ТЕЗКОР МАТБАА ВОСИТАЛАРИ

    Тезкор матбаа оддий муассаса, офис шароитларида сифатли матбаа мащсулотларини кып нусхада тез олишни таъминлайди. Тезкор матбаани ХХ аср иккинчи ярмининг анчагина катга ютуги деб хисоблаш мумкин, негаки у жамиятга кучли таъсир курсатиш воситасидир: бу реклама, ташвикотнинг мущим воситасидир, миллий маданият ва таълимни ривожлантиришнинг мущим омилидир. Матбаада кыплаб турли хил босма усуллари мавжуд: юкори, чу=ур, трафаретли, гектографик, офсетли ва б. Юкори ва чу=ур босма усуллари — китоб ва брошюраларни оммавий чоп етишнинг енг такомиллашган усулларидир; уларда хажмий босма шакллар, чунончи ю=ори босма усулида =аварик ва чу=ур босма усулида ыйи=ли шакллар ишлатилади. Тезкор матбаада, одатда, текис босма формаларидан фойдаланилади.

Гектографик босма усули

    Унинг иш тамойили босма учун сарфланадиган катта быёк захирасига ега былган босма =олипини тайёрлашга асосланган былиб, бу быё= секин аста спиртда ериб, нусхаларга кычади.

Босма =олипи о= силли= =о\озда, унга махсус нусха кычириш =орози ёрдамида хужжатни кызгули акслантириш ёъли билан тайёрланади. Босиш гектографларда =огозни спирт билан хыллаш ва быёкнинг ингачка катламини босма =олипидан шу =окозга контактли кычириш ёъли билан бажарилали. Битга босма =олипидан 100—200 та оггискни (нусхани) олиш мумкин. Гектографик босма усули катта былмаган нусха тайёрлашда (25—250 нусха) =ылланилади.

    Афзалликлари: кып раигли босиш имконияти, сарфланадиган материалларнинг паст бащодалиги. Камчилиги: нусхаларнинг сифати пастлиги ва уларнинг вакг ытиши бнлан рангсизланиши. Гектографик босма усули ю=ори сифатли былмаган материалларни арзон ва тез кыпайтириш учун  =ылланилади. Гектографик босиш вазифасини амалга оширувчи аппаратлар гектографлар деб аталади. Гсктографларга мисоллар: Янтар, ГСА4, СгаттарпШ, ОгеЯег ва 6.

Офсет босма усулн (ротапрнягли босма усулн)

    Офсет босма усули асосида мой ва сувнинг аралашмаслиги ётади. Босиш куйидагича ишлов берилган текис юзада (колипда) бажарилади: туширилаёттан тасвирга мос участкалар бые=ни мойлн асосда ушлаб туриб, сувни сикиб чикдради, =олган юза еса сувни ушлаб туриб, быё=ни сикиб чикеради.

    Босма =олипи металл (фолгада) ёки гидрофилли когоали тахтачада, ёзув машинкасида (принтерда) босиш ёъли билан, хужжатни електрографик ёки термографикли нусха кычириш билан, лекин.албатга.мойли быё=ни ишлатиш билан тайёрланади. Босишда тахтачага быё= юргизнб чи=илади, бу быё= мойлн жойларга ёпишиб =олади, кейин еса контактли усул билан орали= звено (офсет барабани) оркали быёк нусха олиш учун кр\озга кычирилади.

    Афзалликлари:

    • босишникг ю=ори сифатли былиши;

    • кып нусха олиш имконияти  металл =олипдан 5000 та оттиск ва =о\озли =олипдан 400—1500 та оттиск;

    • босма =олипнинг осон тащрир =илиниши (махсус офсет резинкаси ёки мойсизлантнрувчи восита билан);

    • фолгадан тайёрланган тахтачаларни такроран (5—7 мартагача) ишлатиш имконияти;   

кып рангли босиш имконияти

    Камчиликлари:

    • босма колипини тайёрлаш ва нусха кычириш жараёнининг мураккаблиги;

    • жищозларникг ю=ори бащодалиги.

