КОМПЮТЕРНИ INTERNETДА ИШЛАШ УЧУН
УЛАШ ВА РОСТЛАШ

    Internet хизматларидан фойдаланиш учун компютерингизни Internet билан ало=ага ега былган ва керакли сервисни та=дим етувчи тармо==а уланишини таъминлаш ва компютерда махсус дастурли таъминотга ега былиш керак.

    Internet га мурожаат =илиш билан бош=а былган хизматлар инглиз тилидаги мамлакатларда Internet Сервисе Провидер ёки =ис=ача ИСП деб аталувчи фирмалар томонидан та=дим етилади; уларни Россияда "Internet га мурожаат =илиш провайдерлари" ёки оддийгина  =илиб провайдерлар деб аташади.

     Провайдер Internet билан доимий уланишга ега былган ва компютерларни (мурожаат =илиш серверлари) ыз ичига олган былиб, компютерлар ор=али абонентларни — алощида фойдаланувчиларни ёки локал тармо=ларни улашни амалга оширади.

    Internet га улашнинг бир нечта вариантлари мавжуд:

— ажратилган линия быйича доимий уланиш;
— коммутасияланадиган линия быйича сеансли уланиш;

— хост-компютерта масофадан туриб терминалли мурожаат =илиш.

    Ажратилган линия быйича улаш фойдаланувчига енг =улай ишлаш шароитларини таъминлайди, лекин анча =имматга тышади. Бу вариантда локал тармо=нинг компютерларидан бири (сервер) провайдер маршрутловчиси билан доимий уланишга ега (73-расмга =аранг). Керакли техник ва дастур таъминотини ырнатиш ва созлаш щамда бундай уланишлар ишини бирга олиб боришни одатда фирма-провайдернинг мутахассис-маъмурияти амалга оширади, бу фойдаланувчининг ишини енгиллаштиради. Бундай уланишнинг мущим афзаллиги локал тармо==а пунктлари маълумот серверини (масалан Wеб-серверни) ырнатиш имкониятидадир, бош=а вариантларида бундай уланишнинг имкони ёъ=.

    Коммутасияланадиган линия быйича улаш вариантини алощида компютерлар учун щам, Internet га доимий уланишни талаб етмайдиган локал тармо=лар учун щам тавсия етиш мумкин. Бу вариант, провайдернинг оддий телефон линияси быйича мурожаат =илиш серверига, бу сервергача" =ын\иро= =ила олиш" ва фойдаланувчи номини ва махфий сызни киритишни талаб етадиган кейинчалик =айд =илиш ёъли билан ва=тинча уланишни кызда тутади. Бундай =айд =илишдан кейин фойдаланувчи компютери телефон ало=асини ушлаб туришни бутун ва=ти давонида Internet тармо\ига тыли= уланиб =олади. Бу уланиш ва=тида фойдаланувчи биринчи вариантда улангандаги каби имкониятларга ега былади, лекин коммутасияланадиган линия быйича уланиш бирмунча арзонро=. былади. Бу щозир енг кып тар=алган вариантдир, шунинг учун =уйида биз уни батафсилро= кыриб чи=аниз.

    Хост-компютерга масофадан туриб терминалли уланиш компютерни узо=даги компютерга телефон линияси быйича улаш ёъли билан бу компютернинг узо=лашган терминал режимини ишлатишни кызда тутади. Бу вариантда фа=ат матнли маълумот узатилади, шунинг учун фойдаланувчи тармо= билан муло=от =илишда чекланган имкониятларга ега былади.

    Нищоят, я=индагина щоли екзотик былган, бутун еса тыли= ща=и=атга айланган радиоканал быйича Internet га уланиш вариантини таъкидлаш лозимдир. Бу щолда провайдерга симсиз тармо=ли кыприк ырнатилади (масалан, 7 км гача масофада чекланмаган ми=дордаги мижозлар радиомодемларининг радиоуланишини таъминлайдиган АРЛАН640 ); мижозларга тармо=ли радиоадаптерлар (2 Мбод гача

73-расм. Локал тармо=нинг Internetра уланиши.

узатиш тезлигини таъминловчи таш=и АРЛАН630, ёки сизнинг компютерингизнинг тизимли шинасига бевосита уланадиган, Windows 95 ва Windows НТ да ишлаш учун драйверларга ега былган ва 630 Кбод узатиш тезлигини таъминловчи ички АРЛАН655) ва ёъналтирилган радиоантенна (тарелка) ырнатилади. Симсиз Internet нинг афзалликлари:

• маълумотларни узатишнинг ю=ори тезлиги;

• ало=а каналини ишлатганлиги учун абонентлик тыловининг ёъ=лиги;

• тармо= билан мобил ало=анинг таъминланиши (машинада бир жойдан бош=а жойга ало=ани ёъ=ртмасдан кычиб юриш мумкин).

