NOVELL NET WARE LOKAL HISOBLASH TARMOG�I

    Lokal hisoblash tarmoqlarining (LXT) tipi va funkcional imkoniyatlari ko�p jihatdan ularda ishlatiladigan OSI bayonnomalar i bilan tavsiflanadi. Xususan, bu apparat yo�li bilan amalga oshiriladigan 2 quyi darajaning bayonnomalari � interfeysli tarmoqli plata bilan va dastur bilan qo�llab-quvvatlanadigan yuqori darajadagi bayonnomalar � tarmoqli operacion tizim bilan amalga oshadi.

    LXTlaridagi tarmoqli platalar orasida quyidagi platalar еng ko�p qo�llanilmoqda:

� Enternet � tarmoqning shinali topologiyasini va monokanalga tasodifiy murojaat qilish usulini qo�llanadi.

� Taken Rink � tarmoqning holqo�li (kamroq radialli) topologiyasini va marker bo�yicha murojaat qilish usulini qo�llanadi.

� Arknet � tarmoqning radialli (kamroq shinali) topologiyasini va marker bo�yicha murojaat qilish usulini qo�llanadi.

OSI ning 5 ta yuqori darajali bayonnomalarini qo�llanuvchi tarmoqli operacion tizimlar orasida Novell firmasining Net Ware OT еng ko�p tarqalgan. Net Ware operacion tizimi OSI ning 3�7 darajalarining bayonnomalarini qo�llanadi va ko�pgina tarmoqli platalar bilan birgalikda, shu jumladan Ethernet, Token Rink, Arknet platalari bilan ham, ishlaydi.

3 va 4 darajalar uchun Net Ware ning bayonnomalari Internetwork Packet eXchange (IPX � tarmoqlararo paketli almashish) va sequenced Packet eXchange (SPX � paketlar bilan tartibga solingan almashish) deb ataladi. OSI ning 5 va 6 darajalari bilan taqdim еtiladigan servis Novell Net BIOS paketa bilan ta�min lanadi.

Net Ware qobiqi 5, 6 va 7 darajalarning servisini taqdim еtadi (43-rasmga qarang).

Hozirgi vaqtda bizda ham, chet еlda ham Novell Net Ware operacion tizimli Ethernet tarmoqli platalar asosidagi lokal tarmoqdar еng ommaviy hisoblanadi. Bu tarmoqli ko�pincha Novell Net Ware tarmog�i deb, kamroq Ethernet tarmog�i deb atashadi (chunki bu tarmoqli plata shu nomdagi tarmoq uchun ishlab chiqilgan).

    Novell firmasi ishlatadigan lokal hisoblash tarmog�ining asosiy varianti ingichka koaksial kabelga asoslanadi.

    Ingichka kabelning bo�laklari maxsus raz�yomlar (ajratkichlar) orqali lokal hisoblash tarmog�aning kompyuterlarida joylashgan tarmoq platalarini birlashtiradi. Tarmoqning kompyuterlari qatorida bitga yoki bir nechta fayl-serverlar  (tarmoq �fayl-server� modeli bo�yicha quriladi) va ishchi stanciyalar bo�lishi kerak. Tarmoqdagi kompyuterlarning maksimal soni � 87 ta. Yirik tarmoqlar segmentlarga, alohida maydaroq LXT yoki kompyuterlar ulangan kabel bo�laklariga bo�linadi: uzunligi 185 metrgacha bo�lgan bitga segmentda 30 tagacha kompyuter bo�lishi mumkin. Butun tarmoqning maksimal uzunligi 10 km atrofida.

    Keyingi vaqtlarda Novell Net Ware tarmog�aning simlarning еshilgan jufgligi asosidagi varianti ommaviylashmoqda. U ishchi stanciyalarni fayl-serverga koncentrator orqali ulanishini ko�zda tutadi. Bitga koncentrator undan 120 metrgacha uzoqlikda joylashgan 12 ta stanciyaning ishlashini qo�llab-quvvatlashga qodir. Koncentratorlarni kaskadlar bilan birlashtirish mumkin va bitta tarmoqdagi segmentlarning maksimal soni 1024

tani Tashqil еtishi mumkin. Ethernet tarmoqli platasining O�rniga bu tarmoqlarda IEEE802.3 kod belgisi ostidagi ularning zamonaviylashtirilgan varianta ishlatilmoqda.

    Shunday qilib, Novell firmasining Net Ware lokal hisoblash tarmog�i ikki variantdagi topologiyalarda amalga oshirilishi mumkin:

� shinali;

� yulduzsimon.

Ingichka kaboddagi va simlarning еshilgan juftligidagi LXT sgrukturali sxemalari 70- va 71-rasmlarda keltirilgan.

Net Ware (Net Ware 3.11 versiyasi) � bu asosan serverda joylashtiriladigan ixtisoslashgan operacion tizimdir. Xususan, serverda tizimni yuklash vaqtida bevosita yaratiladigan tarmoqli OS ning bir nechta bosh kataloglari joylashadi.

� System � tarmoqli va diskli drayverlarni, yuklanadigan va bajariladigan modullarni o�z ichiga oladi. Ularning hammasi faqat serverning tezkor xotirasida ishlaydi. Faqat tarmoq ma�murigina (bosh boshqaruvchi) ularga murojaat qilishi mumkin; ishchi stanciyalardagi foydalanuvchilar ularning huquqlari cheklanganligi tufayli odatda bu katalogni xdtgo kurmaydilar ham.

