ЫЗАРО ЩАРАКАТЛАНИШ ОЧИШ ТИЗИМИНИНГ МОДЕЛИ

    Кып сонли ва турли хил аппаратурани ишлатувчи мураккаб жараённй бош=ариш тармо=ланган тармо=даги =ийматларни узатиш ва =айта ишлаш каби =уйидаги жараёнларни шакллантириш (формаллаштириш) ва стандартлаштиришни талаб етади:

• ЭЩМ ва телекоммуникасия тизими ресурсларини ажратиб олиш ва озод =илиш.

• уланишларни ырнатиш ва ажратиш;

• =ийматларни маршрутлаш, мувофи=лаштириш, ызгартириш ва узатиш;

• узатиш ты\рилигини назорат =илиш;

• хатоликларни ты\рилаш ва б.

    Баённомаларни стандартлаштиришнинг зарурлиги тармо=лар бир-бирини, улар ызаро щаракат =илганда, тушуниши учун щам мущимдир.

Кырсатилган масалалар ало=а ырнатилганда ва =ийматларни узатганда тармо= елементларининг ызаро щаракатини стандартлашган жараёнларини регламентловчи баённомалар тизими ёрдамида щол етилади.

    Баённома — бу, щисоблаш тармо\и объектларининг тармо=даги маълумотларни мувофи=лаштириш, ызгартириш ва узатишнинг корректлигини таъминловчи ызаро щаракатларининг асосий жараёнлари, алгоритмлари ва шаклларини =амраб олувчи кридалар ва усулларнинг йигиндисидир. Баённомали жараёнларни амалга оширишни, одатда, махсус дастурлар, камро= щолдарда аппаратли воситалар бош=аради.

    Тармо=лар учун баённомалар одамлар учун тил кабидир. Турли тилларни ишлатиб, одамлар бир-бирини тушунмаслиги мумкин, турли баённомаларни ишлатувчи тармо=лар щам шундай. Лекин тармо= ичида щам баённомалар маълумотларга мурожаат килишни турли хил вариантларини, маълумотлар билан ишлашда =улайликни (сервисни) таъминлайди. Одамнинг тармо=да умуман ишлашининг самарали ва =улайлиги шу =улайликларнинг самарадорлиги, уларнинг ишончлилиги, оддийлиги ва тар=алганлигига бо\ли= былади.

    Стандартлаштириш быйича хал=аро ташкилот (Интернатионал Органисатион фор Стандардизатион) томонидан стандарт баённомалар тизими ишлаб чи=илган, улар ызаро щаракатланиш очи=, тизимининг модели, (Опен Сйстем Интерсоннестион — ОСИ), кыпинча яна очвд системаларвинг еталонли еттита даражали манти=ий модели деб щам аталувчи номни олган.

    Очи= тизим — =абул =илинган стандартларга мос равишда бош=а тизимлар билан ызаро щаракатланиши мумкин былган тизимдир.

    Бу баённомалар тизими «былиб ол ва хо=имлик =ил» технологиясига асосланади, яъни ызаро щаракатнинг щамма жараёнларини алощида майда функсионал даражаларга ажратишга асосланиб, уларнинг щар бири учун уларни =уришнинг стандарт алгоритмларини яратиш осондир.

    ОСИ модели мослашадиган тармо=ли дастурли мащсулотларнинг стандартларини кыриш учун енг умумий тавсиялар кыринишига егадир, у ишлаб чи=арувчилар учун мослашадиган тармо= жихозларини ишлаб чи=ишда асос былиб хизмат =илади; яъни бу тавсиялар щисоблаш тармо=ларининг аппаратида щам, дастурли воситаларда щам ишлатилиши керак.

    Щозирги ва=тда очи= тизимларнинг ызаро щаракат модели енг оммавий архитектурани модел былиб щисобланади. Модел махсус =арорларни емас, балки умумий вазифаларни регламентлайди, шунинг учун ща=и=ий тармо=лар щаракатлар =илиш учун етарли кенгликка егадир.

Шундай =илиб, бош=ариш вазифаларини ва щисоблаш тармо\ининг баённомаларини тартибга солиш учун функсионал даражалар киритилади. Умумий щолатда тармо= 7 та функсионал даражага ега былиши керак (33-жадвал).

ИСО баённомаларининг вазифалари ща=ида =ис=ача тушунтиришлар.

    7. Амалий даража (апплисатион) — тармо=да узатилаёттан маълумотнинг манбаи ва истеъмолчиси былган амалий жараёнларни ва тармо=. терминалларини бош=ариш (бош=аради: фойдаланувчининг дастурларини ишга тушириш, уларнинг бажарилиши, =ийматларни киритиш-чи=ариш, терминалларни бош=ариш, тармо=ни маъмурий бош=ариш); бу даражада оддийгина =ийматларни узатишдан бошлаб, то виртуал ща=и=ат технологиясини шакллантиришгача былган, фойдаланувчининг дастурларини ишга тушириш билан бо\ли= былган турли хил хизматларни фойдаланувчиларга та=дим етишни таъминлайди. Бу даражада, аслини олганда =ийматларни узатиш инфраструктураси устидаги усткурма каби былган технологиялар ишлайди: електрон почта, теле- ва видеоконференсия, ресурсларга масофадан туриб мурожаат =илиш, бутун жащон маълумот тармо\и мухитида ишлаш ва б.

    6. Тасвирлаш даражаси (пресентатион) — тармо=да узатилаётган маълумотларни амалий жараёнлар учун =улай былган кыринишга ызгартириш ва интерпретасия =илиш (=ийматларни мувофиклаштирилган шаклларда ва синтаксисда тасвирлашни, турли хил тиллардаги дастурларни таржима =илиш ва интерпретасия =илишни таъминлайди); амадда бу даражанинг кыпгина вазифалари амалий даражада ишлатилган, шунинг учун тасвирлаш даражасининг баённомалари ривожланмаган ва кыпгина тармо=ларда деярли ишлатилмайди.