    Офсет босма усулида ишлатиладиган аппаратларни ротапринтлар деб аталади. Ротапринтларга мисоллар: ПОЛ-35, КРС-3, РС-2-А4, Офсета 11, ГЕКА, Роминор, Гестетнер, Патемастер ва б.

Трафаретли босма усули (ротаторли босма усули)

    Босма колипи, яъни трафарет мумли, желатинли ёки коллоидли =о\оз вара\ида ёки плёнкада, унга махсус ёзув машинкасида ёки електронографик нусха кычириш усулида микротешикларни очиш ёъли бклан тайёрланади. Босиш жараёни ротатор деб аталувчи машиналарда быё=ни трафарет ор=али си=иб ытказиш билан амалга оширилади.

    Афзалликлари:   

    • босишнинг ю=ори сифатли былиши;   

    • нусха кыпайтириш  битта шаклдан 400—1500 та оттиск;

    • босма =олипларни тайёрлашнинг соддалиги.

    Камчиликлари:

    • босма =олипларни тащрир килиш имкониятининг ёъ=лиги;

    • кып рангли босмада бир нечта трафаретларнинг кераклиги.

    Трафаретли босишда ишлатиладиган аппаратларни ротаторлар деб аталади. Ротаторларга мисоллар: РС-А4 (ДАР-50), Сиклос МХП, Прогресс -1011, Гестетнер-480, Рек Ротарй 4500.

 

Електронотрафаретли босма усули (ризография)

    Тезкор матбаанинг енг самарали ва исти=болли варианти, сызсиз, ризографлардаги босма усули былиб, ракамли елеетрониканинг сынгги ютукларидан фойдаланади ва трафаретли босма усулининг барча тавсифларини жуда яхшилайди.

    Ризографлар (уларни яна дубликаторлар деб аталади)  бу офис учун янги типдаги нусха кычириш-кыпайтирши техникасидир; уларда анъанавий трафаретли босма усули електрон щужжатларни тайёрлаш ва ишлаб чикаришнинг замонавий ра=амли усуллари билан бирга кышиб ишлатилади. Ризографни компютерга параллел порт оркали улаб, уни ихтиёрий матбаа нашрларини тезкор яратиш, тахрир =илиш ва кыпайтириш учун ишлатиш мумкин.

    Ризограф 1980 йили Японияда ихгиро килинган ва яратилтан.

    Ризографнинг ишлаш тамойили.     

    Нусха кычириш жараёни икки бос=ичдан иборат: 

    • ишчи матрисани тайёрлаш (15—20 с вактни олади);

    • матриса быйича босиш (10—20 минут ичида бир неча минг ю=ори сифатли оттискларни олиш мумкин).

    Матрисани тайёрлашда кыпайтирилаётган щужжатнинг асл нусхаси уланган сканерга жойлаштирилади. Сканер маълумогаи ы=ийди, уни кодлайди ва мос ра=амли файлни яратади. Шу ра=амли файл билан бош=ариладиган термокаллакни махсус кып =атламли мастерплёнка билан кайта ишлов берилганидан сынг ишчи матриса яратилади, у нусхаси кычирилаётган тасвирни ёки матнни плёнканинг таш=и =атламида микротешикчалар кыринишида ыз ичига олади. Кейин ишчи матриса быёвчи силиндр сиртига автоматик жойлаштирилади, силиндрнинг ичида махсус быёкли туба жойлашган былади. Быё= плёнканинг ички =атламига сингийди ва шундай ишлов берилган ишчи матриса щужжатни кыпайтириш учун трафарет сифатида фойдаланилади.

    Босиш жараёнида быё=ли силиндр айланганда марказдан =очма куч таъсири осгида плёнканинг ички катламидан си=иб чикариладиган быё= =исмлаб оддий ко\оз вара\ига кычади. Битга ишчи матрисадан ихтиёрий мураккабликдаги асл нусхадан унинг сифатини ёъкотмасдан 4000 тагача оттиск олиш мумкин.

