ЩУЖЖАТЛАРНИ НУСХАЛАШ ВОСИТАЛАРИ

    Хужжатларни нусхалаш воситалари турли-тумандир, улар нусха олинаётган хужжатларни ташувчилар (оддий ношаффоф ко\оз, калка, шаффоф плёнка) ва хужжатларни кычириладиган ташувчилар тури быйича фаркланади.

    Турли хил нусха олувчи техника воситалари учун хар хил =о\оз турлари ишлатилади:

    — ёру\лик нури таъсирида =ораювчи фото=о\оз;

    — диазо=о\оз, ёру\ликни сезувчи когоз (бу когоз кучли ёру\лик таъсирида келгусида кайта быё=лар щосил килиш =обилиятини ёъкотади);

    — термо=о\оз, исси=лик нурлари таъсирида кораяди;  

    — оддий ко\оз;

    — електрофотокалка ёки плёнка, уларга електр учкунли разрядлар микроскопик тешикларни перфорирлайли.

    Ишлатилаётган ко\озлар турига караб нусха кычириш жараёнлари 5 гурухга былинади:

    — фотографик нусха кычириш ( фотография );      

    — диазографик нусха кычириш ( диазография );

    — термографик нусха кычириш ( термография );

    — електрографик нусха кычириш ( електрография ); 

    — електр учкунли нусха кычириш ( електронография ).

Електрографик нусха кычириш (ксерография)

    Електрографик нусха кычириш ( електрофотографик, ксерографик) хозирги ва=тда кенг таркалгандир. Жащон нусха кычириш машиналарининг 70 % дан орти\ини електрографик нусха кычириш аппаратлари (ЕГНКА) ташкил етади, улар билан жащонда кычирилаётган нусхаларнинг 50% дан кыпро\и тайёрланмокда, ЕГНКА ни кыпинча ксерокслар деб аташади, бу ном ушбу турдаги нусха кычиришнинг асосчиси Англиянинг Ранк Херох фирмасига хурмат тарикасида берилган.

    Електрографик нусха кычиришнинг асосий афзалликлари:

    — юкори тезкорлик, самарадорлик ва нусха кычиришнинг ю=ори сифати;

    — нусха кычиришда хужжат хажмини ызгартириш ва тахрирлаш имконияти борлиги;

    — вара=ли ва рисолали хужжатлардан нусха олиш имконияти борлиги;

    — турли хил ингичка чизикли, ярим рангли, бир ва кып рангли хужжатлардан нусхалар олиш имкони борлиги;

    — нусхаларни оддий =о\оз, калка, пластик плёнка, алюминий фолгага ва бошкаларга олиш;

    —  аппаратлар ва иш материалларининг нисбатан арзонлиги ва хизмат кырсатишнинг енгиллиги.

    Електрографик нусха кычириш куйидаги жараёнларни ыз ичига олади:

    — светоекспозисия: хужжат олдиндан фотояримытказгичли =оплама билан зарядланган барабан ёки пластина сиртига проексияланади, бу жараёнда ярим ытказгичли =оплама хужжатнинг ёритилган участкаларидан зарядларнинг о=иб
тушишидан унинг кыринмас елсктростатик тасвири шаклланти
рилади;

    — тасвирнинг тушиши: быяйдиган кукун (тонер) зарядланган участкаларга ёпишиб =олиши о=ибатила кыринмас електростатик тасвир кыринадиган тасвирга айланади;

    — босиш: быяйдиган кукунни барабандан ёки пластинадан =о\озга ёки бошка асосга кычириш билан амалга ошади;

    — =отириш: быяйдиган кукун асетон бу\ларида нусхага =отирилади.

Россияда ишлаб чикарилган ЕГНКА намуналари ЕРА, РЕМ, ЕФКА, ЕР. Чет елнинг енг яхши намуналари: Хергох 5380, Херох 5520, Рисон ФТ-4220, Мита ДС 1755, кониса-112, Шарп СФ-7800, Санон НП-6020 ва бошкалар.