    Сизнинг компютерингиз коммутасияланадиган линия быйича
Internet кони остидаги чексиз сирли ва жозибали дунёга мурожаат
=илишни
егаллаши учун нима =илиш керак ?
     Бу ишнинг асосий бос=ичлари кыпинча =уйидагича былади:
Провайдерни танлаш.
•Модемни ырнатиш, улаш ва созлаш.
• Операсион тизимни созлаш.

• Тармо=да ишлаш учун амалий дастурларни ырнатиш ва созлаш.

    Биринчи =илинадиган иш — бу Internet га мурожаат =илиш быйича хизматларни та=дим етадиган фирмани танлашдир.

    Щозир Россияда ынлаб провайдерлар ишлаб турибди, щар бир йирик шащарда улар бир нечта: улар одатда, компютер адабиётида, рекламада, кыргазмада нашр етиш быйича маълумдирлар. Уларда компютерни тармо==а уланиш ва хизмат кырсатиш нархлари, техник ва сервис имкониятлари турличадир.

    Провайдернинг фаолиятини тавсифловчи =уйидаги мущим параметрларни синчиклаб бащолаш керак:

• =айд =илиш, абонентлик тылови, улаш ва=тида тылов нархи;

• сийловлар борлиги, шу жумладан тунги ва=тда ишлаганлиги учун ва уларнинг нархлари;

• провайдернинг тармо=ли каналлари тури ва ытказиш =обилияти (Internet да ща=и=ий ишлаш тезлиги ана шуларга бо\ли=);

• провайдер модемларининг юкланганлик даражаси (унгача =анчалик енгиллик билан =ын\иро==ила олиш мумкин);

• провайдерга хизмат кырсатадиган телефон каналлари ва АТС типининг сифати;

• мижозларга техник хизмат кырсатиш даражаси, провайдер мутахассисини мижозга унинг чи=аруви быйича бориш имконияти, бепул ва пулли маслахатларни ва бош=а хизматларни олиш усуллари.

    Танланган провайдер билан хизмат кырсатишга расмий шартнома тузиш керак. Провайдер билан сизни щамма муносабатларингиз ана шу шартнома асосида =урилади, унда провайдер бажарадиган щамма ишлар ва хизматлар санаб ытилади ва уларнинг нархи кырсатилади.

    Шуни щисобга олиш керакки, бир =атор щолдарда ихтисослашган компютер кыргазмаларида (реклама ма=садларида) ёки янги компютерни сотиб олишда, масалан, кыпгина фирма провайдерлар сизни Internet тармо\ига бепул улайди, модемни, операсион тизимни ва тармо=да ишлаш учун амалий дастурларни бепул ырнатишга ва созлашгача былган хизмат кырсатишда =ышимча имтиёзларни беради. Бынга ыхшаш комплексли имтиёзли хизмат кырсатиш \арбда «Интемет-ин-а-бох» номини олган. Бундай хизмат кырсатишда, провайдердан яхши жищозланган янги компютерни сотиб олиб, сиз уни оддийгина телефон розеткасига улайсиз ва тармо=да ишни бошлайверасиз.

    Internet тармо\ига уланиш масаласини щол етишдаги жуда мущим иш — модемни танлашдир. Щозирда бозорда таклиф етилаётган кып сонли турли хил, ю=ори сифатли ва замонавий моделли модемлар орасидан танлашга туыри келади. Бу модемларнинг тавсифлари ва уларнинг киёсий тащлили кып сонли компютер адабиётларида доимий равишда келтирилади.

    Модемни танлаш жараёнининг асосий моментлари =уйидагича:

• Провайдер мутахассисларидан модемнинг =андай маркасини ва =айси савдо фирмаларидан сотиб олишни билиш керак одатда, ишлаш тезлиги ва ишончлилиги быйича енг яхши натижа сизга модемни худди провайдерникига ыхшаш маркаси ырнатилганда еришилади.

• Провайдер ва=или билан сизнинг телефон линиянгиз тавсифларини мущокама =илиш керак, шуни щисобга олиш керакки, баъзи бир модемларни ишлатишда =ийин бартараф етиладиган муаммолар былиши мумкин: телефоннинг =ышало=лиги, ю=ори частотали телефон былгичларининг борлиги, телефон линиясининг шов=инлилиги, АТС муассасаси тури ва б.

