Shtempellovchi
qurilmalar (numeratorlar) xujjatlarga qisqacha raqamli axborotlarni: maxfiy
so’zlarni, indekslarni, kunlarni va shunga o’xshashlarni bosish uchun xizmat
qiladi.HUJJATLARNI QAYTA ISHLASH VOSITALARI
Zamonaviy korxonalarda hujjatlar tayyorlash tartibini, (shakl berishni, ko’rgazmali ko’rsatish va axborotlarni amalda ko’llash) bir xillashtirishga katta etibor berilmoqda. SHu maqsadda hamma hujjatlar (hisobotlar, reklamalar va boshqalar) dan nusxa olinib ko’paytirilgandan keyin komplektlanadi, muqovalanadi va foydalanuvchilar, texnik arxiv va mikrofilmlashtirishga beriladi.
Bezash,
muqovalash ishlarini avtomatlashtirish uchun katta
hajmdagi texnik vositalaridan foydalaniladi. Bularga adreslaydigan va markirovka
qiladigan mashinalar, jo’valaydigan, varaqlarni tanlab ajratadigan kurilmalar,
kesuvchi, risolalovchi va muqovalovchi uskunalar, laminatorlar va boshqa ko’plab
qurilmalar kiradi.
Adreslovchi mashinalar xujjatlarga matnlarning lokal lavhalarini, ko’pincha standart lavhalarini: mijozlar adreslari, hisobotlar, arizalar, xabarnomalar, to’lov xujjatlarini sarlavhasini yozib chiqish uchun keng ishlatiladi. Adreslovchi mashina xujjatga yoki yorliqqa keyinchalik yopishtirish uchun matn lavxasini ko’chiradi. Ular shtempel-shablonlar kartotekasida, bosma shaklida yoki mashina xotirasida saqlanuvchi matnlarning katta sonidan tezda tanlab olnnadi, o’z navbatida shtempel-shablonlar qo’lda tanlashga qulay bo’lishi uchun turli rangdagi bir xilda ramkalarga solib ko’yiladi.
Adreslovchi mashinalarda tekis, ba’zida yuqori bosma usullari uchun maxsus shakllar ishlatiladi. Bosish uchun matnlar kompyuterdan ham olinishi mumkin.
Markirovka qiluvchi mashinalar
Markirovka (frankironka) qiluvchi mashinalar konvertlarga markalar o’rniga pochtadan jo’natish vaqti va to’lov summasi ko’rsatilgan pochta muhrlarini bosadi. Bosish vaqtida frankirovka qiladigan shina hisoblagichida bajarilishi kerak bo’lgan to’lovlar summasi yig’ilib qoladi. Bunday pochta shtampi qisqa reklama e’lonini, tashkilot nomini, uning manzilini o’z ichiga olishi mumkin.
Shtempellovchi
qurilmalar (numeratorlar) xujjatlarga qisqacha raqamli axborotlarni: maxfiy
so’zlarni, indekslarni, kunlarni va shunga o’xshashlarni bosish uchun xizmat
qiladi.
Laminatorlar xujjatlarni namlikdan, changdan, moydan va extiyotsizlikdan saqlash uchun yuzasiga ximoya qoplamasini qoplaydigan mashinadir. Hujjat mashinada qizdirilib 2 tomoniga ximoya plyonkasi suriladi yoki hujjat yuzasiga yopishqoq shaffof plyonka elimlanadi. qimmatbaho qog’ozlar, e’lonlar, kitoblar va hisobot jildlari, menyu, vizitkalar, texnik talonlar va boshka ko’pgina xujjatlarni laminaсiyalash maqsadga muvofiqdir. Rexel LM25 modelli laminatorlar A4 hajmdagi xujjatlarni, Rexel LM 35, LM 45 — AZ xajmdagilarni (LM 45—to’liq avtomatik) laminaсiyalashda ishlatiladi. Rossiyada ishlab chiqarilgan laminatorlar Blik 100 va Blik 320 misol bo’la oladi (100 va 320 sonlari qoplash kengligini mm larda ko’rsatadi).
Jo’valaydigan (falсovkalovchi) mashinalar — berilgan shakl bo’yicha kogozlarni turli xil ko’rinishda bukadi va ularni tartib bilan taxlaydi. Rexel firmasining (Angliya) 1200 EXR va 1500 EXR firmasining FKS Grafipli 3851 FG 3500 va FB 22 jo’valaydigan mashinalari hamma jo’valash ko’rinishlarini bajaradi: bittalik, xat tipidagi, to’lqinsimon, ikkitalik parallel va boshqalar. Bukish chiziqlari berilgan sxema bo’yicha operator tomonidan o’rnatiladi. FKS FG 3500 jo’valaydigan mashinasining samaradorligi soatiga 20000 dona varaqqacha.
