ШКнинг
АСОСИЙ ТАШ+И +УРИЛМАЛАРИ
Клавиатура
Клавиатура
фойдаланувчи
учун мущим
=урилма былиб,
унинг ёрдамида
ШК га =ийматлар,
буйру=лар ва бош=ариш
тасирлари киритилади.
Клавишаларга
лотин ва рус
алфавита
щарфлари: ынли
ра=амлар; математик,
график ва махсус
хизмат белгилари;
тиниш белгилари;
баъзи буйру=лар,
жадваллар номлари
ва б. белгиланган.
ШК
типига бо\ли=
равишда клавишаларнинг
вазифалари, уларнинг
белгиланиши ва
жойлашиши ызгариб
туриши мумкин.
Клавиатура
кыпинча 101 клавишага
ега, лекин щоли
щам 84 клавишали
ески клавиатура
ва янги Windows
системасида
ишлатиш учун
=улай 104 клавишали
клавиатура
щам учраб
туради. Созланган
(ичига =урилган)
Трекбол
типидаги (ТраскБалл)
манипуляторли
ва б. клавиатуралар
бор; Дата Щанд
Сйстем нинг
тежамли, =ыл
щаракатини
=ис=артирувчи
5 клавишали клавиатурани
ишлаб чи==анлиги
ты\рисидаги ахбороти
пайдо былди:
унда щарф ва
ра=амларни киритиш
учун 4та клавиша
ва 1та манипулятор
клавишаси бор.
Щар бир клавиша
5 та щаракат ёъналишига
ега: чапга, ынгга,
олдинга,
ор=ага ва
пастга. Ишлашда
=ыл панжаси махсус
чу=урликда
ётади, клавишаларни
еса фа=ат бармо=
учлари бош=аради.
ИБМ
ПС ШК нинг
рус алфавити
учун типик мослаштирилган
клавиатураси
101 та клавишага
ега ва у 44-расмда
кырсатилган.
Барча клавишаларни
=уйидаги
гУРЫщларга былиш
мумкин:
Щарф-ра=амли
клавишалар, улар
ра=амларни ва
матнларни киритиш
учун мылжалланган;
Курсорни
бош=ариш клавишалари,
бу
гУРЫщдаги клавишалар
сонли =ийматларни
киритиш екранда
матнни кыриб
чи=иш ва тахрирлаш
учун ишлатилиши
мумкин;
Махсус
бош=арувчи клавишалар:
регистрларни
=айта улаш,
дастур ишини
ызиш, екрандаги
нарсаларни босишга
чи=ариш, ШК нинг
ОТ сини =айта
юклаш ва б.;
функсионал
клавишалар, улар
сервис
дастурларида
бош=арувчи, клавишалар
сифатида кенг
ишлатилади.
Щарф-ра=амли
клавишалар клавиатуранинг
марказий =исмини
егаллайди.
Клавишалардаги
щарфлар ва
ра=амларнинг жойлашиши
уларнинг ёзув
машинкасидаги
жойлашишига мос
келади. Лотин
щарфлари клавиатурада
щарфли клавиатуранинг
ю=ори =исмидаги
биринчи олтита
щарф кетма-кетлиги
быйича номланган
=WЕРТЙ
стандарти быйича
жойлашган.
Рус алфавити
учун
щарф-ра=амли клавишаларнинг
жойлашиши
рус шрифтли ёзув
машинкаларидаги
клавишаларнинг
жойлашишига мос
келади (ЙСУКЕН
стандарти
щарфли клавиатуранинг
ю=ори
=аторидаги биринчи
олтита щарф).
Клавиатурадан
рус щарфларини
киритишни танинлаш
учун мос драйвер
керак, у олдиндан
тезкор хотирага
юкланган былиши
ва унда доимо
=олиши керак.
Клавиатурани
рус щарфларини
(кириллиса белгиларини)
киритиш режимига
=айта улаш ва лотин
щарфларини киритишга
=айта ытиш битга
ёки иккита махсус
клавишаларни
босиш билан амалга
оширилади: бу
турли драйверлар
учун турлича,
лекин кыпинча
Стрл ёки Шифт
дир.
Щарф-ра=амли
клавишлар
учун регистр
тушунчаси, яъни
уларни ишлатиш
режими тушунчаси
мавжуд.
Икки жуфт
регистрлар бор:
ю=ори/пастки ва
лотинча/русча.