    Россияда ишлаб чикзрилган ЕГНКА нусха кычириш сифати быйича чет елникидан пастдир. Улар учун асосан нусхадаги матнни тушуниш мущим былса, чет елники учун: нусхалар асл нусхадан яхши, расмлар чиройли, яхши =о\оз ишлатганда ранглар ёр=ин чикади.

    ЕГНКА ни танлаш асосан нусха кычирилиши режалаштирилаётган щужжатларнинг турига ва шаклига щамда нусхалар сонига бо\ли=дир:

    — а г а р нусхалар сони Н ойига 1000 донадан кам былса , енг оддий кичик аппаратларни щарид килиш мумкин (Херох 5220, Санон ФС-2, Рисон ЛР-1, Шарп З-30 ва бош=алар); бу турдаги ЕГНКА ларда ёру\лик сезувчи барабан ва тонер картридж типидаги битта блокда жойлашади, уларга тонер 3—9 марта =ыйилади ва барабан ресурси 8—10 минг нусхага етади;

    — а г а р Н=1000—5000 былса, ыртача самарадорли ЕГНКАни танлаган маъ=улдир (Рисон М-50, Херох 5316, Мита СЕ-50, Рониса 1112, Шарп З-52 ва бош=алар); бу гурущдаги ЕГНКА да, хажм ызгартиргичлар бор, бир-биридан ажратилган тонер ва барабан еса алощида алмаштирилади;

    —    а г а р Н>5000 былса, ю=ори кувватли ЕГНКА танланади, (Херох 5331, Кониса 7728, Мита ДС -1555, Тошиба 1210 ва бош=алар). Уларда щажм ызгартиргичлар, нусха сараловчилар, щужжатларни автоматик алмаштириш ва бошка сервис имкониятлари мавжуд. Кыпчилик ЕГНКА сервис имкониятлари:

    —    кып рангли нусха кычириш щам кып рангли (3-5 та ранг)б щам бир рангли нусхаларни олиш имконини беради (Ранк Херох фирмасининг ытказган тад=и=отлари шуни кырсатадики, рангли щужжатлар маълумотни 80% га, =абул =илиш щиссиётини 78% га оширади ва уни тушунишни 40% га яхшилайди); 

    — кып рангли нусха кычириш щам кып рангли (3—5та ранг), Щам бир рангли нусхапарни олиш имконини беради (Кап1с Хегох фирмасининг ытказган тад=и=отлари шуни кырсатадики, рангли Щужжатлар шъпумотни 80% га, =абул =илиш Щиссиётини 78% га оширади ва уни тушунишини 40% га яхшилайди)* ;

 

Баъзи бир чет ел ЕГНКАлари таснифи

Фирма

ЕГНКА модели

 

Самарадорлиги

 

Щужжат шакли

 

Хажм   ызгартириш, % ларда

Минутига нусха

 

Ойига нусха

 

Херох

 

5220

5317

5380

ФС-330

 

5

16

80

6

 

500

7000

80000

500

 

А7-А4 А6-АЗ А6-АЗ А7-А4

 

Ёъ=

64-156

50-200

Ёъ=

 

Санон

 

НР1215

НР2120

 

15

21

 

4000

8000

 

А5-АЗ А6-АЗ

 

50-200

50-200

 

Рисон

 

М50

ФТ-3313

8

13

 

1000

4000

 

А7-А4 А6-АЗ

 

Ёъ=

61-141

 

    — тащрирлаш нусха кычириш жараёнида нусха мазмунини асл нусхага нисбатан ызгартириш имконини беради;

    — икки томонлама нусха кычириш щужжатнинг бирданига иккала томонидан нусха олиш имконини беради;

    — асл нусха сифатсиз былганда щам нусха сифатини таъминловчи експозисияни автоматик бошкариш;

    — нусхалар сонини 1 дан 999 гача дастурлаш имконияти.

