КОМПЮТЕРЛАРНИНГ ТАРМО+ДА МУЛО+ОТ
БАЁННОМАЛАРИ

    Интернет тармо\а турли типлардаги ын миллионлаб компютерларни турли моделлар ва фасонлардаги шахсий компюгерлардан тортиб то катта ва ыта катта ЭЩМ — мейнфреймларгача бирлаштиради. Бундай хилма-хил машиналарнинг бир-бири билан умумий муло=от тилини топиш жуда мураккаб масаладир. Бу масала мазкур тармо= учун яратилган компютерларнинг муло=от баённомалари тизимидан фойдаланиш билан щол етилади.

    72-расм. Интернет тармо\и лавщасининг структураси:

 ЛХТ — локал щисоблаш тармо\и

     Бу тизимнинг асосини иккита асосий баённома ташкил етади:

 — Интернет Протосол (ИП) — тармо=лараро баённома, ИСО моделининг тармо=ли даражаси вазифасини бажаради;

— Тгансмиссион Сонтрол Протосол (ТСП) — узатишни бош=ариш баённомаси, ИСО моделининг транспортли (ташиш) даражаси вазифасини бажаради.

    ИП баённомаси ахборотларни електрон пакетларга (ИП дейтаграмма) былиб чи=ишни ташкил етади, юбориладиган пакетларни маршрутлайди ва олинадиганларини =айта ишлайди.

    ТСП транспортли даражанинг типик баённомаси щисобланади: у маълумотлар о=имини бош=аради, хатоликларни =айта ишлайди ва барча маълумот пакетлари олинганлигини ва керакли тартибда йи\илганлигини кафолатлайди. Интернет учун транспортли даражанинг яна бир баённомаси мавжуддир: фойдаланувчи дейтаграммасининг баённомаси (УДП —     Усер Датаграм Протосол) оддийро= ва маълумотларни масулиятсиз жынатишларда ишлатилади.

    Бу баённомаларни ишлатиш жараёнларининг кетма-кетлиги =уйидагича былади.

    Узатиладиган ахборот амалий дастур воситалари билан ани= бир форматли блокларга жойланади. ИП баённомаси бу блокларни пакетларга ажратади, олинган ахборотларнинг тыли=лигини текшириш мумкин былиши учун пакетларнинг щар бири номер ва сарлавха олади.

    Тармо=лараро ТСП/ИП баённомаларининг иш механизми почта хизматига ыхшашдир:

• Оддий почта быйича жынатиладиган ёзма ахборотлар (хатлар) конвертларга жойланади, уларда жынатувчининг ва олувчининг адреслари былиши керак. Компютерлар щам худди шундай щаракат =илади: ахборот блокларини ажратиб чи=ади ва електрон пакетларга жойлайди щамда уларни оптимал ёъл билан бир компютердан бош=асига узатади. Бу електрон ахборот пакетларида почтадагиларга ыхшаш стандарт жойлаштириш бор: маълумотли ахборот матни кодли конвертларга жойланади, у конверт ахборотнинг бошланиши ва тугалланиши щамда сарлавщасининг махсус белгиларидан шакллантирилади, конвертда еса жынатувчининг ва олувчининг адреслари (ИП-адрес деб аталади) кырсатилади. Бундай кодли конверт ахборотнинг бутунлигини таъминлайди ва унинг тармо=даги ёъл кырсатувчиси былиб хизмат =илади.

• Хат жынатилгандан кейин у почта хизматининг ихтиёрида былади. Щар бир почта былинмаси олувчининг адресини ы=ийди, бош=а =айси почта былинмалари ор=али хатни оптимал усул билан олувчига жынатиш кераклигини ани=дайди ва кейинги танланган ало=а былинмасига хатни жынатади. Електрон пакетларни жынатишнинг шундай алгоритми Интернет тармо\ида щам амалга оширилган. Почта былинмалари вазифасини тармо= участкаларини ызаро бирлаштирувчи маршрутловчилар бажаради.

    Електрон пакетлар стандарт ылчамга ега: битга узун ахборот бир нечта пакетларга жойланиши мумкин ва, аксинча, битта пакетга бир нечта =ис=а ахборотлар, агар уларда олувчининг битта адреси былса, жойлашиши мумкин. Щар бир пакет бош=а барча пакетларга бо\ли= былмаган равишда жорий ва=тдаги оптимал маршрут быйича олувчига етказиб берилади. Бош=ача айтганда, ызаро ало=адор пакетлар ва бир компютердан бош=а компютерга пакетлар турли хил ёъллар билан узатилиши мумкин. Бунда битта каналдан тармо=нинг умуман турли =исмларига юборилаётган пакетлар узатилиши мумкин. Бу телекоммуникасия тизимининг ресурсларини жуда самарали ишлатишга ва унинг шикастланган участкаларини четлаб утишга имкон беради.

    Олувчининг =абул пунктида щар бир келган пакетнинг сифати текширилади (маълумотларни узатишда бузулишлар былмадимикан), битта узун ахборотли барча пакетлар бирга йи\ади, бу ахборотли барча пакетларнинг борлиги текширилади ва ишончли былсагина, улар умумий ахборотга бирлаштирилади. Агар маълумот пакети ёъ=олган ёки бузилган былса, унинг нусхаси сыралади. Ахборот барча бузилмаган пакетлар олингандан кейин тикланганлиги сабабли уларнинг олиниш кетма-кетлиги ащамиятга ега емас.

    ИП ва ТСП баённомалари шунчалик чамбарчас бо\ланганки,
ча уларни битта ном остида келтирилади — ТСП/ИП баённомалари.

    Бу баённомалар асосида куыгина тармо=ди сервис баённомалари ишлаб чи=илган, уларнинг орасида =уйидагиларни таъкидлаш керак:

   • Филе Тгапсфер Протосол (ФТП) — файлларни узатиш баённомаси:

• Телнет — узо=дан мурожаат =илиш баённомаси, яни буйру=ларни узо=даги компютерда масофадан туриб ижро етиш;

• Симпле Маил Тгапсфер Птотосол (СМТП) — електрон почтани юборишнинг оддий баённомаси; __

• Щйпер Техт Тгапсфер Протосол (ЩТТП) — гиперматнни узатиш баённомаси (Wорид Wиде Wеб да ахборотларни узатишда ишлатилади);

• Нетwорк Неwс Тгапсфер Протосол (ННТП) — янгиликларни (телеконференсияларни) узатиш баённомаси.

    Фойдаланувчиларни тизим билан муло=оти матнли интерфейсни  ишлатган щолда УНИХ операсион тизими асосида ёки щозирда анчагина кенг тар=алган МС Windows/Windows 95 мухитида амалга оширилиб, бу мухит учун Интернет нинг барча технологиялари ва сервислари билан ишлайдиган амалий дастурлар мавжуддир, бу дастурлар ыз навбатида оддий ва =улай график интерфейсга ега. УНИХ маълумотларни тармо= ичида кодлаш учун КОИ-8 кодлари ишлатилади, Windows мухитида еса АНСИ стандартидаги кодлар ишлатилади.

Hosted by uCoz