХ
нинг яна
битта мущим
структурали
ташкил етувчисидир
уни бевосита
адресланадиган
хотира деб
атайниз (у
фа=ат ща=и=ий
режим учун
тегишлидир).
1 М = 220 = 1048576 та
бевосита
адресланадиган
хотира ячейкаларини
адреслаш
учун 20
разрядли код
керакдир, уни
ШК да
АХ
ячейкаси
адресларини
структурлашнинг
махсус
услубларини
ишлатиб олиш мумкин.
Абсолют
(тыли=, физик)
адрес (Аабс)
бир нечта
ташкил етувчилар
йи\индиси
кыринишида
шаклланиб, бу
ташкил етувчилардан
кыпро=
ишлатиладиганлари
сегмент
адреси ва
силжиш
адресидир.
Сегмент
адреси (Асегм) бу 64
килобайтли майдоннинг
бошлангач
адреси былиб,
унинг ичида
адресланадиган
ячейка
жойлашади.
Силжиш
адреси (Асил) сегмент
ичидаги
нисбий 16
разрядли
адресдир.
Асегм
20 разрядли
былиши керак,
лекин агар Асегм
албатта
параграфга
каррали
(охирги 4
разрядда
ноллар
былиши керак)
былиш
кераклиги шартини
=абул =илинса,
у щолда бу
адресни 16 марта
ортгирилган
16 разрядли
код билан
ани=лаш мумкин,
бу унинг ынг
тарафига 4 та
нол кышиш ва
шундай =илиб,
уни
20-разрядли кодга
айлантириш
билан
тенгдир [4]. Яъни
шартли
равишда
бундай ёзиш мумкин:
Дастурчилар
баъзида яна
силжиш
адресининг
иккита
ташкил етувчисини:
база адреси
ва индекс
адресини ишлатадилар.
ШК учун
бевосита адресланадиган
хотирани стандарт
та=симлаш хосдир,
яъни АХ нинг 1 мегабайтли
сохасини ТеЕ==, ва ДЕ==,
ыртасида ва
функсионал мылжалланган
ахборот
ыртасида
та=симланади.
Асосий
хотира мурожаат
=илиш ва
адреслаш
усулларига мос
равишда
бир-бирини
алощида, баъзида
=исман ёки
тыли= тысиб
=ыядиган
сощоларга
былинади,
улар умумий
=абул
=илинган номларга
егадир.
Хусусан, масалан,
16 Мбайт умумий
си\имли ШК
асосий
хотирасининг
йириклашган манти=ий
структураси
тасвирланган.
Енг аввало компютернинг
асосий хотираси
иккита манти=ий
сохага
былинади: 0
дан 1024 К 1 гача
адресли 1024К та
биринчи
ячейкаларни
банд =илувчи бевосита
адресланадиган
хотира ва
ячейкаларига
махсус
дастур-драйверларни
ишлатганда
ёки микропросессорни
щимояланган
ишлаш режимида
мурожаат =илиш
имконияти
бор былган кенгайтирилган
хотира.
Драйвер махсус
дастур былиб,
у хотира ва ЭЩМ таш=и =урилмаларининг
ишини
бош=аради ва МП,
АХ ва ЭЩМ нинг таш=и
=урилмалари
орасидаги
ахборот алмашинувини
ташкил етади.
Стандарт
хотира (СМА
Сонрентионал
Меморй Ареа)
деб О дан 640
Кбайтгача
орали=даги бевосита
адресланадиган
хотирага
айтилади.
64 К
дан 1024 К гача
адреслар
диапазонидаги
бевосита
адресланадиган
хотира ю=ори
хотира (УМА
Уппер Меморй
Ареа) деб
аталади.
Ю=ори хотира
дисплеи (видеохотира)
ва доимий еслаб =олиш
=урилмаси
хотираси
учун резерв
=илиб
=ыйилган. Лекин
одатда ю=ори
хотирада быш
участкалар
хотирани
бош=ариш
дастурлари
ёрдамида
(драйверлар)
умумий
вазифали
тезкор
хотира
сифатида
ишлатилиши мумкин
былган
«ойналар»
=олади.