Тошиба 1210 ЕГНКА схемаси 2-расмда кырсатилган. Кыпчилик замонавий ЕГНКАлар яна =уйидагиларга ега:

    —нусха кычириш жараёнини тахрирлаш ва бошкаришни сезиларли енгиллаштирадиган дисплейлар;

    —щужжатни автоматик узатиш;

    —комплект быйича нусхаларни сараловчи =урилма.

 

Термографик нусха кучириш (термография)

    Термонусха кычириш — енг тезкор нусха кычириш усули (минутига ынлаб метр), у нусхани махсус, анчагина =иммат термореактив =о\озда ёки термонусха кычириладиган =о\оз оркали, оддий =о\озга олиш имконини беради.

    Термографик нусха кычириш тамойили куйидагичадир: хужжат—асл нусхага ярим шаффоф термореактив =о\ознинг сезгир =атлами =аратиб кыйилади. Кейин шу =о\оз ор=али хужжат иссиклик нурларининг жадал окими билан нурлантирилади — асл нусханинг =ора жойлари бу нурларни ютади ва =изийди, ёру\ жойлари иссиклик нурларини кайтаради ва анча камро= =изийди. Асл нусханинг маълум жойлари кизиши унга ёпишган термореактив =о\озга узатилади, бу =о\ознинг =изиган жойлари еса =ораяди (=орайиш ёру\ликни сезувчи =атламдаги пигментнинг ериши о=ибатида ёки пигмент щосил килувчи кимёвий реаксиянинг иссиклик таъсирида былиб ытади).

    Термонусха кычириш камчиликлари: ю=ори былмаган сифат, нусхаларнинг са=ланиш муддати камлиги (1—2 йилдан кейин уларнииг ранги ычади ва о=аради), кимматбащо =о\оз. Молния, ТЕНКА, ТР4 ва бошка аппаратлар ишлатилади.

Диазографик нусха кычириш (ёру\лик нусха кычириш)

    Диазографик нусха кычириш (ёру\лмк нусха кычириш) — бу диазография, синкография. Асосан катта шаклдаги чизма-техник хужжатлардан нусха кычириш учун =ылланилади. Асл нусха ёру\ликни ытказадиган =о\озда, калкада бажарилган былиши керак. Жараён ёру\лик сезувчи диазо=о\озга кыйилган шаффоф асл нусхани ёритиб хосил =клинади, бунда диазо=о\ознинг тасвир ёък жойлари окариб колади. Тасвир, ярим =уру= усул билан тортиб турувчи шкафларда еритгич (аммиак) бу\илда ёки нам усул билан иш=орли коришмада туширилади; охирги щолатда нусхаларнинг чидамлилиги ортади. Диазотипли нусха кычиришнинг сифати ыртача. Россияда ишлаб чикарилган СКА, СКН, ВА, КВС, СКС, СКМП ва бош=а аппаратлар ишлатилади. Тузилиши ва нусха кычириш технологияси быйича намли тушириш аппаратлари (масалан, СКМП) ярнм курук тушириш аппаратларига нисбатан (масалан, СКС) бирмунча оддий ва арзондир, лекин нусха кычириш суръати ва иш сифати пастдир

    Я=ингача жуда кенг таркалган нусха кычиришнинг бу тури ыз ырнини електрографик нусха кычиришга бышатиб бермокда.

Фотографик нусха кычириш

    Фотографик нусха кычириш (фотонусха кычириш) енг кадимий ва ю=ори сифатли нусха кычириш усули былиб, кимматбащо хом ашё (хусусан, кумуш тузини ызида саклаган фото=о\оз) ва нусха олишнинг узо= жараёнини (експозисия, тушириш, =отириш, ювиш, куритиш) талаб етади.

    Тасвирнинг ылчамлари ва сифатига кыйилган талабларга караб фотографик нусха кычириш контактли ва проексион былиши мумкин. Проексион фотонусха кычириш нусхани юкори сифатли былишини таъминлайли ва кенг ораликларда тасвир хажмини ызгартириш ва тасвирдаги алохдда лавщаларини катталаштириб ажратиш имконини беради.