Ю=ори
регистрда бош
щарфлар, пасткида
еса кичик
щарфлар киритилади
щамда мос равишда
клавишани
ю=ориги ва
пастки =исмларида
жойлаштирилган
махсус белгилар
ва ра=амлар
щам киритилади.
Русча
регистрда кириллиса
белгилари, лотинчада
еса лотин белгилари
киритилади. Регистрлар
турли бирикмаларда
ишлатилиши мумкин,
масалан,
ю=ориги лотинча,
пастки русча ва
ш.ы.
Пастки/ю=ориги
режимни танлаш
Сапс Лоск (Сапиталс
Лоск босма
щарфларни
=айд =илиш) ва
Шифт (Шифт
суриш, алмаштириш)
клавишалари
ёрдамида амалга
оширилади. Сапс
Лоск клавишаси
бош ёки кичик
щарфларни киритиш
режимини мустахкамлайди.
Бош щарфлар
(«ю=ориги») режимида
клавишали панелнинг
ю=ориги унг
=исмидаги Сапс
Лоск =айд =илиш
лампаси
ёришади. Шифт
клавишаси клавиатура
режимини, у босилиб
тургунга
=адар, =арама-=аршисига
ызгартиради. Спасе
клавишаси белгилар
=аторига пробелни
быш жойни киритади.
Курсорни бош=ариш
клавишалари клавиатура
панелининг ынг
=исмида жойлашган.
Ишлаш =улай былиши
учун улар такрорланган
ва учта
гУРЫщдан ташкил
топган:
ра=амли
клавиатура;
матнни
екранда кыриб
чи=иш ва уни
тахрирлаш клавишалари;
курсорни
бош=ариш клавишалари.
Кичик
ра=амли клавиатура
клавишалари
икки режимда
ишлатилиши мумкин:
курсорни
бош=ариш режими;
ра=амлар,
математик амаллар
белгилари ва ну=тани
киритиш режими.
Режимни
танлаш Нум Лоск
(Нумбер Лоск
ра=амни =айд =илиш)
ва Шифт клавишалари
ёрдамида амалга
оширилади. Нум
Лоск ра=амларни
киритиш режимини
мустахкамлайди,
Шифт еса, у босилиб
тургунга
=адар, клавиатура
режимини =арама-=аршисига
ызгартиради.
Ра=амлар,
математик
белгилар ва ну=тани
киритиш режимида
клавиша панелининг
ю=ориги ынг
=исмидаги Нум
Лоск =айд =илиш
лампаси
ёришади, клавишалар
=уйидаги маънога
ега:
Курсорни
бош=ариш (клавиатурадан
бош=ариладиган
курсор белгича
(одатда бу
тор милт-милт
=иладиган
ты\ри тыртбурчак
ёки =алин чизи=)
былиб, у дисплей
екранида щолатни
кырсатади ва бу
щолатда екранга
навбатдаги
чи=арилаётган
белги акс етгирилади)
режимида клавишаларнинг
вазифаси:
Махсус
бош=арувчи клавишалар
(уларни яна хизматчи
деб щам аталади)
алфавит-ра=амли
клавишалар
гУРЫщи
атрофида жойлашган.
Клавишаларни
баъзи бир мухим
махсус бирикмалари
(клавишалар бир
ва=тнинг ызида
босилади):
Клавиша
|
Вазифаси
|
Стрл=Алт=Дел
|
ДОС
ни =айта юклаш
|
Стрл=Бреак
|
Бажарилаётган
дастурнинг
ишини тыхтатиш |
Стрл=С
|
Бажарилаётган
дастурнинг
ишини тыхтатиш |
Стрл=Нум
Лоск |
Дастурнинг
бажарилишини
тыхтатиб
туриш |
Стрл=С |
Дастурнинг
бажарилишини
тыхтатиб
туриш |
Р1Р12
функтсионал клавишалари
клавиатуранинг
ю=ори =исмида жойлашган.
Бу клавишалар
турли хил махсус
ишлар учун мылжалланган;
улар дастурлаштирилади
ва щар бир
дастур махсулоти
учун ызининг вазифасига
ега былади (баъзи
бир махсус клавишалар
щам дастурлаштирилиши
мумкин).
Кыпчилик
дастурларда бундай
=абул =илинган:
Ф1 клавишаси (Щелп
ёрдам клавишаси)
айтиб беришни
ча=ириш билан
бо\ланган. Дастурга
киришда Ф1 буйича
дастур иш вариантларининг
=ис=а ёзма баёни
ва
дастурдаги
функтсионал клавишалар
вазифасининг
умумий айтиб берилиши
чи=арилади. Дастур
билан ишлашда
Ф1 быйича контекстга
бо\ли= айтиб бериш
чи=арилади, яъни
дастур томонидан
хозирги ва=тда
амалга оширилаётган
режим быйича,
вазифа быйича
айтиб бериш
чи=арилади.