Risolalovchi mashinalar — metall qisqichlar yordamida risolalarni avtomatik jo’valash va risolalarni biriktirish uchun qo’llaniladi. Hozirgi kunda dastaki va elektr qog’oz tikuvchilarning yanada oddiyroq turlari chikarilmokda.
g’K5 Ng’ 4080, OS Msh1 Ng’ risolalovchi mashinalari AZ va A4 shakldagi to’plamlar ustidan ikki karra o’tib biriktiradi, A4 va A5 shakldagi 100—105 ta varakni risolalaydi, samaradorligi soatiga 1500 dona, varaq tanlovchi bilan interfeysga ega; OS Msh! 5K mashinasi tanlangan to’plamparni chapdan yukoriga birietiradi va tikxich uchun yon tomonidan teshiklar ochib beradi.
Lisg (varaq) tanlovchi mashnnalar (kollatorlar) — bosilgan varaklarni avtomatik ravishda to’plamlarga ajratib chikvradi. Masalan, kitoblar va shunga o’xshash risolalarni tayyorlash uchun bunday apparatura komplekslari ixtiyoriy xdjmdagi tirajnn tanlash, tayyor bloklarni avtomatik kayta ishlash va oqibatda shakllangan, jo’valangan va birnktnrilgan maxsulotni olish imkonini beradi.
Kichik xajmli vertikal lentali kollatorlar: DC 6 Mini va FKS Malyutka (6 tarnovli), DC 6 Mini va FKS UC-800 (8 tarnovli), DS10 Mini va FKS US-1000 (10 tarnovli) soatiga 2100 to’plam (blok) samaradorligiga ega, ular AZ va A4 shaklli qog’ozlar bilan ishlaydilar. DS kollatori biriktiruvchi va bukuvchi DS Mini NF risolalovchisi bilan bitga liniyaga o’rnatilishi mumkin.
Varaq taxlovchi mashinalar — qog’ozlar dastasini tekislaydigan vibraсion mashinalardir.
Dasta bog’lovchi mashinalar dastalarni kanop ip yoki payvandlanadigan lenta, yopishqoq qog’oz va boshqalar bilan o’rab bog’lash uchun xizmat kiladi.
Stepler va sim bilan tikuvchi mashinalar
Stepler va sim
bilan tikuvchi mashinalar risolalarni metall qisqichlar bilan tikishni bajaradi.
Stepler standart qisqichlar bloki bilan ishlaydi. Ular dastaki (FKS Ring-King, Rexel Londarm, BARAH modellari) va elektrik (FKS Rapid 106 modeli) bo’lishi mumkin. Ishlatilayotgan qisqichlarning texnik tavsifi birikma kilinayotgan varaqlar sonining qalinligidan oshmaydi. Ularda 25—30 varaqni birikma kiluvchi oyoqchalarining uzunligi 6—8 mm bo’lgan oddiy va figurali kiskichlar ishlatiladi. YUqori kuvvatli KW-Trio/Heavy duty 50 LC steplerlari bir vaktning o’zida 300 betni birikma kilish (oyokchalarining uzunligi 23 mm bo’ladi) imkonini beradi.
Sim bilan tikuvchi FKS ACME B 305, Introta ZDME B-305 o’zlari kerakli uzunlikdagi iplarni g’altakdan berilib turuvchi simdan tayyorlaydi. Ular katga hajmdagi (100 varaqqacha) risolalarni biriktirish uchun mo’ljallangan.
Ixtiyorny bosma maxsulotini mukovalansa yanada ko’rkam va mustahkam bo’ladi. Zamonaviy muqovalash mashinalari xujjatlarni yuqori sifat darajasida tayyorlash imkonini beradi. Kichik mukovalash mashinalari yordamida ish xujjatlari, xisobotlar, bukletlar (reklamalar), kalendar va boshka qog’oz maxsulotlarini rasmiylashtirish mumkin. Bu kurilmalar bilan ishlash oddiy va maxsus tayyorgarlikni talab etmaydi.