    Барча айтилган жараёнлар автоматик бажарилади. Хаттоки, рулондан керакли ылчамдаги мастерплёнка былагини ыраб чикариш, уни =ир=иш, быёвчи барабандан ишлатиб былинган матрисани олиш ва уни ишчи матрисалар кабул килувчисига чи=ариш щам автоматик бажарилади.

    Ризографиинг афзалликлари:

    • нусха кычириш учун зичлиги 46 дан 210 г/м2 гача былган ихтиёрий тип ва сифатли (о= силли= ва ялтиро= =о\оздан ташкари) =о\озни ишлатиш;

    • ю=ори унумдорлик: биринчи нусха 20—30 секунддан кейин олинади, кейинги нусха кычириш жараёни минутига 60—130 оттиск олиш тезлиги билан боради;

    • нусха кычиришнинг ю=ори сифати: ажратиш =обилияти 400 дпи гача (1 мбллиметрда 16 та нукта), матнли режимда 16 тагача ранг туси, фоторежимда 256 ранг туси ва ёр=инлик градасиясб;

    • кып рангли хужжатларни, бир-бирининг устига тушиш ани=лиги 0,5 мм дан кам былмаган =илиб бир неча марта ытказиш билан нусха кычириш имконияти;

    • нусхаларни 2 марта катталаштириш ва кичрайтириш имконияти;

    • ШЭЩМ билан биргаликда ишлаш имконияти ва хусусан, ШЭЩМ ни хужжатларни яратиш ва тахрирлаш учун фойдаланиш имконияти;

    • щамма жараёнларнинг автоматлаштирилиши, бошкаришнинг кулайлиги, дисплейнинг мавжудлиги.

    Ризографда щужжатларни кыплаб кыпайтириш ю=ори тежамлигини таъкидлаб ытиш лозим: агар 10 та нусхани олнш нархи, масалан, ризографда ва ксероксда тахминан бир хил былса, у щолда ризографда 500 та отгискни тайёрлаш 6—8 марта арзон тушади, катта тиражларда юту= янада кып былади. Гап шундаки, асосий харажатлар тиражнинг биринчи нусхаларини тайёрлашга кетади, — мастерплёнка былаги ва ишчи матрисани шимдириш учун быё= щажминкнг катгалиги (бу елементларга кетган харажатлар тираж катталигига бо\ли= емас); кейинчалик нусха кычириш жараёнида бые= фа=ат ишчи матрисани шимдиришга кетади ва унинг сарфи бошлан\ич шимдиришга караганда бирмунча кам былади (быёк билан копланаётган =о\оз юзаси =анчалик кичик былса, быё= сарфи шунчалик кам былади). Щисоблашларнинг кырсатишича, ризография хужжатларни 20 тадан 10000 тагача кыпайтиришда тежамлилиги (битга нусхани тайёрлаш бащоси) быйича бош=а турдаги хеч кандай нусха кычириш-кыпайтириш ишларидан =олишмайди.

    Ризографлар икки хил конфигурасияда ишлаб чикарилади:

    • роликли - РА 4050, 4200, ГР 1700, 1750, ТК 1510 ризографлари;

    • планшетли  РА 4300, 5900, 6300, ГР 2710, 2750, 3750, СР 7200 ризографлари.

    Роликли ризографлар (улар баъзида чызилма деб щам аталади) фа=ат айрим =ороз вара=лари билан ишлайди ва уларни сканер фотодиодлари ёнидан ытганда ы=иб олишда тортиб олади, варакларни бериб туриш автоматик.

Планшетли ризографлар щам варакли, щам брошюраланган материаллардан нусха кычириш имконини беради. Лекин уларнинг баъзилари (КА сериялиси) асл нусхани автоматик бериб турмайди.

