СКАНЕРЛАР

 

    Сканер бу маълумотларни =о\озли щужжатдан бевосита ЭЩМ га киритиш =урилмасидир. Матнлар, схемалар, расмлар, графиклар, фотографиялар ва бош=а график ахборотни киритиш мумкин. Сканер нусха кычириш аппаратига ыхшаб =о\озли щужжатнинг тасвири нусхасини =о\озда емас, балки електрон кыринишда яратади — тасвирнинг електрон нусхаси яратилади.

    Сканерлар щужжатларни =айта ишлаш електрон тизимининг мухим бы\ини ва исталган «електрон стол» нинг керакли елементидир. Ыз фаолиятининг натижаларини файлларга ёзиб ва маълумотни ко\озли щужжатлардан ШК га образларни автоматик англаш тизими ор=али сканер ёрдамида киритиб, =о\озсиз иш юритиш тизимини яратишга амалий =адам =ыйиш мумкин.

    Сканерлар жуда хилма-хилдир ва уларни бир =атор белгилари быйича таснифлаш мумкин. Сканерлар о=-=ора ва рангли былади.

    О=-=ора сканерлар штрихли ва нимрангли тасвирларни ы=иши мумкин. Штрихли тасвирлар ним рангларни, ёки бош=ача айтганда, =ыл ранг даражаларини узатмайди. Ним рангли тасвирлар =ыл рангнинг 16, 64 ёки 256 даражаларини англаш ва узатиш имконини беради.

    Рангли сканерлар о=-=ора ва рангли асл нушолар (оригиналлар) билан ишлайди. Биринчи щолатда улар щам штрихли, щам ним рангли тасвирларни ы=иш учун ишлатилиши мумкин.

    Рангли сканерларда рангли РГБ (Ред-Греен-Блуе) модул ишлатилади: сканерланадиган тасвир айланадиган РГБ ёру\лик филтри ёки кетма-кет ёндириладиган учта рангли чиро=лар ор=али ёритилади; щар бир асосий рангга мос сигнал алощида =айта ишланади.

Узатиладиган ранглар сони 256 тадан 65536 тагача (Щигщ Солор стандарти) ва хатто 16,8 миллионтагача (Труе Солор стандарти) тебраниши мумкин.

    Сканерларнинг ытказиш =обилияти тасвирнинг бир дюймдаги ажратиладиган ну=талар ми=дори билан ылчанади ва 75 дан 1600 дпи гача (дот пер инч) былади.

    Конструктив жищатдан сканерлар дастаки ва столли былади.

    Столли сканерлар, ыз навбатида планшетли, роликли ва проексион былади.

    Шаффоф ташувчилардан тасвирни ы=ийдиган слайд-сканерлар алощида ажралиб туради. 

Сканерларнинг типлари 

    Дастаки Сканерларнинг тузулиши жуда оддийдир: улар =ыл билан тасвир быйлаб силжитилади. Улар ёрдамида бир марта ытишда тасвир сатрларининг озгина ми=дори киритилади (уларнинг =амраб олиши одатда 105 мм дан ошмайди). Дастаки сканерларда =айд =илувчи чиро= былиб, у сканерлашнинг рухсат етиладиган тезлиги ошганлигини операторга билдириб туради. Бу сканерлар кичик ылчамли ва паст нархдадир. Сканерлаш тезлиги 5—50 мм/с (ытказиш =обилиятига бо\ли=).

    Масалан, Мустек ГС-400Л — о=-=ора ним рангли, СГ-8400Т—рангли.

    Планшетли сканерлар енг кып тар=алган; уларда сканерловчи каллак асл нусхага нисбатан автоматик силжийди; улар щам вара=ли, щам рисолаланган (брошюраланган) щужжатларни (китобларни) сканерлаш имконини беради. Сканерлаш тезлиги: бир бетга (А4 Ылчамли) 2—10 секунд.

    Масалан, рангли сканерлар: Мустек Парагон 1200, Епсон ЕС 1200, ЩП Ссан Жет 5 С ва Р, ЩП Ссан Жет 11СХ.

    Катта форматдаги щужжатлар билан ишлайдиган сканерлар орасида Агфа фирмасининг оммавий сканерларини, масалан, Агфа Аргус ИИ ни кырсатиб ытиш керак, у 600 х 1200 дпи физик ытказиш =обилиятига (Ултра Виеw 2400х2400 дпи интерполясияловчи технологияни ишлатгандаги манти=ий ытказиш) ега, 4096 ранг тусларини узатади, тасвирни 7—9 марта масштаблайди.