Профессионал
ШК ларда клавиатура
блоки тузилиш
жищатдан автоном
бажарилган ва
клавиатурадан
таш=ари буферли
хотира ва бош=ариш
схемасидан
ташкил топган
клавиатура назоратчисини
ыз ичига олади.
У асосий платага
4 та симли интерфейс
ёрдамида уланади
(интерфейс линиялари
мос равишда
тактли импульсларни,
=ийматларни, =5 Б
манба кучланишини
ва нолни узатиш
учун ишлатилади).
Екзотик клавиатуралардан
=уйидагиларни
таъкидлаб
утиш керак:
симсиз
клавиатура, у
хона быйича
еркин щаракатланиш
ва компьютерда
исталган =улай
жойда, щатто
диванда ётган
щолда ишлаш имконини
беради;
егилувчан
резинали клавиатура,
чиройли турли
хил рангли у
шов=инсиз,
ишончли (турли
хил механик ва
кимёвий таъсирларга
муваффа=иятли
=аршилик кырсатади),
шунчалик ингичкаки,
уни тсилиндр
шаклида ураш мумкин;
телекоммуникатсией
тизимлар елементлари
бор былган кып
функтсионалли
клавиатуралар
ва б.
Клавиатура
назоратчиси =уйидагиларни
амалга
оширади:
клавишалар
щолатларини
сканерлаш (
сыро=лаш );
МП томонидан
клавиатурани
икки =ышни
сыро=лаш
орасидаги тенг
ва=тга 20
тагача клавишанинг
алохида кодларини
буферлаш (вактинча
еслаб колиш );
дастурлаштириладиган
тизимли жадваллар
ёрдамида (клавиатура
драйвери) клавишаларни
босиш кодларини
(ССАН-кодлар)
АССИИ кодларига
узгартириш;
ШКни уланганда
клавиатурани
тестлаш (ишга
лаё=атлилигини
текшириш).
Клавишани
босганда ва
=ыйиб юборилганда
клавиатура назоратчисининг
буферли хотирасига
байтнинг
еттинчи битига
босиш ва =ыйиб
юбориш коди (мос
равишда 0 ва 1) ва
байтнинг =олган
7 та битига клавишанинг
номери ёки унинг
ССАН-коди келади.
Буферли хотирага
исталган маълумот
келганда, клавиатура
томонидан юзага
келтириладиган
аппаратли узишга
сыро= юборилади.
Узилиш бажарилганда
ССАН-коди АССИИ
кодига айлантирилади
ва иккала код
(ССАН-код ва
АССИИ-код) машина
ТеЕ==, сининг мос
майдонларига
юборилади, бунда
=ыйиб юбориш коди
бор булганда,
навбатдаги клавишани
босиш вактида
=олган щамма клавишалар
=ыйиб юборилганлиги
текширилади (бу
Шифт, Стрл ва
Алт клавишалари
билан биргаликда
ишлашни ташкил
етиш учун керак).
Клавиатура
назоратчиси клавишали
амални автоматик
такрорлашни щам
ташкил етади:
агар клавиша
0,5 с дан орти=ро= босилса,
у щолда доимий
орали=лар
ор=али клавишаларни
босишни такрорий
кодлари шундай
юзага келтириладики,
худди клавиша
=айтадан босилгандек
былади.
Изощ.
Щар =андай АССИИ-код
клавитурадан
кичик ра=амли
клавитурада
(44-расм ынгда)
иынлик кодни
териш ёъли билан
киритилиши
мумкин, бу ЫНЛИК
код УН олтилик
АССИИ-кодига
тенг ва Алт клавишасини
бир ва=тнинг
ызида (ва
териш ва=тида
ушлаб туриш билан)
босиш билан киритилади.
Шундай =илиб,
АССИИ-кодлар жадвалида
кырсатилган
(18-жадвал) исталган
бош=ариш белгисини
ва псевдографика
белгисини
дисплей екранига щам,
ШК га щам киритиш
мумкин. Масалан,
белгини киритиш
учун Алт клавишани
босилган щолатда
ушлаб туриш ва
25 сонини
териш керак, клавишаларни
=уйиб юборилгандан
кейин екранга
белги чи=арилади.