АХБОРОТ-ЩИСОБЛАШ ТАРМО+ЛАРИНИНГ ТУРЛАРИ

    АХТ лар улар =амраб оладиган щудудга бо\ли= равишда локал (ЛХТ ёки ЛАН-Лосал Ареа Нетwорк), щудудий (ХХТ ёки МАН-Метрополитиан Ареа Нетwорк) ва глобал (ГХТ ёки Wан-Wиде Ареа Нетwорк) былиши мумкин.

    Агар тармо=нинг абонентлари бир-биридан унча катта былмаган масофаларда (10—15 км гача ) жойлашган былса, у щолда бу тармо= локал тармо=; деб аталади. ЛХТ унча катта былмаган щудуд орали\ида жойлашган абонентларни бирлаштиради. Щозирги ва=тда локал щисоблаш тармо\и абонентларининг щудудий сочилиб кетишига ани= бир чекланишлар мавжуд емас. Одатда бундай тармо= ани= бир объектга бо\ланган былади. ЛХТ синфига алощида корхоналар, фирмалар, банклар, офисларнинг ва х.к. тармо=лари мисол была олади.

                                                        

Щудудий тармо=лар шащар, туман, вилоят ёки унча катта былмаган мамлакат абонентларини бирлаштиради. Одатда щудудий МХТ абонентлари орасидаги масофа ынлаб, юзлаб километрни ташкил етади.

    Глобал тармо=лар бир-биридан сезиларли узо= масофада жойлашган, кыпанча турли мамлакатларда ёки щар хил киталарда жойлашган абонентларни бирлаштиради. Бундай тармо=нинг абонентлари орасидаги ало=а линиялари, радиоало=а тизими ва хаттоки спутникли ало=а асосида амалга оширилиши мумкин.

    Глобал, щудудий ва локал щисоблаш тармо=ларини бирлаштириш кып тармо=ли иерархияни яратиш имконини беради. Улар улкан маълумот тыпламларини =увватли, и=тисодий ма=садга мувофик =айта ишлаш воситаларини ва чексиз маълумот ресурсларига мурожаат =илишни таъминлайди. Локал щисоблаш тармо=лари щудудий тармо==а унинг компоненталари сифатида кириши мумкин, щудудий тармо=лар глобал тармо=лар таркибига бирлашади ва нихоят, глобал тармо=лар щам мураккаб структурани ташкил етиши мумкин. Айнан шундай структура щозирда енг машхур ва оммавий былган дунё ми=ёсидаги суперглобал Интернет ахборот тармо\ида =абул =илинган.

    =урилиш геометрияси (топологияси) быйича АЩТ лар бундай былиши мумкин: шинали (чизи=ли), илмо=ли (хал=али), радиалли (юлдузсимон), та=симланган-радиалли, иерархия (дарахтсимон), тыли=, ало=али, аралашган.

    Офисларда локал тармо=ларни яратишда кзыпро= шинали топология, камро= илмо=ли ва радиал топология ишлатилади.

Шинали топология тармо\и чизи=ли маълумотларни узатиш каналини ишлатади, ынга нисбатан =ис=а бириктирувчи линиялар воситаси билан интерфейс плата ор=али барча узеллар улангандир. Тармо=нинг узатиш узелидан маълумотлар шина быйича иккала томонга тар=атилади. Орали=даги узеллар келаётган ахборотларни транслясия (олиб кырсатиш) =илмайди. Маълумот щамма узелларга келади, лекин ахборотни кимга юборилган былса, ыша =абул =илади.

    Шинали топология енг оддий топологиялардан биридир. Бундай тармо=ни енгил кучайтирилади ва конфигурасияланади щамда турли хил тизимларга мослаштирилади; у алощида узелларнинг мумкин былган носозликларига нисбатан тур\ундир.

Шинали топология тармо\ини кенг маълум былган Етщернет тармо\и ва унинг базасида Ташкил етилган, Офисларда ишлатиладиган, масалан, Нет Wаре Новелл тармо\и щам ишлатади. Шартли равишда бундай тармо=ни 65-расмда кырсатилганидек тасвирлаш мумкин.

Илмо=ли топология тармо\ида щамма узеллар ало=а каналлари билан умумий ёпик илмо=ка (щолкага) уланган. Тармо= бир узелининг чи=иши кейингисининг кириши билан уланади.

    Щал=а быйича маълумот узелдан узелга узатилади ва щар бир узел юборилган ахборотни ретранслясия =илади. Бунинг учун щар бир узелда тармо=да маълумотларнинг ытишини бош=ариш имконини берадиган ызининг интерфейсли ва узатувчи-=абул =илувчи аппаратураси бор. Узатувчи-=абул =илувчи аппаратурани соддалаштириш ма=садида щал=а быйича =ийматларни узатиш, кыпинча, фа=ат бир ёъналишда бажарилади. =абул =илувчи узел фа=ат унга юборилган ахборотни =абул =илади ва англаб олади.