    Ризографлар безакли ишлар учун дизайнерлик пааншети билан таъминланади. Бу планшет ёрдамида асл нусхани кайчисиз ва елимсиз макетлаш мумкин ва нусхани асл нусхадан яхширо= =илиб безаш мумкин. Планшетга жойлаштирилган асл нусхага махсус =алам билан ызгартирилиши керак былган майдонни белгилаш ва щар бир майдон учун =айта ишлаш турини кырсатиш мумкин. Асл нусхага белги =ыйиб чи=иш муло=отли режимда олиб борилади, бунда щамма майдон планшет дисплейида акс еттирилади.

2-жадвал

Ризографларнинг техник тавсифлари 

Модел

РА 4050

ТР 1510

ГР 1700

ГР 1750

РА 4300

ГР 2710

ГР 2750

Р 3750

Тип

 

роликли

 

Планшетли

1

2

3

4

5

6

7

8

9

Ажратиш =обилия ти дпи

ЗООх 400

ЗООх 300 

ЗООх 400

400х 400

ЗООх 400

ЗООх 400

400х 400

400х 400

\оз ылчами

325х435 гача

274х 395 гача

325х 435 гача

325х 435 гача

325х 435 гача

325х 435 гача

325х 435 гача

325х

435 гача

Масш габлаш

0,7-1

0,7-1

0,7-1

0,7-1,4

0,7-1

0,7-1.4

0,7-2

0,7-2

Секунддан кейин

1-оттиск

17

24 

17 

17

17

17

17

17

Минутига нусха тезлик билан

80-120

60-130

60-130

60-130

60-130

60-130

60-130

60-130

 

    Майдонларни =айта ишлаш турлари:

рангли ажратиш;              

    ·  асосий рангни быяш;

    ·  ырин алмаштириб тасвирлаш:

    ·  контурли шрифт;

    ·  майдонни чикариб ташлаш;

    ·  факат белгиланган майдонни босиш;

    ·  майдонни акс еттиришнинг матнли режими;

    ·  майдонни акс еттиришнинг фоторежими.     

    Ризографлардан самаралиро= фойдаланиш учун уларни хужжатларни компютерли =айта ишлаш ва кейин босиш ускуналари билан битта комплексга, масалан, 3-расмда кырсатилганидек бирлаштириш ма=садга мувофи=дир.

    РИПЗОО интерфейси ёрдамида параллел порт ор=али ризографни компютерга улаш мумкин. Бу интерфейс ихтиёрий ризографни (РА сериясидан таш=ари) ажратиш =обилияти 400 дпи былган ю=ори сифатли сканерга айлантириш имконини беради; бу компютерга тасвирни узатиш, уни тахрир килиш (хаттоки, шрифтларни танлаш ва масштаблашгача) ва кейин ризографда босиш имкониятини беради. Яна ихтиёрий матнли просессор ёрдамида исталган хужжатни тайёрлаш ва минутига 130 нусха тезлик билан ризографда чоп етиш мумкин.

    Шундай =илиб, ризограф тезкор матбаа воситаси былиб, ызининг ани= белгиланган матбаа ырнига ( 20 дан 10000 нусхагача) ега; унинг доирасида, ихтиёрий репрография ва матбаа воситалари билан жиддий ра=обатлашади. Ризограф екологик тозадир, махсус тайёрланган хона ва ходимларни талаб етмайди; ризограф тармо==а улангандан кейин ишга дарщол тайёр былади.

    Ризография сифати ва =улай технологияси туфайли сизнинг ызингизга щамма керакли матбаа мащсулотини, ташриф ко\озлари, бланклар, рекламали проспектлар ва техник хужжатлардан тортиб то даврий журналлар, рисолалар ва китобларгача енг ю=ори сифат билан осон кыпайтириш имконини беради. Амалиётда сиз босмахона хизматига мурожаат етмайсиз, негаки ризограф, замонавий матнли просессор билан таъминланган компютер билан биргаликда ихтиёрий матбаа материалини териш, тахрир =илиш, босиш ва уларнинг тиражи щаттоки жуда катта былганда щам тезкор кыпайтириш имконини беради.

Hosted by uCoz