    Роликли сканерлар енг автоматлаштирилгандир; уларда асл нусха сканерловчи каллакка нисбатан автоматик силжийди, кыпинча щужжатлар автоматик берилади, лекин сканерланадиган щужжатлар фа=ат вара=ли.

    Мисол: Мустек СФ-63 сканери, тезлиги бир бетга 10 секунд.

    Проексией сканерлар таш=и кыринишдан фотокатталаштиргични еслатади,лекин пастда сканерланадиган щужжат ётади, ю=орида еса сканерловчи каллак жойлашади. Сканер малумотли щужжатни оптик ёъл билан сканерлайди ва олинган маълумотни файл кыринишда компютер хотирасига киритади.

    Слайд-сканерлар щам тузулиш жищатдан турлича былади: планшетли, барабанли, проексией ва б. Шаффоф асл нусха 35 мм дан 300 мм гача чизи=ли ылчамли ты\ри тыртбурчак томонлари кыринишига ега. Тавсифлари быйича слайд-сканерлар енг ю=ори сифатлидир: уларнинг ытказиш =обилияти одатда 2000 дан 5000 дпи гача орали=да ётади.

    Масалан, барабанли сканерлар, уларда тахминан 200х300 мм ли шаффоф асл нусха (слайд) айланадиган барабанга мащкамланади. Щоwтек Ссан Мастер сканерида ытказиш =обилияти 4000 дпи, Ссан Виеw СсанМате Магис сканерида 4096 та тусни узатишда ытказиш =обилияти 2000 дпи. Енг катта ытказиш =обилиятига кичик ылчамли слайдлар (томони 120 мм гача) билан ишлайдиган сканерлар ега. Сситех Леаф Ссан 45 сканерида 64500 та тусни узатишда ытказиш =обилияти 5080 дпи га тенг. 

График ахборотни ШКларда тасвирлаш форматлари 

    График ахборотни компютер файлларида тасвирлашнинг иккита формати: растрли ва векторли форматлар мавжуд.

    Растрли форматда график тасвир ну=талар тыпланининг на=шинкор термаси кыринишида (ноллар ва бирлар) файлда еслаб =олинади, бу тыплам ну=талари тасвирнинг дисплей екранида акс етишининг пикселларига мос келади. Машина хотирасида сканер билан яратилаётган файл растрли форматга (битли карта деб аталадиган) ега. Бу файлни стандарт матнли ва график просессорлар билан тахрир =илиш имконияти ёъ=, негаки бу просессорлар ахборотни на=шинкор тасвирлаш билан ишлай олмайди.

    Векторли форматда ахборот шрифтлар, белгилар кодлари, хат боши ва ш.ы. тавсифлари билан идентификасияланади.

Векторли форматларнинг растрли форматдан асосий фар=ини бундай мисолда кырсатиш мумкин: векторли форматда айлана радиуси, ыз марказининг координатаси, чизи= =алинлиги ва тили билан идентификасияланади, растрли форматда еса айланани геометрик шакллантирувчи ну=таларнинг оддийгина кетма-кет =аторлари са=ланади.

    Яна шуни щисобга олиш керакки, битли карта ызининг са=ланиши учун катта хотира си\имини талаб етади. Демак, ытказиш =обилияти миллиметрга 10 та ну=тали ва ним рангларни узатмайдиган (штрихли тасвир) А4 форматли (204х297 мм) щужжат 1 варапшинг битли картаси хотиранинг 1 Мбайтдан орти=ро\ини банд =илади, шуни ызи еса =ыл рангнинг 16 та тусини амалга оширишда 4 Мбайтни, рангли ю=ори сифатли тасвирни (Щигщ Солор стандарти — 65536 та ранглар) — 16 Мбайтни банд =илади. Бош=ача айтганда, Труе Солор стандартини ишлатганда ва ытказиш =обилияти миллиметрга 50 та ну=та былганда, хаттоки битта битли картани са=лаш учун МДЙ нинг си\ими етмаслиги мумкин.

    Битли картани са=лаш учун керак быладиган хотира си\имини =ис=артириш ма=садида ахборотни си=ишнинг (зичлигининг) турли усуллари ишлатилади. Енг кып тар=алган бинарли растрли си=иш Гроуп 4 формати маълумотларни 40:1 гача си=иш коеффисиентини беради (=ийматларнинг ичида бор нарсасига бо\ли= равишда). Бош=а ишлатиладиган си=иш форматлари: Гроуп 3, СУФФ (Сомпрессед Таггед Имаге Филе Формат), МПЕГ, САЛС, БМП, ГИФ ва б. (битли карталар файллари =ис=артма сызга мос келган =ис=артмага ега былади).

    Си=иштирилмаган форматлар: Унсомпрессед ТИФФ, ПСХ, РЛС ва б.

