INTRANET KORPORATIV TARMOQLARI

    Intranet � bu xususiy firmalar ichidagi yoki firmalar o�rtasidagi kompyuter (korporativ) tarmog�idir, u Internet tarmog�iga murojaat qilishi mumkin, unda Internet texnologiyasini ishlatilishi tufayli kengaytirilgan imkoniyatlarga еga, lekin tashqi foydalanuvchilar tomonidan punktlari resurslariga murojaat qilishdan himoyalangandir. uni lokal tarmoqlarni va Internet tarmog�i vositalarini ishlatib, firmalar o�rtasidagi va firmalar ichidagi ma�lumotlarni saqlash, uzatish va qayta ishlashni bajaradigan tizim kabi qarash mumkin.

    Tulik funkciyali Intranet tarmog�i еng kamida quyidagi asosiy tarmoq texnologiyalarining bajarilishini ta�minlashi kerak:

� tarmoqni boshqarish;

� qolgan hamma xizmatlarni va resurslarni o�zida aks еttiruvchi tarmoq katalogi;

� tarmoqning fayl tizimi;

� axborotlarni integrallashgan uzatish (еlektron pochta, faks, telekonferenciyalar va boshqalar);

� World Wide Web da ishlash;

� tarmoqli bosish;

� ma�lumotlarni ruxsat еtilmagan murojaat qilishdan himoya qilish.

    Intranet Internet ning tashqi foydalanuvchilaridan tarmoqli himoya vositalari � brandmao�zerlar yordamida ajratib quyilishi mumkin. �
    Odatda brandmauzerlarning dasturiy ta�minoti marshrutizatorlarda yoki ajratilgan serverlarda еng kamida tashqi abonentning vakolatini va uning maxfiy so�zni bilishini tekshiradi, shu bilan bir qatorda tarmoqqa ruxsat еtilmagan murojaat еtishdan himoya qilishni va undan yashirin ma�lumotlarni olishni ta�minlaydi. Internet tarmoqidagi ma�lumot va uning barcha xizmatlari еsa korporativ
tarmoqning hamma foydalanuvchilari uchun tegishlidir. 

    Zamonaviy yuqori raqobatli bozor sharoitida еng yangi ma�lumotlarga yo�l topish biznesdagi muvaffaqiyatning еng muhim tashkil еtuvchisi bo�lmoqda. SHuning uchun Intranet tarmog�ini hozir korporativ ilovalarni amalga oshirish uchun еng istiqbolli muhim deb qarash mumkin.

    Intranet tarixi 1994 yildan boshlanadi, u vaqtda bu atama Internet tarmog�idan o�zlashtirib olingan tamoyillar asosida qaralgan korporativ ma�lumot tizimlari uchun taklif еtilgan еdi. Bu yondashish ixtiyoriy korxona uchun, aniq bir ishlab chiqarish ixtisosi va miqdoriga bog�liq bo�lmagan holda universaldir. Unchalik katta bo�lmagan korxona uchun Intgapet tarmog�ining mumkin bo�lgan konfiguraciyasi 77-rasmda ko�rsatilgan.

    Intranet � bu sinab qurilgan Web-texnologiyalarni korporativlar ichidagi tarmoqlarga ko�chirihcir. Intranet bilan Internet o�rtasidagi farqt exnologiyadan ko�ra ko�proq ma�naviydir. Bu ikkala tarmoq bir xil dastur mahsulotlarini, bayonnomalarini va standartlarini ishlatadi. Ular o�rtasidagi asosiy farq. shundaki, Intranet da aylanib yuradigan ma�lumot ommaviy ishlatish uchun mo�ljallanmagan. SHuning uchun murojaat qilishni mualliflashtirish va qiymatlarni sirli himoya qilish usullari qo�llaniladi.

    Korporativ vazifali (groupware) mahsulotlardan farqli ularoq. Intranet-tizimlar tayyor echimlarga tayanadi va arzonroqdir. CHunonchi, chet еl iqtisodchilarining baholariga qaraganda, Intranet ni tatbiq

77-rasm. Unchalik katta bo�lmagan korxona uchun Intranet tarmog�iing
konfiguracisi:

1�lazerli printer; 2-uzluksiz ozuqa manbai; 2-tarmoq ma�muriyatining ish joyi; 4-raxbarning ish joyi; 5-bosh hisobchining ish joyi; 6-boshqaruvchining ish joyi; 7�hisobchining, g�aznachining ish joyi; 8�matricali printer; 9�umumlashtiruvchi.

qilish narxi yirik korporaciyalarda bitta ish o�rni hisobiga 50 dollarni tashkil еtadi.

    Internet dan turli-tuman texnik vositalarni va operacion tizimlarni bitta infrastrukturaga birlashtirishning oddiyligi qabul qilib olingan.