Mukovalash mashinalari:
— qog’ozlar to’plamini plastmassa yoki metall prujinalar bilan biriktirish;
— qog’ozlar to’llamini plastik plastina bilam biriktirish;
— kog’ozlar to’plamini termojild yordamida elimlash ishlarini bajaradi.
Plastmassa prujinalar bilan muqovalash. Bu muqovalashning oddiy usulidir:
— eng ingichka risolaadan 450 betlik hisobotgacha bo’lgan ishlarni muqovalpash imkonini beradi;
— betlarni varaqlab chiqishni chegaralamaydi;
— nusxa olish uchun kulay;
— kerakli betlarni engil chiqarish, almashtirish yoki ko’shish imkonini beradi.
Mukovalangan xujjatni ranglar (kora, kulrang, oq, qizil, siyoxrang, yashil, sariq) va plastmassa prujinalar diametrini (6 dan 50 mm gacha) tanlash bilan xushbichim va ko’rkam kilish mumkin.
Compact Cotb Binder CB 3000, High Performance CB 350, Heavy Duty CB 400, elektr yuritmali Electrric SV 450, RM 12 mashinalari A4 shakldagi varaqlarni muqovalaydi.
Metall prujinalar bilan muqovalash. Bu muqovalash ham chiroyli ko’rinishni beradi, u oddiy va ishlatishda kulaydir. Unda A4 shakldagi 150 tagacha varaqni muqovalovchi diametri 5 mm dan 14 mm gacha bo’lgan oq, qoraqizil va ko’k prujinalar ishlatiladi.
Mashinaga misollar — Somb Binder SV 600, Office Wire Binder WB 600.
Termomuqovalash. Mukovalashni eng oddiy va tez usulidir: maxsus jildga termoelim katlami bilan birga xujjatlar ko’yiladi va apparatga joylanadi, 40 sekunddan keyin yuqori sifatli mukova tayyor bo’ladi. Ularda turli xil jildlar: turli rangdagi, tuynukli va tuynuksiz, turli ko’rinishdagi («len», «teri», «saykal», «kompozit», «shaffof») va boshkalar ishlatiladi. Lekin termik ishlangan jildlardan xujjatlarni chikarib olish va ularga ko’shish umuman mumkin emas.
FKS Grafibing BIC 600, Fastbing Practic 210 (Finlandiya), TERMAL BINDER T90 va T95 mashinalari kalinligi 100 mm (200 varaq) bo’lgan A4 shaklli varaklar to’plamini muqovalash imkonini beradi.
Qog’oz kirkuvchi asboblar (keskichlar) rulonli va boshka kog’ozlarni ishlatiladigan shakldagi varaqlarga (formatlar mm larda: A6 105x148, A5 148*210, A4 210x297, AZ 297x420) moslab kesish va tayyor kitoblarning chetlarini kesib tashlash (tekislash) uchun mo’ljallangan.
Keskich turlari juda xilma xildir: kichik (masalan, Ideal firmasining 1034, 1071,2035), oyoqli (3905,4700)dastaki keskichlaridan to, kesish uzunligi 340 mm dan 1100 mm gacha bo’lgan va bir vaqtning uzida 20 dan 200 varaqkacha kesuvchi avtomatik dasturlanadigan keskichlarga bo’linadi.
Hujjatlarni yo’q qilish mashinalari
Yashirin va maxfiy hujjatlarni yo’k kilish uchun ularni maydalab kesish va mikromaydalaydigan mashinalar ko’llaniladi. Hamma yo’q qiluvchi mashinalar avtomatik yuritma va yo’k kilinayotgan xujjatlar changi yoki briketlar uchun konteynerlar bilan ta’minlangan. Yo’k kiluvchilar turlari:
— ofis — kerakmas xujjatlarni yo’k klladigan (uzunasiga kesish);
— sanoat — xujjatlarni yo’q qilib kog’oz chiqindilariga aylantnradi;
— maxfiy — xujjatni kog’oz changiga aylantiradi (chiqindilarni aralashtirib uzunasiga-ko’ndalangiga qirqish, A4 shaklli varaq 9000 zarrachagacha kirqiladi);
— maxsus (qog’ozni metall maxkamlagichi bilan birga maydalaydi, chiqindilarni qogozli xaltalarga joylaydi).
Rexel firmasining (Angliya) qog’opni yo’q kiluvchi 100 dan ortik modeli juda ommabopdir, masalan: 70 Auto, 130 Auto, 2500 Auto, X9 High Security, H16 Destroyer, VX5000, Destroyer va boshqalar.