    Сканерни образларни анлаш тизимларини дастурлари билан, масалан ОСР (Оптисал Чарастер Ресогнитион) типидаги дастурлар билан биргаликда ишлатиш енг афзал щисобланади. ОСР тизими сканер билан щужжатдан ы=илган белгиларнинг (щарфлар ва ра=амлар) битли (на=шинкор) контурларини англайди ва уларни матнли тахрирчилар учун =улай векторли форматга айлантириб, АССИИ кодлари билан кодлайди.

    Баъзи ОСР тизимларини олдиндан англашга ы=итиш керак — сканер хотирасига англанадиган белгиларни ва уларга мос келган кодларнинг андазаларини ва тимсолларини киритиш керак. Турли алфавитларда (масалан, лотинча (инглизча) ва русча-кириллиса) ва шрифтларнинг турли гарнитурида (ёзилиш усуллари) ёзилиши быйича мос келадиган щарфларни англашда =ийинчиликлар пайдо былади. Лекин кыпчилик тизимлар ы=итишни талаб етмайди: уларнинг хотирасига олдиндан англанадиган белгилар жойлаштирилган. Масалан, енг яхши ОСР лардан бири — ТИГЕР 2.0 дастурли пакети 30 та турли гарнитурининг тимсолини ыз ичига олади, инглиз ва рус щарфларини англаш учун еса ичига созланган електрон лу\атлар ишлатилади.

    Кейинги йилларда Омнифонт типидаги образларни англаш интеллектуал дастурлари пайдо былди, у белгиларни ну=талар быйича емас, балки белгиларни щар бири учун тавсифли былган шахсий топология быйича англайди. Образларни англаш тизими мавжуд былганда матн енди ШК хотирасига битли карта кыринишида емас, балки кодлар кыринишида ёзилади ва уни оддий матн мущаррирлари билан тахрир =илиш мумкин.

Файлларни растрли форматда =уйидаги щолатларда са=лаш мумкин, агар:

• щужжатлар ва уларга мос келган файллар уларни ишлатиш жараёнида тахрир кил инмаслиги керак;

• щужжат асл нусханинг факсимил нусхаси кыринишида са=ланиши керак (фотографиялар, расмлар, имзоланган щужжатлар ва ш.ы.);

• кып сонли улкан файлларни (1—20 Мбайт) са=лаш ва кыриб чи=иш учун техник имкониятлар мавжуд.

    Сканер ШК нинг кетма-кет портига уланади.

    Сканер билан ишлаш учун ШК махсус драйверга, имкони былса, ТWАИН стандартига мос келувчи драйверга ега былиши керак. Бу щолда кып сонли ТWАИН билан мос келадиган сканерлар билан ишлаш ва ТWАИН стандартини =ыллайдиган файлларни =айта ишловчи дастурлар билан ишлаш имкони бор, масалан, кенг тар=алган Сорел Драw, Адобе Пщотошоп, МахМате, Пистуре Публишер, Пщото Финиш ва б. дастурлар.

    Кыпчилик драйверлар СССИ локал компютер интерфейси билан ишлашга мылжалланган.

    Сканерни танлащша щисобга олинадиган асосий омиллар:

• сканерланиши керак былган щужжатларнинг ылчани, ранглилиги ва шакли (вара=ди, рисолаланган ва б.) сканер имкониятларига мос келиши керак;

• сканернинг ытказиш =обилияти щужжатларнинг ю=ори сифатли =атти= нусхасини уларнинг електрон образлари быйича таъминлаши керак;

• сканер унумдорлиги олинаётган тасвирнинг яро=ли сифатини таъминлайдиган даражасида етарлича ю=ори былиши керак;

• агар електрон щужжат ылчамлари щисоблашларни амалга ошириш учун асос былиб хизмат =илса, асл нусхага нисбатан олинаётган електрон тасвирнинг ылчамларида минимал хатолик таъминланиши керак;

• файллар компютер хотирасида са=ланганда растрли файлларни си=ишнинг дастурли воситалари борлиги;

• растрли файлларда тасвир сифатини яхшилаш учун дастурли-аппаратли воситаларнинг борлиги (тасвирнинг ёр=инлигини ва кескинлигини ошириш, асосий рангнинг «кирини» ёъ=отиш);

• ташувчи =о\озини сифати ва типи олинаётган електрон тасвирнинг сифатига маълум чегараларда кучли таъсир =илмаслиги керак;

• сканерда ишлаш оддий ва =улай былиши керак ва ташувчи ноты\ри =уйилганда сканерлашдаги хатоликлар былмаслиги керак;

• сканер нархи.

Hosted by uCoz