Ызининг мослашувчанлиги ва ишлашининг ишончлилигига кыра шинали топология тармо\и амалиётда щам кенг тар=алгандир (масалан, Токен-Ринг тармо\и).

    Бундай тармо=нинг шартли струкгураси 66-расмда кырсатилган.

66-расм. Хал=али топология тармо\и.

    Радиал топологияли тармо=нинг асосини сервер ташкил етади, унга ишчи стансияларнинг щар бири ызининг ало=а линияси быйича уланади. Барча, маълумот марказий узел ор=али узатилади, у тармо=даги маълумот о=имларини ретранслясия =илади, =айта улайди ва маршрутлайди.

Бундай тармо= ызининг тузилиши быйича, аслини олганда, теле=айта ишлаш тизимига ыхшаш былади, унда щамма абонент пунктлари интеллектуал былади (ызининг таркибига ЭЩМ ни олади).

Бундай тармо=нинг камчиликлари сифатида =уйидагиларни таъкидлаш мумкин:

• марказий аппаратуранинг ю=ори юкланганлиги;
• марказий аппаратура ишдан чи==анда тармо= ишга яро=лигини бутунлай ёъ=отиши;

• ало=а линиясининг жуда чызилиб кетганлиги;

• маълумотни узатиш ёълини танлашда мослашувчанликнинг ёъ=лиги.

    Радиал тармо=лар очи=дан очи= ифодаланган марказий бошкариладиган офисларда ишлатилади.
     Радиал тармо=нинг шартли структураси 67-расмда кырсатилган.

67-расм. Радиал топологияли тармо=.

 

    Умумий щолда кып ало=али щисоблаш тармо\ининг топологиясини =уйидаги кыринишда тасвирлаш мумкин — 68-расм.

    Тармо= структурасида коммуникасияли ва абонентли =исм тар-мо=ларини ажратиш мумкин.

    Телекоммуникасияли =исм тармо=. тармо=нинг ишчи стансияларини ва серверларни бир-бири билан богловчи щисоблаш тармо\ининг ядроси щисобланади. Коммуникасияли =исм тармо=нинг бы\инлари (бу щолатда — коммутасия узеллари) ю=ори ытказиш =обилиятига ега былган магистралли ало=а каналлари билан бо\лангандир. Катта тармо=ларда коммуникасияли =исм тармо=ни кыпинча маълумотларни узатиш тармо\и деб аташади.

    Расмда кырсатилган:

    — тармо=нинг коммутасия узели,
    — тармо=нинг ишчи стансияси,
    — тармо=лараро интерфейс,

    — тармо=нинг сервери,

    - магистрал ало=а канали,

    — абонентлик ало=а канали.

    Абонентли =исм тармо=нинг бы\инлари (серверлар ва ишчи стансиялар) коммутасия узелларига абонентлик ало=а каналлари билан уланади — одатда булар ыртача тезликли телефонли ало=а каналларидир.

    Коммутасия узелларининг асосий вазифалари: маълумотларни =абул =илиш, тащлил =илиш, маршрутни танлаш ва танланган ёъналиш быйича жынатиш. Умумий щолда коммутасия узеллари ыз ичига тармо=дараро интерфейсни щам олади.

    Коммутасия =урилмалари

    Щисоблаш тармо=ларининг коммутасия узеллари коммутасия =урилмаларини (коммутаторларни) ыз ичига олади (агар улар иерархик тармо=ли адреслар асосида коммутасияни бажарса, уларни маршрутизаторлар деб аталади).

    Коммутасия =урилмалари щисоблаш тармо=ларидаги маълумотларни узатиш тизимларида мущим ырин егаллайди. Коммутасия =урилмалари ёрдамида бир нечта ызаро щаракатланувчи абонентли тармо=дарда ало=а каналларининг узунлиги сезиларли =ис=аради: битта абонентдан бош=а барча абонентларга бир нечта ало=а каналлари ытказгандан кыра, фа=ат щар бир абонентдан умумий коммутасион узелга битта канал быйича Ытказиш мумкин. Шунинг учун, агар щисоблаш тармо=ларида маълумотларни ызатишнинг тезкорлигига ва ишончлилигига ыта =атти= талаблар =ыйилмаса, коммутасияланадиган ало=а каналлари ишлатилади.

    Коммутасия узеллари маълумотларни узатишда учта мумкин былган турлардан биттасини амалга оширади:

• каналларни коммутасиялаш;

• ахборотларни коммутасиялаш;

• пакетларни коммутасиялаш.

    Каналларни коммутасиялаш. Жынатиш ва =абул =илиш пунктлари орасида ало=а каналларини кетма-кет уланган алощида участкалардан таркибли канални шакллантириш ёъли билан бевосита физик уланиш ырнатилади. Бундай муфассал физик таркибли канал ало=а сеансини бошланишида ташкил етилади, бутун сеанс давонида =ылланади ва узатиш тугагандан кейин узиб =ыйилади. Щосил былган каналга бегона абонентлар мурожаат =ила олмайдилар. Физик канални щосил =илувчи =исм каналларни ызаро ишлайдиган абонентларнинг монополлаштириши (якка егалик =илиши) ахборотларни узатиш тармо\ининг умумий ытказиш =обилиятини пасайишига олиб келади. Ва бу, щосил былган физик канал кыпинча унчалик юкланмаган щам былади.