    Фотонусха кычиришда щам оддий щам кайта ишланадиган фотоплёнка ва фото=о\озлар кылланилади. Плёнкадаги позитив нусха келгусида диазографик нусха кычириш учун ишлатилиши мумкин. Агар ярим тусларни тушириш талаб етилмаса у щолда жуда кескин фарк =иладиган фотоматериаллар ишлатилади.

    Фотонусха кычириш учун турли хил кышимча асбоблар ва фотокатгалаштирувчи курилмалар ишлатилади.

Фотонусха кычиришнинг мухим ва кенг тар=алган кыриниши хужжатларни микрофилмлашга асосланган микрофотонусха кычиришдир. Унда оддий фотографик контактли (рефлексли) фотографлаш ва босиш учун аппаратлар ишлатилади. Моделлари: ОРК комплекги, КП-10, КРН, Докуфо БФ-101 ва бошка аппаратлар.

 

Електронографик нусха кычириш (електр уч=унли нусха кычириш)

    Електронографик нусха кычириш (електр учкунли нусха кычириш) хужжатларни оптик ы=иш ва ахборотни махсус нусха ташувчига електрон учкунли кайд килишга асосланган.

    Фотодиоддар уларга проексияланаётган хужжатлар тасвирини сатрма-сатр електр сигналларига айлантиради, сигналлар кучайтирилади ва ёзувчи ниналар чизгичига узатилади, ниналар ва аппарат (барабан) асоси орасидан електр разрядлар (учкунлар) ытиб кетади, бу учкунлар нусха ташувчида ингичка тешиклар перфорасиялайди (тешик очади).

    Нусхалар кыпинча електроплёнкада ва термореактив ко\озда олинади. Електроплёнкадаги нусхалар трафаретли босиш воситаси билан келгусида хужжатларни кыпайтириш учун асос былиб хизмат килади ва ю=ори сифатли трафаретли босма формалар тайёрлашда електронографик нусха кычириш жуда самаралидир ва кенг ишлатилади. Кенг таркалган аппаратлар: Искра, Елика, Рех-Ротарй, БЕ-102, Елестросоп-18, Геслетнер.

Ра=амли електрографик нусха кычириш (ра=амли нусха кычириш)

Нусха кычириш техникасида енг янги юту=дир. Кейинги йилларда хужжат ташувчи тушунчаси щам (хужжат ташувчилар сифатида магнит дисклар ва ленталар, оптик дисклар ишлатилади) хужжат тушунчаси щам (фа=ат =о\озли емас, балки електрон щужжат (магнитли ёки бошка машина ташувчида) щам хужжат щисобланади) ызгарди. Шу муносабат билан щужжатларни компютерли нусха кычириш ва кыпайтириш технологияси хусусан, комбинасияланган компютерли-=о\озли технологиялар гуркираб ривожланди, улар хужжатлардан електрографик нусха кычиришнинг ра=амли усулларида ва хужжатларни електронографик (ризографли) кыпайтириш технологияларида ыз аксини топли.

    Ра=амли нусха кычириш технологияси бугунги кунда тадбиркорлик ко\озларини яратиш оламида сокин ин=илобни амалга оширмокда. Баъзи бир мутахассислар хужжатларнинг айланиш доирасига ра=амли технологияни кириб келишини о=-=ора рангли телевидениедан ранглисига ытиш билан тенглаштиришмокда,

    Кыплаб фирмалар ра=амли нусха кычириш аппаратларини ишлаб чикармо=да: Херох 3030, 5352, Рисощ Д 4000 ва бош=алар.