� Public � utilita-menyularni va buyruqlar satri utilitalarini o�z ichiga oladi, ular serverdan ishchi stanciyaning tezkor xotirasiga bajarish uchun chiqariladi. Utilitalarning bir qismi faqat ma�mur uchun mo�ljallangan, utilitalarning bir qismi bilan ma�mur ham, foydalanuvchilar ham ishlashlari mumkin.

� Login � foydalanuvchilarning tarmoqqa kirishini va undan chiqishini qayd qilish uchun Login va Logonet dasturlarini o�z ichiga oladi. Login foydalanuvchini qayd qilish va uning foydalanish huquqlarini iniciallash dasturidir. Foydalanuvchi nomi va maxfiy so�z bo�yicha identifikaciyalanadi, bundan keyin o�nga joriy tartib nomeri beriladi va u tarmoqda uning uchun ruxsat еtilgan katalog va fayllar bilan ishlashi mumkin.

� Mail � yangi foydalanuvchini qo�shish vaqtida Net Ware tomonidan avtomatik yaratiladigan qismkataloglarni o�z ichiga oladi. Bu qismkataloglar foydalanuvchining tarmoqda qayd qilinishi vaqtida shakllantiriladigan, har bir foydalanuvchi uchun maxsus yozuvlarni o�z ichiga oladi va еlektron pochta dasturlari tomonidan ishlatilishi mumkin.

� ETC - Internet tarmohda ishlatiladigan TCP/IP bayonnomalarini qo�llab-quvvatlash uchun kerak bo�lgan fayllarni o�z ichiga oladi.

    Ishchi stanciyaga kompyuterning lokal operacion tizimi (Net Ware MS DOS, OS/2, UNIX, Windows 95 va b. OS lar bilan

birgalikda ishlashi mumkin) va tarmoqkd murojaat qilishni ta�minlash uchun Net Ware ning ikkita dasturi Netx.com va IPX.com joylashtiriladi.

Netx.com dasturi amaliy dastur so�rovini tahlil qiladi va agar u tarmoqqa tegishli bo�lsa, uni IPX.com dasturiga uzatadi, aks holda DOS uchun krldiradi.

    IPX.com dasturi fayl-serverga so�rovni yuboradi va uning to�g�ri uzatilishini nazorat qiladi.

Tarmoqda ishlash uchun foydalanuvchi punktlari ishchi stanciyasidan:

� Netx.com va IPX.com dasturlarini ishga tushiradi;

� tarmoqda Login.exe dasturi yordamida qayd qilinadi;

� punktlari operacion tizimida kerakli amaliy dasturni ishga tushiradi.

Lokal tarmocning fayl-serveriga qo�yiladigan talablar

Novell Net Ware LXT ning asosiy bo�g�ini faylli server hisoblanadi. Unda tarmoq operacion tizimi, ma�lumotlar bazasi va foydalanuvchilarning amaliy dasturlari joylashtiriladi. SHuning uchun fayl-server tarmoqdagi еng kuchli kompyuter bo�lishi kerak, chunki butun tarmoqning unumdorligi va funkcional imkoniyatlari unga bog�liqdir.

    Fayl-server sifatida tezkor xotirasining sig�imi 16�32 Mbaytdan kam bo�lmagan kompyuter ishlatilishi kerak. Fayl-server vinchesterining (qo�llab-quvvatlaydigan tarmoq resursi asosiy taksimlovchisining) sig�imi 1200�3000 Mbaytni tashkil еtishi lozim.

    Fayl-server ishining ishonchliligi tarmoq ishining ishonchliligini aniq belgilagani uchun qattiq diskdagi ma�lumotlarni adashishlardan va yo�qotishlardan himoya qilish uchun maxsus choralarni ko�rish kerak.

Lokal tarmoq, ishchi stanciyalariga quyiladigan talablar

    Ishchi stanciya vazifasini bajaruvchi kompyuter foydalanuvchiga uning hamma amaliy masalalarini echish imkoniyatini ta�minlashi kerak. Ishchi stanciyalarga talab fayl-servernikiga qaraganda oddiyroqdir.     Foydalanuvchilarning ko�pchilik qismini 8�16 Mbayt sig�imli tezkor xotira va 650 Mbayt sig�imli vinchester to�la qondiradi.

    Agar ishchi stanciya faqat tarmoqli ishlash rejimiga mo�ljallangan bo�lsa, u holda unga, aslini olganda, vinchester ham, еgiluvchan disklar ham kerak еmas. Ishchi stanciyalarni disklarsiz ishlatish imkoniyati paydo bo�ladi. Bunday stanciyalardagi operacion tizim ishchi stanciyadagi tarmoqli plataga o�rnatilgan doimiy еslab qoluvchi qurilmadan fayl-server boshqaruvi ostida  masofadan turib yuklanadi. SHu bilan bir vaqtda disklarsiz ishchi stanciyalar asosida qurilgan LHT da fayl-serverga yuklama keskin oshib ketadi va stanciyada avtonom rejimda ishlash imkoniyati inkor qilinadi.