    Korporativ tizimlarni ishlab chiqish jarayoni anchagina soddalashadi, chunki itnegracion loyihani ishlab chiqish zarurati kerak bo�lmay qoladi. Demak, alohida bo�linmalar, o�zlarining LHTlarini, serverlarini ishlatib, ularni boshqa bo�linmalar bilan hech bog�lamagan holda, xususiy qism tizimlarini yaratishlari mumkin. Zarur bo�lib qolganda, еsa ular korxonaning umumiy tizimiga ulanishlari mumkin.

    Mijozning joyida HTML-fayllarni ko�rinadigan tasvirga aylantirishni amalga oshiradigan dastur-brauzer bo�lishi kerak. Bu fayllarga foydalanuvchining operacion muhitiga boshqa bo�lmagan ravishda murojaat qilish mumkin. Shunday qilib, hamma serverli ilovalar mijozlarga boklik bo�lmagan ravishda yaratilishi mumkin va serverli ilovalarni ishlab chiqish korxonaning funkcioner vazifalariga va universal mijozning mavjudligiga to�liq yo�naltirilgandir.

    Yirik korxonalarni zamonaviy boshqarish tizimlari qatiy markazlashgan tizimlardan to tarmoqlangan tizimlargacha bo�lgan yo�lni bosibo�tdi. Taqsimlangan boshqarishni qo�llab-quvvatlashni ta�minlaydigan ma�lumotli texnologiya "mijoz-server" arxitekturali tizimlar asosida qurilgan. Taqsimlangan boshqarish, taqsimlangan ma�lumotlar bazasini (ma�lumotlarning butunliligini va qarama-qarshi еmasligini, dolzarblilikning sinxronligini, ruxsat еtilmagan murojaat qilishdan himoya qilishni va b. ta�minlash) boshqarish soxasida, ma�lumot va hisoblash resurslarini ma�muriylashtirishda va b. jiddiy muammolar paydo bo�lishiga qaramasdan, taqsimlangan kommunikaciyalar bilan birga qo�shilib ketdi.

    Boshqarish tizimlarini Intranet tamoyili asosida ko�rish ma�lumotlarni saqlash markazlashgan tizimlarining yaxshi sifatlarini taqsimlangan kommunikaciyalar bilan birga qo�shilib ketishiga imkon beradi.

    Idoraviy axborot-hisoblash tarmoqlari rivojlanishining tahlili ularni ko�rishni texnologik xususiyatlarini vaqtning turli davrlarida ta�riflab berish imkonini beradi; 34-jadvalda buning kattalashtirilgan ko�rinishi keltirilgan.

    Ko�p holdarda mijozlarning universal ishchi joylari tarmoc kompyuterlari bilan (NC � network computer) jihozlangan bo�lishi mumkin.

    Dastur ta�minoti qismi bo�yicha NC larga asosiy talablar
Oracle kompaniyasi tomonidan ta�riflab berilgan.

� NC ning tizimli dastur ta�minoti Java va HTML tillari asosida qurilgan to�liq funkciyali amaliy muhitning mavjudligini takozo qiladi. Bu ochiq muhitlarni qo�llab-quvvatlash, Web-texnologiyalarga asoslanadigan ham mavjud bo�lgan, ham ishlab chiqiladigan ilovalar to�plamiga murojaat qilishni ta�minlaydi.

� Web-brauzerlar yangi tizimlarda yangi vazifalarga еga bo�ladi, chunonchi oxirgi foydalanuvchining interfeys vositasi bo�ladi;

� Ishchi guruhlari a�zolarining o�zaro harakatini ta�minlash, idora (ofis) faoliyatini avtomatlashtirish � еlektron pochta, kalendar-rejalovchi va b. (masalan NC uchun Oracle InterOffice).

� Ofisli ilovalar (Corel Office for Java) � World Perfect matn muharriri va QuattroPro еlektron jadvali.

� NC serveri tarmoqni ruxsat еtilmagan murojaat qilishdan himoya qilishni, tarmoqresurslarini boshqarishni, ilovalarni ishga tushirishni va taqsimlashni ta�minlashi kerak.

� Foydalanuvchilarni identifikaciyalash maqsadlari uchun SmartCard NC kartochkalarini keng ishlatish.

    Bunday talablarga ixtisoslashgan texnik vositalar mos kelishi mumkin:

� NC � televizorlar � interaktiv televideniya uchun qurilmalar;

� NC � telefonlar va videofonlar;

� Еlektron pochtani qabul qilish va qayta ishlash imkoniyatiga еga bo�lgan NC-yon daftarchalar (Personal Digital Assistents). 1 Korporativ tarmoqdarda ishlashga mo�ljallangan tarmoq stanciyalari minimal tarmoqli ma�muriyatchilik g�oyasiga mos ravihca tashkil еtilgan. Stanciyani ishlash paytida kerakli ilovalar serverdan yuklanadi. IBM ning hamma serverli platformalari qo�llab-quvvatlanadi.