    Ахборотларни коммутасиялаш. Маълумотлар турли узунликдаги дискрет порсиялар (ахборотлар) кыринишда узатилади, шу билан бирга юборувчи ва =абул =илувчи орасида муфассал физик канал ырнатилмайди ва коммутасион тизимнинг ресурслари олдиндан та=симланмайди. Юборувчи фа=ат олувчининг адресини кырсатади. Коммутасия узеллари адресни ва каналларни жорий бандлигини тащлил =илади ва ахборотни шу ва=тдаги быш каналлардан =абул =илувчи тарафига узатади. Коммутасия узелларида яна маълумотларни буферли хотирада ва=тинча са=лаш, маълумотларнинг ишончлилигини ва хатоликларини ты\рилашни назорат =илиш, маълумотлар форматларини ызгартириш, ахборотларнинг олинишини тасди=лаш сигналларини шакллантиришни щам амалга оширилади.

    Пакетларни коммутасиялаш. Замонавий тизимларда узатиш тезкорлигини, ишончлигини ошириш ва коммутасия узелларининг еслаб =олиш =урилмаларининг си\имини камайтириш учун узун ахборотлар пакетлар деб аталадиган бир нечта =ис=аро= стандарт узунликларга былинади (баъзида жуда =ис=а ахборотлар, аксинча, биргаликда пакетга бирлаштирилади). Пакетлар ылчамининг стандартлиги ало=а узеллари жихозларининг мос стандарт разрядлилигига ва уни ишлатишнинг максимал самарадорлигига сабаб былади. Пакетлар олувчига щатто турли ёъллар билан бориши мумкин ва бевосита абонентга берилишидан олдин тугалланган ахборотларни шакллантириш учун бирлаштирилади (былинади). Коммутасиянинг бу тури тармо=нинг енг катта ытказиш =обилиятини ва маълумотларни узатишда енг паст ушланиб =олишни таъминлайди.

Пакетларни коммутасиялашнинг камчилиги ща=и=ий ва=т орали\ида ишловчи тизимлар учун уни ишлатишнинг =ийинлиги, баъзида еса имкони ёъ=лигидир.

    Ахборотларни ва пакетларни коммутасиялаш манти=ий коммутасиялаш турига киради, чунки уларни ишлатишда абонентлар ыртасида фа=ат манти=ий канал шакллантирилади. Манти=ий коммутасиялашда абонентларнинг ызаро иши еслаб =олувчи =урилма ор=али бажарилади, унга мазкур узел хизмат кырсатадиган барча абонентлардан ахборотлар келади. Щар бир ахборот олувчини ани=лайдиган адресли =исмга ега; адресга мос равишда кейинги маршрут танланади ва коммутасия узелининг еслаб =олувчи =урилмасидан ахборот узатилади.

Пакетларни манти=ий коммутасиялашни ишлатадиган узатиш усули кыпинча коммутасия марказида махсус бо\ловчи мини-ёки микро-ЭЩМ былишини талаб =илади, бу ЭЩМ лар ахборотларни =абул =илиш, са=лаш, тащлил =илиш, былиб чи=иш, синтезлаш, маршрутни танлаш ва олувчига юборишни амалга оширади.

    Коммутасия узелларида яна консентраторлар ва узо=лашган мултиплексорлар ишлатилиши мумкин. Уларнинг асосий вазифаси ласт тезликли ало=а каналларидан абонентларга келаётган кириш маълумотлар о=имини бир ёки бир нечта тезкорро= ало=а каналларига бирлаштириш ва зичлаштиришдир ва аксинча.

    Консентраторлар бир нечта паст тезликли ало=а каналларидан келадиган =ийматлар о=имини камро= ми=дордаги тезкорро= ало=а каналларига асинхрон ва=тинчалик зичлаштириш усули билан =айта улашни амалга оширади.

   

Узо=лаштирилган мултиплексорлар узо=лаштирилмаган мултиплексорлар бажарадиган вазифалардан таш=ари, бир нечта паст тезликли ало=а каналларининг маълумотлар о=имини битта тезкорро=, частотали ёки ва=т быйича (буниси кыпро=) зичлаштириш усуллари билан бирлаштиришни амалга оширади.

    Тармо=ларни ызаро бир-бири билан улаш учун тармо=лараро интерфейс сифатида такрорлагичлар, кыприклар, маршрутизаторлар ва шлюзлар ишлатилади. Бу =урилмалар катта офисларда локал щисоблаш тармо=ларини бирлаштириш учун актив =ылланганлиги учун улар кейинги параграфда батафсилро= кыриб чи=илади.

Hosted by uCoz