    5. Сеансли даража (сессион) — амалий жараёнлар орасидаги ало=а сеансларини ташкил =илиш ва ытказиш (тармо= абонент-лари ыртасидаги сеансни ушлаб туриш ва инисиаллаш, маълумотларни узатишнинг навбатини ва режимларини бош=ариш); уларнинг кыпгина вазифалари, =ийматларни тартибга солинган алмашишини бирлаштиришни ва ушлаб туришни ырнатиш =исмида амалда транспортли даражада амалга оширилади, шунинг учун сеансли даражанинг баённомалари чекланган =ылланишга егадир.

    4. Транспортли даража (тгапспорт) — =ийматларни манбадан истеъмолчигача ты\ри борадиган =илиб узатишни бош=ариш (бош=арадиган маълумотларни алмаштириш ва абонентлар ыртасида манти=ий канални ырнатиш, =ийматларни узатиш сифатини таъминлаш); бу даражада, тармо=ли даражада та=дим етиладиган хизматларни ишлатиш оптималлаштирилади, бу унинг енг кам сарфлар =илиб енг катта ытказиш =обилиятини таъминлаш =исмида ишлатилади; транспортли даражанинг баённомалари жуда кенг ривожланган ва амалда жадал ишлатилади.

    3. Тармо=ли даража (нетwорк) — тармо=да маълумотларни узатишнинг манти=ий каналини бош=ариш (=ийматларни адреслаш ва маршрутлаш, уларни коммутасиялаш ва мултиплекслаш); бу даражада тармо=ларнинг асосий телекоммуникасион вазифаси унинг фойдаланувчиларини ало=аси амалга оширилади; тармо=нинг щар бир фойдаланувчиси бу даражанинг баённомаларини албатта ишлатади ва бу даражанинг баённомаларида ишлатиладиган пунктлари ноёб тармо=ли адресига егадир.

    2. Каналли даража (дата линк) — тармо=ли даражанинг объектлари орасида маълумотларни узатишнинг физик каналини шакллантириш ва бош=ариш (каналларни ырнатиш, ушлаб =олиш ва узиб =ыйиш); узатишларнинг физик уланишлари тини=лигини (кодга бо\ли= емаслигини), хатоликларини назорат =илиш ва ты\рилашни таъминлаш; бу даражанинг баённомалари кып сонлидир ва ызларининг функсионал имкониятлари билан бир-биридан жиддий фар= =илади.

    1. Физик даража (пщйсисал) — тармо=нинг физик канали билан уланишларни ырнатиш, ушлаб туриш ва узиб =ыйиш (физик каналга уланишнинг керакли физик, механик ва функсионал реквизитлари билан таъминлаш).

    Пастда турган даражалар ю=орида турганларнинг ишлаш имкониятини таъминлайди; бунда щар бир даража фа=ат кушни даражалар билан интерфейсга ега ва щар бир бош=ариш даражасида =уйидагилар олдиндан айтиб =уйилади:

• хизматлар спесификасиям (даража нима =илади?);

• баённомаларнинг спесификасияси (бу =андай =илинади?).
Кырсатилган бош=ариш даражаларини турли хил белгилар быйича гурущларга бирлаштириш мумкин:

• пастки 1,2-даражалар ва =исман 3-даража кып жищатдан аппаратли воситалар щисобига амалга оширилади; ю=ориги 4—7-даражалар ва =исман 3 даража дастурли воситалар билан таъминланади;

• 1 ва 2-даражалар абонентлик =имс тармо\ига, 3 ва 4 даражалар коммуникасион =имс тармо\ига, 5,6 ва 7-даражалар еса тармо=да бажариладиган амалий жараёнларга хизмат кырсатади;

• 1 ва 2-даражалар физик уланишлар учун жавобгардир; 3—6-даражалар маълумотларни абонентлик аппаратураси учун тушунарли маълумотларга ызгартириш, узатишни таш=ил етиш ва ызатиш билан банддир; 7-даража еса фойдаланувчи амалий дастурларининг бажарилишини таъминлайди.

    Енг кып тар=алган тармо=дар: Х.25 тармо\и, Интернет глобал тармо\и ва локал щисоблаш Новелл Нет Wаре тармо\и учун турли хил даражали баенномаларни биргаликда ишлатиш вариантлари 69-расмда кырсатилган.

69-расм. Турли хил даражали баённомаларнинг биргаликда ишлатиш вариантлари.

Интернет ва Новелл Нет Wаре тармо=лари кейинги параграфда батафсилро= кыриб чи=илган.

Х.25 тармо\и телеграфия ва телефония быйича Хал=аро назорат =ымитаси (ТТХНК) томонидан ишлаб чи=илган классик тыли= баённомали тармо= щисобланади. Бу тармо= щудудий ва умумРоссия бош=ариш органлари, бош=а корпоратив структуралар учун маълумот алмашиш базаси былди. Х.25 тармо=лари кичик ва катта ЭЩМ ларни ишлатишга мылжалланган, Россиянинг юзлаб шащарларида мавжуддир ва Ростелеком инфраструктурасига асосланади.

    Х.25 тармо\и амалий даражадаги ривожланган баённомаларга ега емас ва фойдаланувчиларга асосан маълумотларни узатишнинг транспорт хизматларини та=дим етади. Маълумотларни узатишдан бош=а талаб етиладиган щамма нарса тармо= устидаги усткурма каби =ышимча равишда ташкил етилиши керак.

Hosted by uCoz