Кенгайтирилган
хотира бу 1024 К ва
ундан ю=ори
адресли
хотирадир.
Бу хотирага мурожаат
=илишнинг
икки асосий
усули мавжуд:
ХМС
спесификасияси
(у щолда
бу хотирани ХМА
ехтендед Меморй
Ареа деб
аталади)
быйича;
ЕМС
спесификасияси
быйича
(хотирани ЕМ
Ехпандед Меморй
деб аталади).
ХМС (Ехтендед
меморй
Спесифисатион)
спесификасиясига
мувофик кенгайтирилган
хотирага мурожаат
=илиш махсус
драйверларни
(масалан, ЩИМЕМ.ЕХЕ
- Щигщ Меморй Манагер)
ишлатиб,
керак былганда
ХМА нинг
алощида майдонларини
ю=ори хотиранинг
(УМА) быш
сощоларига
жынатиш нули
билан ташкил етилади. Бу
хотирани баъзида
=ышимча
хотира деб
аталади.
ЕМС (Ехпандед
Меморй
Спесифисатион)
спесификасияси
анча
илгариги
щисобланади.
Бу
спесификасияга
мувофи= мурожаат
=илиш жынатиш
ёъли билан емас, балки
керак былганда
Ехпандед Меморй
нинг алощида майдонларини
ю=ори хотиранинг
быш
сощоларида
акс еттириш
ёъли билан амалга
оширилади.
Акс еттириш
ЕМА майдонлари
адресларини
УМА нинг быш
«ойначаларига»
динамик
жойлаштириш
ёъли билан ташкил
етилади; бунда
УМА ойнасида
=айта ишланаётган
ахборот емас, балки
шу ахборотга мурожаат
=илишни таъминлайдиган
фа=ат
адреслар
са=ланади.
ЕМС
спесификасияси
быйича
ташкил етиладиган
хотира акс еттириладиган
номини олган,
шунинг учун Ехпандед
Меморй (ЕМ)
сыз бирикмасини
баъзида акс еттирадиган хотира деб таржима
=илинади (
гарчи Ехпандед
атамаси Ехтендед
атамасига
ыхшашдир ва ани=ро=
=илиб кенгайтирилган,
катталаштирилган
каби таржима
=илинади ). Акс етгирилган
хотирани
ташкил етиш
учун ЕММ.ЕХЕ
драйверидан
(Ехпандед Меморй
Манагер)
фойдаланиш
лозим. Акс еттирадиган
хотира жуда
щам секин
щаракат
=илади ва шунинг
учун сёкин-аста
Ехтендед Меморй
га ырнини
бышатиб бермо=да.
Кенгайтирилган
хотира асосан
=ийматларни
ва ОТ ни баъзи
дастурларини
са=лаш учун
ишлатилиши мумкин.
Кыпинча кенгайтирилган
хотирани виртуал
(електрон) дискларни
ташкил етиш учун
ишлатилади.
Хотиранинг 1024
К дан 1087 К гача
адресли унча
катта былмаган
64 килобайтли
сохаси бундан
мустаснодир (ю=ори
хотира деб
аталади, баъзида
уни катта
хотира
дейилади; НМА
Щигщ Меморй
Ареа), масалан,
у бевосита
драйверни
ишлатишда щам
адресланиши мумкин.
НМА
исталган маълумотни,
шу жумладан
фойдаланувчи
дастурларини
са=лаш учун
ишлатилиши мумкин.
Изощ. Замонавий
ШК ларда
виртуал
адреслаш режими
(Виртуал
тасаввур
=иладиган,
туюладиган) мавжуддир.
Виртуал
адреслаш
катта си\имли
АХ бор былганда
ёки виртуал
хотирани
ташкил етишда
ШК нинг адрес
кенглигини
ошириш учун
ишлатилиб, унда
АХ билан бир
=аторда таш=и
хотиранинг
(одатда
дискли) бир
=исми щам
ишга
туширилади.
Виртуал
адреслашда
абсолют
адрес Аа6сни
шакллантиришда
Асеганинг
бошлан\ич
адреси ырнига
кып разрядли
адресли код
=атнашиб, бу
код [4]
адабиётда
келтирилган махсус
жадваллардан
ы=илади.