• Модемнинг асосий техник тавсифи — =ийматларни узатиш тезлигига келсак, шуни еслаш керакки, ю=ори тезликли модемнинг =имматбахо нархи тармо= билан ишлаш ва=тини тежаш щисобига тез =опланади. Ща=и=атан щам, 100 Кбит си\имли =ийматларни узатиш модем тезлиги 28,8 бит/с былганда 1,5 мин ва=тни олади, тезлиги 9600 бит/с былганда еса 3 марта катта, яъни 4,5 мин ва=тни олади.

    Модемни телефон тармо\ига улаш учун телефон линиясини компютерга я=инро= олиб келиш керак, РЖ-11 стандартидаги телефон розеткасини щарид =илиш, ырнатиш ва мавжуд телефонга параллел улаш керак. Бу розеткада 4 та кириш клеммаси бор, уларнинг иккита марказийсига телефон симларини улаш керак, шунингдек уланиш =утблигини фар=и ёъ=дир.

    Таъкидлаш керакки, Internet тармо\ига фа=атгина телефон канали (улар быйича С56флех ва Х2 стандарти быйича ыта замонавий модемларда =ийматларни узатишни максимал тезлиги 56 бодни ташкил етади) быйича емас, балки ИСДН стандартидаги ра=амли ало=а канали быйича щам (тезликлари 64 Кбод, 128 Кбод ва хатто 2 Мбодгача), кабелли аналогли канал быйича щам (тезлиги 10 Мбод гача) ва ытказиш =обилияти 100 Мбод гача былган оптик толали кабелли канал быйича щам уланиш мумкин. Уланишнинг охирги вариантларини, мос ало=а каналларини ю=ори нархларини щисобга олган щолда биринчи навбатда хост-компютерлар учун тавсия етиш мумкин. Бу каналлар ты\рисида «телекоммуникасия воситалари» былимида батафсилро= хикоя =илинган.

    Модем сотиб олингандан ва ырнатилгандан кейин тармо=нинг кыпчилик былажак мижозлари учун енг мураккаб бос=ич келади — операсион тизимни созлаш (масалан Windows 95 коммуникасион утилитларини созлаш) ва тармо=; билан ызаро щаракат =иладиган амалий дастурларни ырнатиш (електрон почта, файлларни узатиш, Wорлд Wиде Wеб серверларини кыриб чи=иш ва б. дастурлар). Агар сизда компютерларнинг дастурли таъминотини созлаш быйича етарли тажриба былмаса, у щолда яхшиси бу ишни фирма-провайдер мутахассисларига, уларни ызингизни офисингизга таклиф етиб топшириш керак ёки ШК нинг тизимли блокини уларнинг фирмасига олиб бориш керак.

    Електрон почта ва файлларни узатиш (ФТП) дастурлари кыпинча провайдер томонидан бепул та=дим етилади.

    Wеб-серверларни кыриб чи=иш дастурлари (уларни браузерлар деб аталади) сифатида кыпинча щозир Нессапе Навигатор ва МС Internet Ехплорер дастурлари ишлатилади.

    Мисрософт корпорасиясини сиёсатига мос равишда МС Internet Ехплорер дастурлари тармо= мижозларига бепул та=дим етилади, щозир енг кып тар=алган Нессапе Навигатор дастур-браузери, 90 кун мобайнида у билан батафсилро= танишиш учун кейинчалик сотиб олиш ма=садида, бепул та=дим етилади (дастур нархи тахминан 50 $).

Нессапе Навигатор браузерини ырнатиш МС Нессапе Навигатор Ехплорер ни ырнатишга =араганда оддийро=дир. Биринчидан, чунки Нессапе Навигатор нинг стандарт версияси щажми быйича (3,5 Мбайт) МС Internet Ехплорер нинг хатто минимал версиясига (5,4 Мбайт) нисбатан щам кичикдир; иккинчидан, МС Internet Ехплорер дастурларини ырнатиш компютерни =айта юклашни талаб етади.

    Шуни айтиш керакки, бу щамма дастурларни ва уларнинг енг янги версияларини сиз бевосита тармо=дан муста=ил равишда юклаб олишингиз мумкин ва бу сизга пировардида бепул былади.

    Шуни инобатга олиш керакки, Internet билан муло=от =илишнинг асосий тили инглизчадир, дарща=и=ат, охирги йилларда рус тилида щам ишлашни таъминлайдиган дастурлар пайдо былди.

Hosted by uCoz