Ра=амли нусха кычириш аппарати ыз ичига =уйидагиларни олади:

    — хужжат-асл нусхани ыкиш ва ундан електрон нусхани олиш учун сканер;

    — нусха кычирилаётган ахборотни тахлил килиш, ызгартириш ва тащрирлаш жараёнини таъминловчи микропросессор;

    — хотира курилмаси, 16 Мбайтгача тезкор ва 1000 Мбайтгача магнит дискда;

    — дисплей (хусусан, Рисощ Д400 да сенсорли бошкариладиган суюк кристалли) ёки фойдаланувчи билан кыз оркали ызаро бо\ланадиган планшет;

    —щужжат нусхасини електрографик усул билан очиш учун лазерли принтер,

    —бошка =урилмалар.   

    Масалан, НР Оффисе Йет590 ва Про 1150С фирмасининг електрон нусха кычирувчилари рангли о=имли принтер, сканер ва факсимил аппарат билан интеграллаштирилган.

    Ахборот образларни ы=иш дастурларидан фойлаланиш билан маълумотни самаралирок тахрирлаш учун компютерли интерфейс былиши мумкин.

Ракамли технологиялар нусха кычириш жараёнларининг самарадорлигини сезиларли ошириш ( нусха сифати амалда доимо хужжат-асл нусха сифатидан ю=ори туради), нусхани тахрирлаш имкониятларини кескин яхшилаш ва кыпгина бош=а ишларни бажариш имконини берали.

    Щусусан, ра=амли нусха кычириш =уйидагиларга имкон беради:

    • нусха кычиришда ю=ори унумдорликни таъминлаш  нусха кычиришнинг 10 тагача дастурини ишлатиш, хужжатни бир марта сканерлаб (ыкиб) кып марталаб нусха олиш, нусхаларни електрон саралаш ва бошкалар щисобига;

    • жараённинг ишончлилиги ю=ори былишини таъминлаш — кып бетли асл нусхани бир марта киритиш ва кейинчалик аппарат хотирасидан «кып нусха кычириш» хисобига, бунда сканерлаш блоки «дам олади»;

    • нусхаларнинг сифати ю=ори былишини таъминлаш — 256 та ранг тусини бериш билан 400 дпи ажратиш кобилияти (дюймдаги нукталар сони) шу жумладан кул ранг тусини щам бериш; нусха кычиришда хужжатни самарали масштаблаш;

    • турли режимларда нусха кычиришни бажариш мумкин, масалан: «матн» ва «фото» режимларида, улар мос равишда матнли ва ярим тусли графикли хужжатлардан нусха кычиришга оптимал мослашган, комбинасиялашган хужжатлардан нусха кычириш учун «матн/фото» режими (хужжатнинг матни ва ярим тусли графикнинг лавхаларини автоматик аниклаш ва улар учун мос келувчи нусха кычиришни бажариш);

    • фонни ёъкотиш режимида нусха кычириш — бу режим газета ва ески хужжатлар ва китобларга ыхшаган паст сифатли асл нусхалардан нусха кычиришда пайдо былиши мумкин былган кул ранг рангини чикариб ташлаш имконини беради, тасвирни 180о гача буриш ва тасвирни 90о га автоматик буришни, хусусан, хужжат-асл нусха ва нусхани ташувчи ко\ознинг ызаро ноты\ри ориентасиясида бундай буришни дастурлаштириш;

    • нусхаларни електрон танлаш, саралаш ва керакли тиражлашни бажариш щамда бир вара= когозда берилган тартибда 10 тагача ва ундан ортик турли хужжатларнинг кичиклаштирилган нусхаларини жойлаштириш учун асл нусхаларни комбинасиялашни бажариш;

• щам сганларт, щам фойдаланувчи томонидан берилган штампларни ва логотипларни автоматик тушириш, санани автоматик кыйиш, бетларни автоматик номерлаш ва бошка кыпгина амалларни бажариш;

    Аппаратни жуда оддий созланиши ва ю=орида айтилган щамма сервис имкониятларни амалга оширишда бош=аришнинг енгиллигини таъкидлаб ытиш керак.

Hosted by uCoz